Onderzoekers bestrijden nepbeelden over Israël en Palestina, maar hebben het moeilijk: 'Het is dweilen met de kraan open'

Beelden van raketaanvallen of vermoorde mensen: sinds het begin van de strijd tussen Israël en Hamas staan social media vol met heftige video's. Maar experts waarschuwen dat er veel nep zijn. Thomas van Linge is een van de mensen die dit onderzoekt.

Van Linge checkt met behulp van openbare bronnen of videobeelden echt of nep zijn. OSINT wordt dat genoemd: Open Source Investigation. "Steeds meer mensen die in conflictgebieden wonen, plaatsen foto's en video's van gebeurtenissen op social media zoals X of Telegram", vertelt Van Linge. "En als onderzoeker verzamel je al die informatie en breng je dat samen." Op deze manier kunnen onderzoekers analyseren of een video echt is of niet.

Oude beelden als nieuw

Overal op de wereld zijn conflicten, maar sinds de aanval van Hamas op Israël afgelopen zaterdag is Van Linge extra druk. "Je ziet gelijk een gigantische vloedgolf aan desinformatie voorbij komen. Op alle platforms, maar met name op X, het voormalige Twitter."

De jonge onderzoeker geeft een paar voorbeelden van videobeelden waar het mis gaat. "Je ziet veel beelden die al eerder voorbij zijn gekomen." Hij doelt op gewelddadige filmpjes die eerder in bijvoorbeeld Oekraïne of Syrië zijn gemaakt, maar worden gepresenteerd alsof ze nu in Israël of de Gazastrook zijn opgenomen. "Deze worden nu gerecycled."

Beeldmanipulatie

Van Linge vertelt dat hij onder andere een video zag waarin werd gesuggereerd dat Israël op de Gazastrook het chemisch wapen witte fosfor inzette. "Dat beeld werd recent veel gedeeld. Maar ik ken dit beeld, omdat ik het 9 maanden terug zelf heb geplaatst. Het gaat namelijk om een Russisch bombardement met witte fosfor op een Oekraïens dorp."

De video is volgens Van Linge bewerkt om de indruk te wekken dat het op de Gazastrook is opgenomen. "Het beeld is wat lichter gemaakt en op de bewerkte video is Arabisch te horen, wat de indruk wekt dat de cameraman Palestijns is. Op deze manier is een beeld gemanipuleerd waarop het lijkt alsof Israël chemische wapens gebruikt tegen de Palestijnse bevolking."

Locatie en logisch nadenken

In de strijd tegen neppe video's is het zogenoemde geolocating erg belangrijk. Het is cruciaal om de precieze locatie van de video vast te stellen, zegt Van Linge. "Dat kun je doen door bijvoorbeeld gebouwen op de achtergrond te verifiëren met satellietbeelden."

Verder benadrukt de onderzoeker dat ook logisch denken en analyseren cruciaal is. "De Colombiaanse president deelde een foto van een hulpkonvooi dat onderweg zou zijn van Egypte naar Gaza. Maar langs de weg zie je op de achtergrond bomen staan. Als je logisch denkt, dan weet je dat het niet kan kloppen, omdat de Sinaï er niet zo groen bij ligt."

De invloed van Elon Musk

Volgens Van Linge heeft het beleid van de nieuwe eigenaar van X, Elon Musk, directe invloed op het verspreiden van desinformatie. "Musk heeft een systeem ingevoerd waarbij mensen voor een blauw vinkje betalen en zo hoger in het algoritme komen."

Ook kunnen populaire accounts nu geld krijgen als ze extra aandacht en verkeer genereren. Ook daarover is Van Linge niet te spreken: "In feite worden mensen nu aangespoord om desinformatie of onjuiste alarmistische berichten te verspreiden."

'Dweilen met de kraan open'

En dus is het bestrijden van nepbeelden misschien wel belangrijker dan ooit. Daarin staat Van Linge zeker niet alleen. Naast collectieven zoals Bellingcat ziet hij dat ook steeds meer grote media-organisaties met behulp van OSINT-teams de strijd aangaan tegen desinformatie. "Gevestigde media zoals The New York Times, CNN en the Washington Post investeren nu ook in OSINT om vervalste beelden te kunnen ontkrachten."

Er wordt dus best veel mankracht ingezet, maar Van Linge geeft toe dat het een enorme uitdaging is: "Het is moeilijk om de stroom aan videos bij te houden." Gebruikers van X kunnen een aantekening maken bij desinformatie, maar Van Linge schat dat maar bij 3 tot 5 procent van de onjuiste berichten is gebeurd. "Het is dus dweilen met de kraan open dezer dagen."

Mentaal zwaar, maar belangrijk

Ook mentaal is het onderzoek zwaar werk, vertelt Van Linge. Onderzoekers moeten zich regelmatig door veel expliciet gewelddadige beelden heen worstelen. "Na een aantal jaar treedt er wel enige gewenning op, maar soms komt er een video voorbij die zo gruwelijk is dat het je verbeelding te boven gaat. Dat maakt het lastig."

Toch blijft hij het belangrijk vinden dat mensen dit werk doen: "Je kijkt het toch met een reden. Je wil geweld dat anderen wordt aangedaan aan het licht brengen. En je hoopt dat het uiteindelijk toch kan leiden tot enige gerechtigheid."