Laat aanval Hamas zien dat Israëlische veiligheidsdiensten minder goed zijn dan gedacht? 'Dit waren hele verrassende aanvallen'

Het wordt nu al 'de grootste fout van de Israëlische inlichtingendienst ooit' genoemd. De aanval van Hamas zaterdag kwam totaal onverwacht. De vraag is hoe het kan dat een land dat bekendstaat om de sterke cybersecurity dit niet zag aankomen.

Afgelopen zaterdag startte Hamas een grote aanval op verschillende doelen in Israël. Door het geweld zijn inmiddels vele honderden slachtoffers gevallen, zowel in Israël als de Gazastrook.

Fout in inlichtingenketen

"Het lijkt erop dat niemand dit zag aankomen", zegt oud-inlichtingenofficier Hugo Vijver. Hij werkte als beleidsadviseur bij onder meer de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD), de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) en Defensie en hij volgt de gebeurtenissen in Israël en de Gazastrook op de voet.

Het is volgens hem duidelijk dat iemand in de Israëlische inlichtingenketen een fout heeft gemaakt. Al is de vraag wie. "Het kan zijn dat de diensten niet de goede informatie naar boven hebben gehaald."

'Informatie niet op waarde geschat'

"Het kan ook liggen aan de afnemers van de informatie: de politiek. Misschien hebben zij andere keuzes gemaakt, of de informatie niet op waarde geschat", zegt Vijver.

"En nog een andere mogelijke verklaring voor de overrompeling van het Israëlische leger is volgens Vijver de aard van de aanvallen. Dit waren hele verrassende aanvallen, guerrilla tactieken."

Goede veiligheidsdiensten

Vijver vertelt dat de Israëlische inlichtingendiensten bekend staan als 'top of the bill', en erg goed zijn in wat ze doen. "De actie van Hamas is gezien de omvang en aard van de aanvallen waarschijnlijk maandenlang of zelfs jarenlang voorbereid. Het zou me verbazen als geen enkele Israëlische organisatie daar lucht van heeft gekregen."

Volgens Vijver zijn er nog geen concrete aanwijzingen dat de fout bij de politiek ligt, maar het is ook niet uit te sluiten. "Mijn gevoel zegt dat het niet kan dat ze dit niet gezien hebben. Bij zo'n grote actie als deze zijn er overleggen geweest, plannen gemaakt en heeft er veel communicatie plaatsgevonden. Ergens moet iemand gepraat hebben of moet een gesprek zijn afgeluisterd."

'Onverklaarbaar'

Onderzoeker van het Israëlische veiligheidsbeleid aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), Erella Grassiani, zegt dat het 'bijna onverklaarbaar' is hoe dit kon gebeuren. Wat volgens haar in elk geval pijnlijk duidelijk is, is dat dit een grote veiligheidsfout is.

"De grens is heel gemilitariseerd, dus het is bizar dat mensen daar overheen zijn gekomen via tunnels en zelfs vanuit de lucht. Het gebied eromheen en de burgers daar waren duidelijk onbeschermd."

Militair oppermachtig

Het is lang geleden dat Israël op deze manier 'verrast' werd, maar het gebeurde al eerder, vertelt Grassiani. Tijdens de Jom Kipoeroorlog in 1973, toen Egypte en Syrië Israël aanvielen. "Maar daarna is weer het gevoel gegroeid dat Israël militair gezien oppermachtig is, dat niemand Israël iets kan aandoen. Tot afgelopen weekend.Het is natuurlijk niet toevallig dat Jim Kippoer op de dagaf 50 jaar geleden was."

Maar dat is inmiddels compleet anders. Op het gebied van inlichtingen, maar ook als het om het leger gaat. Dat vertoont hier en daar tekenen van verwaarlozing. "Israëlische soldaten vragen op social media om eten, om helmen, om andere beschermingsmiddelen. Het leger heeft genoeg om iedereen van de juiste uitrusting te voorzien, en zeker niet alle onervaren reservisten die nu bij het leger aan de slag gaan."

'Acties de kop in drukken'

Normaal gesproken zou Hamas geen partij zijn voor Israël, zegt oud-inlichtingenofficier Vijver. Maar het verrassingselement was in het voordeel van Hamas. Of het leger inderdaad met tekorten kampt is nog onduidelijk, zegt Vijver. "Het Israëlische leger probeert de inzamelingsacties van de eigen soldaten op social media de kop in te drukken, want dat is natuurlijk een teken van zwakte. Het leger zegt ook dat het niet nodig is."

Politieke onrust

Veel mogelijke oorzaken dus, maar er is nog te weinig bekend om echt te kunnen concluderen waarom de Israëlische veiligheidsdiensten de aanvallen van Hamas niet aan had zien komen. Maar mocht blijken dat er vanuit de politiek onvoldoende is gereageerd op bepaalde signalen, dan kan dat volgens Visser komen door de politieke onrust in het land.

"Er is veel onenigheid tussen de politiek en de veiligheidsdiensten vanwege de nieuwe koers van president Netanyahu en zijn kabinet. Het leger was het oneens met hervormingen en sommige reservisten wilden daardoor niet meer werken voor de veiligheidsdiensten. Dat geeft veel ruis, waardoor het kan zijn dat boodschappen van de veiligheidsdiensten minder goed aankomen."