'Milieuvriendelijke' stalvloeren als oplossing voor het stikstofprobleem? 'Niemand is hiermee gediend'

De uitstoot van ammoniak terugdringen zonder de veestapel al te zeer in te krimpen: dat is de belofte van speciale, en ook kostbare, emissiearme stallen. Maar maken ze die belofte ook waar?

6 jaar geleden schafte de Twentse melkveehouder Gerben Slaghekke hem aan, de zogenaamde 'Welzijnsvloer'. In de betonnen vloerelementen zitten schuin aflopende groeven en tussen de platen in bevinden zich gootjes van ongeveer 4 centimeter. Een mestrobot rijdt een aantal keer per dag heen en weer om de vloer schoon te houden en de urine zo snel mogelijk af te voeren en te scheiden van de mest.

Kat in de zak

De vloer kostte Slaghekke tienduizenden euro's, maar het voelt voor hem als een kat in de zak. "Die vloer bevalt me superslecht. De mestrobot maakt de sleuven dicht met de mest en de kalk die ik voor het welzijn van mijn koeien in de stal strooi. Daardoor moet ik twee keer per dag de sleuven doorsteken, maar zelfs dan blijft de urine bovenop de vloer staan en heb ik juist éxtra emissie."

En dat is niet het enige. Doordat de urine op de vloer blijft staan, lopen zijn koeien bacteriële infecties op. Een ander probleem: de vloer is zo glad dat de koeien uitglijden. "Ik kan niet meer tellen hoe vaak dat is gebeurd. Ik heb een koe gehad die in spreidstand belandde. Die heb ik moeten laten afmaken." Slaghekke zou zijn vloer kunnen laten opruwen. Maar dat mag niet zomaar, omdat het ten koste gaat van de werking van de vloer.

Halvering van de uitstoot

Naar schatting lieten zo'n 3.000 melkveehouders de afgelopen jaren een emissiearme vloer aanleggen. Ze zijn er in verschillende varianten maar het principe is hetzelfde: een licht hellende vloer die de urine via gootjes zo snel mogelijk afvoert naar de mestkelder, zodat zich bovenop de vloer zo min mogelijk ammoniak kan vormen. Die ammoniak ontstaat namelijk als mest en urine samenkomen.

Behalve het vrijwillig opkopen van boeren zet het kabinet fors in op technologische middelen om de stikstofuitstoot de komende jaren fors terug te dringen. In de melkveehouderij moeten emissiearme vloeren de norm worden. Ze beloven tot wel een halvering van de uitstoot. Waar de ammoniakemissie van een stal met een gewone roostervloer gemiddeld rond de 13 kilo per dier per jaar bedraagt, is dat bij een milieuvriendelijke vloer zo'n 5 tot 7 kilo.

Nauwelijks afwijking

Althans, dat is de belofte. Afgelopen najaar publiceerde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) een onderzoek waarin het de berekende uitstoot vergeleek met de meetgegevens van tienduizenden mestmonsters, afkomstig uit zowel gewone als emissiearme stallen. Conclusie: de uitstoot van de milieuvriendelijke stallen wijkt nauwelijks af van gewone stallen. "En dat is niet wat je verwacht", zegt Nico Ogink, onderzoeker milieu en veehouderij aan de Wageningen Universiteit. "Er wordt meer uitgestoten dan waar we op papier mee rekenen. Dat betekent dus ook dat we de natuurdoelstellingen minder goed halen."

Gerrit Stobbelaar van de Omgevingsdienst Twente was minder verrast door de uitkomsten van de CBS-studie. De inspecteur komt bij veehouders over de vloer, en verrichtte het afgelopen jaar metingen naar aanleiding van een stalexplosie in Markelo. "Als ik boven een emissiearme vloer meet, meet ik ammoniak. Terwijl die vloer er juist voor moet zorgen dat het eronder blijft."

Twijfelachtige keuring

Stobbelaar plaatst twijfels bij de wijze waarop de vloeren worden gekeurd. Een fabrikant moet daarvoor tijdens een proeffase bij vier bedrijven waar de vloer is aangelegd metingen verrichten. Stobbelaar: "Onder goede omstandigheden kun je goede resultaten behalen. Maar hoe is dat als de vloer er een paar jaar ligt?"

Ook de emissies die tijdens het mixen en uitrijden van de mest vrijkomen worden volgens Stobbelaar in de proefmeting ten onrechte niet meegenomen. "De gassen blijven onder de vloer, maar als je acht keer per jaar gaat mixen en uitrijden komen ze in drie- of misschien wel vijfvoud naar boven vergeleken met een traditionele vloer. Binnen drie kwartier zit het in de atmosfeer."

Auto zonder snelheidsmeter

Als een emissiearme vloer eenmaal een definitieve goedkeuring heeft gekregen wordt er nooit meer gemeten. Uit een rondgang die EenVandaag maakte langs provincies en omgevingsdiensten blijkt dat toezichthouders er vanuit gaan dat een emissiearme vloer net zo blijft presteren als in de testfase.

Tijdens inspecties kijken ze alleen of de vloer die ze aantreffen dezelfde is als in de vergunning, en of veehouders hem goed gebruiken. Maar dan nog blijft het gissen hoe goed de vloer zijn werk doet. "Het is als een auto zonder snelheidsmeter", erkent Gert-Jan Monteny, adviseur op het gebied van emissiearme vloeren. "Je moet maar gokken hoe hard je rijdt. Als het je al interesseert."

Emissiearme vloeren afschrijven?

Toch gaat het Wageningen-onderzoeker Ogink te ver om emissiearme vloeren af te schrijven. "Een halvering van de uitstoot moet haalbaar zijn." Ogink zoekt de oorzaak van de tegenvallende resultaten in de CBS-studie vooral in verkeerd gebruik van de vloeren. "Het is belangrijk dat de mest en urineplassen goed en snel van de vloer worden verwijderd. Het kan ook zijn dat de mestschuif niet goed functioneert. Dan kan je zelfs meer uitstoot hebben dan een reguliere stal."

Gerrit Stobbelaar is minder optimistisch. "Ik ben geen boer, maar ik zou geen emissiearme vloer willen hebben." Ook de explosie in een emissiearme stal in Markelo heeft hem wantrouwend gemaakt. Oorzaak was de ophoping van gassen onder de dichte vloer die ontploften door de ontsteking van een elektrisch apparaat. Stobbelaar deed daarna metingen bij andere emissiearme vloeren en kwam 'schrikbarend hoge concentraties' methaangas tegen.

'In feite sta je bovenop een bom'

Ook Gerben Slaghekke maakt zich daar zorgen over. "Bij mij waren de concentraties zo hoog dat ze niet eens te meten waren. In feite sta je in die stal bovenop een bom."

Alles overziend zou hij de vloer liever vandaag dan morgen uit zijn stal halen. "Op papier klinkt het duurzaam, maar in de praktijk is het dat totaal niet. Niemand is hiermee gediend. Het milieu niet, de boer niet en de koeien al helemaal niet."