Nederlandse militairen mogelijk ziek door blootstelling aan giftige rook

Militairen op missie zijn mogelijk lange tijd blootgesteld aan gevaarlijke stoffen bij het verbranden van afval in zogenaamde 'burnpits'. Jurist Ferre van de Nadort wil weten hoe groot dit probleem is en roept militairen op daarover informatie te delen.

Oud-militair Johan Smit wordt in 2006 uitgezonden naar Afghanistan. Kort na thuiskomst voelt hij zich ziek en moe. Hij laat zich onderzoeken en krijgt al snel de diagnose: leukemie. De oud-militair weet zeker dat hij ziek is geworden van de giftige rook uit burnpits waaraan hij tijdens missies voor Defensie werd blootgesteld. "Het wordt tijd dat het Nederlandse publiek dit ook weet."

Brandende afvalhopen

Zo'n beetje alles wordt op brandende afvalhopen gegooid: huishoudelijk en chemisch afval, banden, accu's, munitiedelen, afgewerkte olie, poep, vertelt Ferre van de Nadort, oud-beroepsofficier bij Defensie. Hij is tegenwoordig jurist en vindt het vreemd dat er in Nederland zo weinig aandacht is voor de burnpits. Via een meldpunt wil hij inventariseren wat mogelijk de langetermijneffecten van blootstelling aan rook van deze burnpits zijn. "De eerste dag had ik al 63 meldingen, ik zit nu op meer dan 140 meldingen. Daarbij zitten ook mensen die nu een vorm van kanker hebben." De jurist vraagt militairen en veteranen naar alle denkbare informatie over burnpits, zoals de locatie, het type en beeldmateriaal.

Defensie koos voor deze vorm van afvalverwerking omdat het afval niet in het gebied kon worden achtergelaten en transport naar een andere locatie gevaarlijk kon zijn. "Het lastige bij Defensie is dat zij optreden waar weinig mensen meekijken. Dat vind ik ook bij deze burnpits, er is weinig over bekend. We hebben de camera niet aan het draaien als de burnpit ergens aanstaat en militairen in de buurt liggen te slapen."

Onrust in Amerika

In Amerika is de onrust rond deze 'burnpits', waarin alle soorten afval in open vuur op of nabij het legerkampement wordt verbrand, in een stroomversnelling gekomen nadat oud-vicepresident van de Verenigde Staten Joe Biden begin dit jaar zijn vermoeden uitsprak dat zijn zoon Beau, beroepsmilitair en overleden aan de gevolgen van een hersentumor, mogelijk ziek is geworden door de giftige stoffen die vrijkwamen bij burnpits.

Een speciaal opgericht meldpunt leidde in Amerika tot ruim 142.000 meldingen en onderzoek naar causaal verband tussen zieke militairen en burnpits wordt binnenkort afgerond.

Nederlandse militairen

Volgens Ferre van de Nadort is het onwaarschijnlijk dat alleen Amerikaanse militairen met deze giftige uitstoot te maken hebben gehad. "Ook onze militairen worden aan de rook uit deze burnpits blootgesteld. Niet alleen omdat ze samen met Amerikanen op de basis in Kandahar zaten, maar ook omdat die brandende afvalhopen overal bestaan. Je ziet ze zelfs op foto's die Defensie vrijgeeft."

Oud-militair Johan Smit is ervan overtuigd dat hij leukemie heeft gekregen door de giftige rokende afvalhopen. Toch staat hij er nu alleen voor. Hij wordt in 2010 ontslagen, omdat hij door zijn ziekte niet het werk kan doen dat hij eerder deed. Hij merkt dat weinig collega's over de burnpits praten. "Dat is de keerzijde van het militair zijn, alles wat daar gebeurt hou je binnen de muren en je treedt niet naar buiten met bepaalde dingen." Van de Nadort vindt dat Defensie daar een steek laat vallen en probeert het probleem in kaart te brengen. "Ik vind het heel belangrijk dat als je voor ons land je leven in de waagschaal legt dat je ook de erkenning krijgt op het moment dat jou het noodlot treft."

Defensie: 'Langetermijneffecten niet met zekerheid vast te stellen'

Defensie wijst op een onderzoek dat in 2010 werd gedaan naar de gezondheidseffecten van burnpits. Uit dat onderzoek blijkt dat de oorzaak van de gezondheidsklachten niet met zekerheid vast te stellen is. Hierover is in 2011 een rapportage Luchtmetingen Kandahar Airfield naar de Tweede Kamer gestuurd. "Uit onderzoek blijkt dat het moeilijk is om met enige zekerheid een betrouwbare uitspraak te doen over de mogelijke langetermijneffecten door blootstelling van militairen aan de emissie van burnpits", aldus Sjaak van Elten, woordvoerder van Defensie.