Structurele oplossing voor daklozen lijkt ver weg: 'Het is overal bomvol'

De temperaturen zakken naar het nulpunt. Ondertussen hebben opvanglocaties te weinig plekken voor daklozen. De overheid heeft als doel om in 2030 geen daklozen meer te hebben in Nederland, maar in de opvanglocaties zien ze daar nog weinig van terug.

Vorig jaar telde Nederland naar schatting 26.500 daklozen tussen de 18 en 65 jaar. Het jaar daarvoor lag dat aantal op 32.000. Deze cijfers van het CBS geven weliswaar een schatting van het aantal daklozen in Nederland, maar het daadwerkelijke aantal ligt vermoedelijk veel hoger. Niet iedere dakloze wordt namelijk geregistreerd binnen de kaders van het CBS.

Een auto, kraakpanden en noodopvang

Welke groepen mensen worden gezien als dakloos? Het CBS zegt daar het volgende over: "Mensen die buiten slapen of in een auto, in kraakpanden en vakantiewoningen of mensen die de noodopvang bezoeken. Maar ook mensen zonder eigen onderdak die tijdelijk verblijven bij familie, vrienden of kennissen."

Mensen die tijdelijk in een opvang verblijven tellen ook mee, als het verblijf voor korte tijd is. Als ze voor een langere tijd in een opvang wonen tellen ze niet mee. Hetzelfde geldt voor mensen die te maken hebben met dreigende huisuitzetting of die uitstromen uit een instelling.

'We zien dat het overal bomvol is'

Het Leger Des Heils, de organisatie die verantwoordelijk is voor ongeveer een kwart van de daklozenopvang in ons land, herkent die hoge aantallen daklozen. "We zien dat het onverminderd druk is in de maatschappelijke opvang. We verwachten dat het door de kou de komende wintermaanden alleen maar drukker wordt", zegt een woordvoerder. Exacte cijfers kunnen ze niet geven, omdat het op iedere locatie anders is. "We zien wel dat het overal bomvol is."

Als het koud is komt wel de winteropvang op gang. Daardoor zijn er meer bedden dan normaal beschikbaar. Elke gemeente bepaalt zelf wanneer die regeling ingaat. Als het met de vrieskou echt niet meer verstandig is om buiten te slapen, dan gaan opvanglocaties de straat op om daklozen naar binnen te halen.

'Hoe meer ik ging kijken, hoe meer ik tegenkwam'

Documentairemaker Jelmer Wristers ervaarde zelf hoe het leven als dakloze is. Voor zijn film You Can't Sleep Here liep hij een aantal maanden mee met daklozen in Amsterdam. Het viel hem op dat dakloosheid in Nederland minder zichtbaar is dan in andere landen. "Ze liggen vaak niet openlijk op straat. Maar het probleem is er wel degelijk. Hoe meer ik ging kijken, hoe meer ik het tegenkwam."

"Het voornaamste probleem is dat mensen onderschatten hoe lastig het is om uit zo'n situatie te komen", vertelt Wristers. "Probeer dat maar eens te doen terwijl je elke nacht buiten slaapt met zo weinig om aan vast te houden."

Opvang in de kerk

Predikant-directeur Martijn van Leerdam vangt daklozen op in de Pauluskerk in Rotterdam. Dagelijks ziet hij zo'n honderdvijftig tot tweehonderd mensen aankloppen. Het gaat om daklozen die niet bij de reguliere opvang terecht kunnen. "Het gaat dan om ongedocumenteerde mensen zonder verblijfsrecht of arbeidsmigranten. Mensen die hier komen werken, hun baan kwijtraken en hun huis verliezen."

Van Leerdam vindt het schrijnend dat deze mensen op straat leven. "Ik begrijp echt dat je het armoedeprobleem niet direct kan oplossen, maar je moet een morele ondergrens van leven bewaken. Dat moet toch mogelijk zijn." Samen met de kerk pleit hij voor een brede aanpak van dakloosheid. "We hebben de Tweede Kamer in aanloop naar de verkiezingen opgeroepen om dakloosheid een prominente plek te geven in de partijprogramma's."

In 2030 geen daklozen meer

De overheid heeft de ambitie om in 2030 geen daklozen meer te hebben. Maar wat is daarvoor nodig? "Met enkel opvang ben je er nog niet", zegt Van Leerdam. "Voor een structurele oplossing is meer nodig, zoals tijdelijke woningvoorziening. De meest schrijnende gevallen moeten voorrang krijgen, ook al zitten we in een wooncrisis."

Het Leger Des Heils vindt de plannen voor 2030 reëel, maar dan moet er wel hard gewerkt worden aan passende woonplekken. Daar sluit Wristers zich bij aan: "Pas als je een woning hebt, kun je je leven op orde krijgen."