Waarom zijn vleesvervangers duurder dan vlees? En andere vragen beantwoord

Een vegaburger, vega bitterballen of toch een kipschnitzel? De vleesvervanger is weer populair: de verkoop ervan aan horeca- en cateringbedrijven is in 2 jaar meer dan verdubbeld. Wij vroegen wat jullie wilden weten over vleesvervangers.

Jullie vragen worden beantwoord door hoogleraar levensmiddelenproceskunde Remko Boom van de Wageningen Universiteit en woordvoerder Maartje Boot van het Voedingscentrum.

1. Is minder vlees eten geen optie in plaats van het eten van vleesvervangers?

In de westerse wereld eten we meer eiwitten dan we nodig hebben, weet Boom. "We kunnen heel goed terug in de hoeveelheid eiwitten die we eten, maar dan moet je goed opletten op wat je eet."

"Het voedingscentrum adviseert om maximaal 500 gram vlees per week te eten, waarvan maximaal 300 gram rood vlees", vult Boot aan. Maar gezond eten zonder het consumeren van dierlijke producten, of met minder vlees, is zeker een optie.

Als je minder vlees eet, raadt ze aan om af te wisselen met vis, peulvruchten, eieren en noten. Dit wordt door het voedingscentrum ook gezien als geschikt alternatief.

2. Welke voedingsstoffen ontbreken in vleesvervangers?

Vlees is een belangrijke bron van eiwit, ijzer en vitamine B1 en B12 in onze voeding, gaat Boot verder. "Deze voedingsstoffen zitten niet van nature in alle vleesvervangers. Vitamine B12 zit alleen in dierlijke producten. In een goede kant-en-klare vleesvervanger zitten voldoende eiwitten, ijzer, vitamine B1 en/of vitamine B12. Daarmee leveren ze enkele belangrijke voedingsstoffen die in vlees zitten."

"IJzer en vitamine B12 worden vaak toegevoegd aan kant-en-klare vleesvervangers. Een goede kant-en-klare vleesvervanger bevat daarnaast niet te veel verzadigd vet en zout en bevat geen toegevoegde suikers", legt ze uit.

3. Het zoutgehalte in de vleesvervangers is vaak hoog, kan dit niet naar beneden?

Boom: "Vleesvervangers bevatten inderdaad soms nog veel zout. Dit heeft alles te maken met het productieproces. Als je eiwitten uit peulvruchten wil halen, bijvoorbeeld soja-eiwit uit sojabonen, heb je daar zout voor nodig." Het is vervolgens lastig om het zout er daarna uit te krijgen, vertelt hij.

Volgens de hoogleraar werken onderzoekers in Wageningen momenteel aan nieuwe processen om op een duurzame manier eiwitten uit peulvruchten te halen, om het zoutgehalte naar beneden te krijgen.

4. Zijn er ook gezondere vleesvervangers?

Boot noemt de volgende gezonde alternatieve vleesvervangers waar minder zout in zit: peulvruchten, eieren en noten. "Maar ook tofu en tempé passen goed binnen een gezond voedingspatroon", zegt ze. "Bij kant-en-klare vleesvervangers kan je bijvoorbeeld denken aan verschillende soorten plantaardige burgers, vegetarisch gehakt, falafel en kipstuckjes."

5. Waarom zijn vleesvervangers duurder dan vlees?

Dit is een kwestie van schaal, zegt Boom. "De hoeveelheid vleesvervangers die nu worden geproduceerd is velen malen kleiner dan de hoeveelheid vlees dat wordt geproduceerd. En op het moment die producten op grotere schaal worden geproduceerd dan wordt het goedkoper per kilo."

Er zijn steeds meer leveranciers die vleesvervangers aanbieden, gaat hij verder. "Maar de schaal waarop dierlijke vlees geproduceerd wordt, is zo enorm groot. Het duurt dus nog wel even voordat de productie van plantaardige alternatieven in de buurt komt van de hoeveelheid van vlees."

Toch verwacht de hoogleraar dat de prijzen van vleesvervangers geleidelijk omlaag kunnen, naarmate we er meer van gaan eten.

6. Hoeveel water wordt er gebruikt om vleesvervangers te produceren, vergeleken met dierlijk vlees?

Boom: "Dit hangt af van de grondstoffen die worden gebruikt en van het type vleesvervanger. In het productieproces van ingrediënt tot vleesvervanger wordt niet zoveel water gebruikt, maar wel bij het kweken en verbouwen van de gewassen op het land. Ook bij het extractieproces, een scheidingstechniek om de eiwitingrediënten uit de peulvruchten te halen, wordt water gebruikt."

Uit verschillende studies blijkt dat vleesvervangers op basis van soja tussen de 1.100 en 3.800 liter water per kilogram verbruiken. Ter vergelijking met een varkensburger, waar 2.900 liter water per kilo voor nodig is. Bij een rundvleesburger ligt dit getal duidelijk hoger: 8.400 liter per kilo.

"Het is belangrijk om te benoemen dat het productieproces van vlees complexer is en er beduidend meer grondstoffen nodig zijn voor een stukje vlees", voegt hij toe.

7. Als vleesvervangers vooral gemaakt zijn van soja, gaat het dan niet ten koste van het regenwoud of andere natuur?

Het klopt volgens Boom dat de grootste hoeveelheid van soja nog steeds wordt geproduceerd in landen als Argentinië en Brazilië. "Je ziet dat voor de productie van soja andere gewassen worden verdrongen en dat die gewassen weer worden verbouwd ten koste van het regenwoud. Daar hebben nog wel een taak te doen." Overigens wordt het overgrote deel van deze soja verwerkt tot veevoer.

Ook voor vleesvervangers is soja nu nog de belangrijkste grondstof, maar deze komt grotendeels uit Europese landen, Canada en China en daar wordt geen natuur voor vernietigd. Bovendien wordt er gekeken naar alternatieve grondstoffen, weet Boom. "Er wordt veel onderzoek gedaan naar het gebruik van bijvoorbeeld erwteneiwit en raapzaadeiwit. Dit zijn gewassen die we heel goed in Europa kunnen telen."

In de praktijk is dit nu al terug te zien, zegt hij. "Als je goed kijkt op de verpakkingen van vleesvervangers, dan zie je dat er steeds meer producten op de markt verschijnen met erwteneiwit, raapzaadeiwit en kikkererwteneiwit. Er wordt hard gewerkt om naast soja meer andere ingrediënten te gaan gebruiken."