Nu al run op kerstbomen en vuurwerk: 'Door de eenzaamheid hebben we extra behoefte aan nostalgie'

Het einde van 2020 kan voor veel mensen niet snel genoeg komen door al het gedoe rond corona. Dat is duidelijk te zien aan vroege interesse voor kerstbomen en vuurwerk. "Terugvallen in oude patronen zorgt in zekere zin voor een gevoel van meer controle."

Hoe de feestdagen dit jaar verlopen is op dit moment nog onduidelijk, maar zeker is wel dat het anders zal zijn dan anders. Sowieso duren de huidige coronamaatregelen zeker tot in december en daarna zal het niet meteen zo zijn als voor de coronacrisis. Dat zorgt er volgens hoogleraar sociale cognitie en gedragsbeïnvloeding Frenk van Harreveld voor dat we meer dan ooit op zoek gaan naar houvast.

Extra behoefte aan feestdagen

Voor veel mensen is het een confronterende realiteit dat zelfs de feestdagen door corona lastiger worden, juist omdat de behoefte eraan extra groot is na een emotioneel jaar vol onzekerheid en restricties. "Het hele jaar heb ik zowat binnen gezeten. Alle evenementen zijn afgelast, ik heb niet normaal kunnen studeren en überhaupt niet normaal kunnen leven", zegt de 19-jarige student én vuurwerkliefhebber Luca Visser.

"Juist nu heb ik zin in een knallend oud en nieuw. Daar hóórt gewoon vuurwerk en gezelligheid bij", benadrukt hij. "Geen groot feest, maar gewoon één avond met mijn vrienden. Lekker proosten en vooral hard knallen op een beter jaar."

Verbod op knalvuurwerk

Maar dat harde knallen is ook dit jaar niet vanzelfsprekend. Begin dit jaar besloot het kabinet vuurpijlen en knalvuurwerk te verbieden. Die varianten zijn niet meer verkrijgbaar in Nederland. Daarnaast is het nog maar de vraag of er überhaupt vuurwerk mag worden afgestoken, sommige politieke partijen willen een vuurwerkverbod om de zorg te ontlasten.

Dennis uit Den Haag laat zich het plezier van vuurwerk niet afpakken: "Echte liefhebbers, zoals ik, kopen hun vuurwerk al veel eerder in. Ik heb al mijn vuurwerk eind januari besteld, dan wordt er tenminste niet gecontroleerd. Dus al die ladingen die ze nu hopen te vinden aan de grens, zijn al lang ons land binnen."

'Controleren bij de grenzen is onzin'

De online verkoop van legaal vuurwerk is door corona al vroeg begonnen. Maar volgens vuurwerkhandelaar Frits Broks wordt er ook veel illegaal vuurwerk ingeslagen. "De Nederlandse markt wordt momenteel overspoeld met illegale knallers, die vele male harder en gevaarlijker zijn dan dat wij ooit mochten verkopen. Dus wat dat betreft slaan ze allemaal de plank mis."

Nu het door de lockdown juist niet de bedoeling is dat we naar het buitenland gaan, rijden vuurwerkliefhebbers massaal naar België en Duitsland om daar vuurwerk te halen. "Dat de overheid nu zegt: 'We gaan bij de grenzen controleren', is echt onzin. Heel Nederland ligt al vol met illegaal vuurwerk. Die ambtenaren begrijpen echt niet wat er leeft onder de bevolking."

Run op de kerstboom

Niet alleen vuurwerk is populair, dit jaar is er ook al vroeg een run op kerstbomen. Op Google werd in 2020 al veel eerder gezocht op 'kerstboom' dan afgelopen jaar. En het blijft niet alleen bij zoeken. Internetwinkel Bol.com verkocht in de derde week van oktober al 170 procent meer kunstkerstbomen dan vorig jaar in dezelfde week. Dat gaat om duizenden extra kerstbomen.

Ook bij de Intratuin zien ze de verkoop van kerstbomen en kerstspullen stijgen dit jaar. "Nu met name de kunstkerstbomen, maar de echte kerstbomen komen op 12 november binnen en ik krijg nu al telefoontjes: wanneer zijn ze er?" vertelt bedrijfsleider van de Intratuin in Nuenen Hans van der Vleuten.

Zoeken naar gezelligheid

"Ik denk dat er heel veel mensen thuis zijn die toch een beetje gezelligheid zoeken binnen alle narigheid. En het kerstfeest is nou echt van de gezelligheid thuis", zegt hij. Van der Vleuten heeft zijn eerste lading kunstkerstbomen van dit jaar al verkocht.

"De hele kerstafdeling wordt beter bezocht. We beginnen met opbouwen in september, vanaf oktober gaat hij open. Normaal begin je altijd met rustige weken, maar nu niet. Maar dat is wel goed voor de spreiding van klanten in de winkels."

Niet op vakantie met kerst

Ook denkt hij dat er sowieso meer kerstbomen verkocht zullen worden dit jaar. "Mensen die al jaren en jaren met de kerst weggaan, zitten dit jaar thuis. Zij gaan toch nu thuis kerst vieren en het gezellig maken. En dus een kerstboom kopen."

Voor de mensen die nog met smart wachten op een 'echte' kerstboom heeft Van der Vleuten goed nieuws. "Die liggen vanaf half november in de winkels, en dan blijven ze ook mooi tot kerst." Dus ook als je een echte boom in huis wilt halen, kan je er dit jaar vroeg bij zijn.

Nostalgie

Hoogleraar Frenk van Harreveld begrijpt de run op kerstbomen en vuurwerk goed: "Als je kijkt naar deze specifieke situatie denk ik gelijk aan onderzoek dat laat zien dat eenzaamheid leidt tot meer behoefte aan nostalgie."

"En als er één nostalgische maand is, dan is het december. Dus dat mensen zich nu extra verheugen op feestdagen zoals kerst of oud en nieuw is in deze context heel logisch, omdat iedereen dit jaar eenzamer was dan normaal."

Geen extra beperkingen

We leven in een tijd met veel psychologische onzekerheid. Het gebrek aan controle leidt tot gevoelens van stress en onbehagen, legt hij uit. "Dat genereert een behoefte aan houvast. Het terugvallen in oude patronen, zoals gezellig samenkomen en vuurwerk afsteken, zorgt in zekere zin dat het gevoel van controle groter wordt."

Maar als deze dagen vol vastigheid en nostalgie ook nog eens dreigen te veranderen, zorgt dat volgens Van Harreveld voor nog meer gebrek aan controle. Daarom denkt hij psychologisch gezien dat extra beperkingen rond oud en nieuw, in een tijd als nu, een averechts effect kunnen hebben. "Wanneer je nu extra beperkingen oplegt, zoals een vuurwerkverbod, gooi je eigenijk meer olie op het vuur."

Niet massaal bij elkaar komen

Van Harreveld is overigens zeker niet tegen het vuurwerkverbod. Het is volgens hem juist geen goed idee dat we nu massaal bij elkaar komen en illegale vuurpijlen de lucht in schieten, om op die manier dat gevoel van controle terug te krijgen. "Want ga maar eens op eerste hulp vertellen dat je behoefte aan nostalgie zo groot was."

Hoe begrijpelijk hij deze gevoelens van gebrek aan controle, stress en onzekerheid ook vindt, is hij van mening dat de consequenties van het niet naleven van de maatregelen en het roekeloos afsteken van vuurwerk uiteindelijk voor iedereen veel groter zullen zijn.