Je hoort het in verkiezingsdebatten veel voorbij komen: politici die zeggen dat werken meer moet lonen. Maar hoe willen ze dat voor elkaar krijgen? "Iedereen wil meer verdienen, maar dat moet je wel ergens van betalen", zegt econoom Peter Kavelaars.
Van links tot rechts: het beter belonen van werk wordt in vrijwel alle partijprogramma's genoemd. En dat is niet voor het eerst.
'Oplossing tweeledig'
Hoogleraar fiscale economie aan Erasmus School of Economics Peter Kavelaars noemt het een 'eeuwenoude discussie'. Maar waar het volgens hem te weinig over gaat, is hoe partijen er dan voor willen zorgen dat werken beter loont.
De oplossing is volgens hem tweeledig: "De belasting op arbeid moet substantieel omlaag. En je zult de toeslagen minder inkomensafhankelijk moeten maken", zegt hij.
Minder belasting op arbeid
Om minder belasting over ons inkomen betalen mogelijk te maken, is er volgens Kavelaars 30 miljard euro nodig. Dat geld moet ergens vandaan komen. "En dat doet sowieso pijn, want het zorgt ervoor dat je een andere belasting moet verhogen", zegt hij.
"Bijvoorbeeld de belasting op consumptie. De boodschappenkar wordt dan duurder, maar het netto-inkomen gaat ook omhoog." Andere opties zijn volgens hem een verhoging op de milieu- en energiebelasting of op het kapitaalinkomen. "Door de verhoging van milieu- en energiebelasting komt er een groot bedrag vrij waarmee je de druk op arbeid kunt verlagen. Je moet dan wel rekening houden met weerstand vanuit het bedrijfsleven."
Zo moet 'werken moet meer lonen': een greep uit de partijprogramma's
- De VVD wil de lasten voor arbeid verlagen door werkgevers de gelegenheid te geven hun personeel te belonen met een 'meerurenbonus'. Dat betekent dat wie meer uren werkt een extraatje krijgt.
- Nieuw Sociaal Contract wil dat de 'marginale druk' - het belastingpercentage dat iemand betaalt over zijn of haar laatstverdiende euro - bij lagere en middeninkomens afneemt. Dat willen ze bereiken door het laagste tarief in de inkomstenbelasting te verlagen. En door een aantal heffingskortingen te verminderen en deze beter vorm te geven. Een heffingskorting is een korting op de inkomstenbelasting (IB) en premies volksverzekeringen.
- GroenLinks-PvdA wil inzetten op een herverdeling door de lasten van lage- en middeninkomens te verlichten en grote vermogens en bedrijven zwaarder te belasten. Daarnaast wil de partij het inkomen belasten in zes schijven in plaats van de drie boxen die nu worden gebruikt. Met in de eerste schijf een tarief van 30 procent. Dat loopt dan op tot 60 procent in de zesde schijf voor inkomens boven de 150.000 euro.
- D66 stelt voor om een 'urenvoordeel' in te voeren. 'Wie nu al meer dan 3 dagen per week werkt, houdt daar straks netto meer van over', is in het partijprogramma te lezen. De partij wil daarmee voorkomen dat mensen die nu voltijd werken tegen een niet zo hoog uurloon, evenveel belasting betalen als iemand met een hoger uurloon die minder uren werkt.
Belasting- en toeslagenstelsel hervormen
Naast het verminderen van de belasting op arbeid, willen verschillende partijen het belasting- en toeslagenstelsel in meer of mindere mate aanpassen. Hier zijn al veel debatten over gevoerd in de Tweede Kamer.
Toeslagen kunnen er namelijk voor zorgen dat, wanneer je slechts een euro meer gaat verdienen, je een toeslag verliest. Dat zou werken ontmoedigen, zeggen verschillende partijen.
Niet meer inkomensafhankelijk
Het niet langer inkomensafhankelijk maken van toeslagen zorgt voor minder 'marginale druk', zegt Kavelaars, maar wel voor meer oneerlijkheid. "Het positieve is dat wanneer je meer gaat werken, en een euro meer gaat verdienen, je je toeslag niet kwijt bent. Dit omdat die niet meer samenhangt met je inkomen", zegt hij.
Kavelaars noemt daarbij ook meteen een nadeel. "Het gevaar is dat vooral middeninkomens hiervan profiteren. Je gaat namelijk ook mensen met een hoger inkomen toeslagen geven."
Zo moet het belasting- en toeslagenstelsel aangepakt: een greep uit de partijprogramma's
- De VVD wil een eenvoudiger belasting- en toeslagenstelsel 'waarbij bijvoorbeeld de kinderopvangtoeslag op termijn wordt afgeschaft. Uiteindelijk willen we af van het hele toeslagenstelsel', schrijft de partij in haar programma.
- Nieuw Sociaal Contract wil de komende 4 jaar een hervorming van het belastingstelsel. Daarnaast wil de partij het stelsel van toeslagen en premies herzien. Ze willen er voornamelijk voor zorgen dat minder mensen een beroep hoeven doen op de zorgtoeslag, 'zonder grote inkomenseffecten'.
- D66 en ChristenUnie willen, net als NSC grote veranderingen in het belastingstelsel, zeggen ze.
- De BBB wil het huidige toeslagenstelsel afschaffen en vervangen door een systeem waarbij bijvoorbeeld de eerste 30.000 euro aan inkomen voor de werknemer en de werkgever belasting- en premievrij is.
Benieuwd naar beloften
Kavelaars is benieuwd of het toekomstige kabinet alle beloften over werken meer te laten lonen waar kan maken. "De la met rapporten over hoe we zorgen dat werken beter loont is er", zegt Kavelaars. "Maar of het ook werkt is een kwestie van politieke keuzes over hoe we zorgen dat werken meer gaat lonen."
"Het ligt politiek heel gevoelig. Als je een fundamentele verschuiving wilt creëeren, vraagt dat een hele ingreep in het sociale stelsel", zegt hij.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.