Kan de asielprocedure voor kinderen niet sneller? En andere vragen over een kinderpardon beantwoord

Door de verhalen van de 13-jarige Ariana (Oezbekistan) en de 11-jarige Mikael (Armenië) gaat het de afgelopen weken weer veel over een kinderpardon, waarmee een groep migrantenkinderen hier zou mogen blijven. We vroegen wat jullie hierover willen weten.

Hoogleraar migratierecht aan de Universiteit Leiden Marlou Schrover en woordvoerder Britt Enthoven van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) beantwoorden jullie vragen.

1. Waarom kunnen kinderen na zoveel jaren alsnog worden uitgezet?

Er zijn verschillende redenen waarom kinderen langer dan 5 jaar in Nederland kunnen verblijven zonder verblijfsvergunning, begint Enthoven. "Het duurt doorgaans niet zo lang voordat de IND een beslissing neemt over een eerste aanvraag. Op dit moment wachten asielzoekers gemiddeld ongeveer 16 maanden op een besluit van de IND." Dat is langer dan de wettelijke beslistermijn, erkent de woordvoerder.

Ook gerechtelijke procedures kunnen leiden tot een langere duur van procedures, weet ze. "Een aanvrager kan namelijk in beroep gaan bij een afwijzing van een aanvraag voor verblijf in Nederland. Geregeld gaat de aanvrager, en soms de IND, daarna nog in hoger beroep. Als vervolgens blijkt dat iemand geen recht heeft op een verblijfsvergunning, dan is diegene zelf verantwoordelijk om uit Nederland te vertrekken."

Volgens Enthoven kan er opnieuw een aanvraag worden ingediend als zich nieuwe omstandigheden voordoen, bijvoorbeeld in het land van herkomst. Maar ook een rechterlijke uitspraak door de Raad van State kan invloed hebben op iemands zaak. Dit kan zelfs nadat er al verschillende procedures bij de rechter zijn gevoerd, legt ze uit.

"De IND moet het dossier nog eens inhoudelijk bekijken en beoordelen, dus begint er weer een nieuwe procedure. Daarnaast kan er tijd zitten tussen het indienen van nieuwe aanvragen", vertelt de woordvoerder. Maar in de tussentijd verblijven aanvragers hier wel illegaal, omdat hen eerder een vertrekplicht is opgelegd.

"Alleen is het niet zo dat een gezin met kinderen na een verblijf van meerdere jaren in Nederland wordt uitgezet, terwijl ze al die tijd geen beslissing hebben gehad op hun aanvraag voor een verblijfsvergunning." Dat een kind langdurig in Nederland verblijft, is volgens Enthoven echter geen reden om automatisch in aanmerking te komen voor een kinderpardonregeling.

2. Kan de asielprocedure voor kinderen niet sneller?

Volgens de wet moet de IND binnen 6 maanden een beslissing nemen over een asielaanvraag. In 2022 werd dit opgerekt naar 15 maanden. "Je ziet dat de IND ook over deze grens gaat", zegt Enthoven. "We doen al meer dan we eigenlijk aankunnen, maar het aantal aanvragen dat we binnenkrijgen is veel hoger dan waar de organisatie is op ingericht. Dat niet alleen, de opstapeling van procedures veroorzaakt ook langere wachttijden, die steeds verder op lopen."

Overigens is wordt een aanvraag voor een kinderpardon volgens haar niet in een asielprocedure behandeld. En zelfs al zou je kinderen voorrang op asiel willen geven, dan is dat lastig, weet hoogleraar Schrover. "Het zijn eigenlijk nooit zaken waar alleen kinderen in zijn betrokken. Zij zijn onderdeel van gezinnen, dus dan gaat het niet alleen om kinderen", legt ze uit. "Zou je de asielaanvragen van kinderen laten voorgaan, dan benadeel je ook weer anderen die ook op een besluit van de IND wachten."

3. Waarom krijgen mensen die uitgeprocedeerd zijn de kans om in hoger beroep te gaan?

Dit is een algemeen recht, benadrukt Enthoven. "Iedereen kan na een beslissing van de IND naar de rechter stappen. Als die de IND hierna gelijk geeft, kan de aanvrager in hoger beroep gaan. Het is wel zo dat de Raad van State over het algemeen alleen een inhoudelijk gemotiveerde uitspraak doet als het gaat om een rechtsvraag die een hoger belang dient."

Daarmee bedoelt ze dat de uitspraak niet alleen betrekking heeft op een individuele zaak, maar ook relevant is voor meerdere aanvragen. "In de zaak van Mikael bijvoorbeeld ging de uitspraak over kinderen die langer dan toegestaan uit beeld waren bij verschillende vreemdelingrechtelijke instanties. Zo'n uitspraak van de Raad van State is dan relevant voor alle zaken waarin dat aan de orde is."

4. Heeft een kinderpardonregeling een aanzuigende werking?

Volgens Schrover wordt de aanzuigende werking van een regeling voor kinderpardon erg overschat: "In de praktijk kiezen mensen voor een land omdat ze daar familie hebben of omdat een smokkelaar hen daarheen brengt", legt ze uit.

Daarnaast ziet de hoogleraar dat dit soort zaken ook in andere landen spelen. "Zo voert Defence for Children precies dezelfde acties uit in verschillende landen. In België en Frankrijk krijg je dezelfde steun bijvoorbeeld." De kinderrechtenorganisatie kwam in Nederland eerder in actie voor Mauro Manuel (Angola), Sahar Hbrahim Gel (Afghanistan) en nu ook voor de 11-jarige Mikael, die in Amsterdam is geboren en naar Armenië wordt uitgezet.

5. Wat is de rol van advocaten in het rekken van de procedure?

Beide deskundigen zeggen niet te herkennen dat advocaten een sturende rol spelen in de duur van een procedure. "Als asielzoeker heb je recht op gratis rechtsbijstand. De advocaten procederen in heel beperkt aantal gevallen door indien ze menen dat een zaak kansrijk is, bijvoorbeeld omdat het in gaat tegen de Rechten van de Mens", legt Schrover uit.

"De advocaat kan dan beslissen om door te procederen tot een definitieve uitspraak. Maar doorgaans zijn er maar weinig asieladvocaten en hebben zij te maken met ingewikkelde zaken", weet de hoogleraar. "Daarnaast kampen rechtbanken met een hoge werkdruk, waardoor procedures ook langer duren en het dus langer duurt voor je een uitspraak krijgt", zegt Enthoven tot slot.