Duitsland voert vanaf maandag paspoortcontroles in bij alle landsgrenzen. Daarmee probeert het land het aantal mensen dat zonder geldig visum binnenkomt terug te dringen. Bij grensbewoners zorgt de maatregel voor onrust. "Valt rauw op ons dak."

Het is niet voor het eerst dat Duitsland zulke maatregelen invoert. Bij speciale evenementen of gebeurtenissen, zoals het EK en corona, golden soortgelijke controles voor Nederland en België. Het gaat om een tijdelijke maatregel: 6 maanden lang wordt er extra gecontroleerd. Hoe dat er precies uit gaat zien, is nog niet duidelijk.

Symboolpolitiek

Hoogleraar Europese Studies Theresa Kuhn van de Universiteit van Amsterdam ziet de grenscontroles vooral als een politiek besluit. "De Duitse regering staat enorm onder druk, ook vanwege de recente verkiezingen."

Bij de deelstaatverkiezingen eerder deze maand boekte de extreemrechtse partij Alternative für Deutschland (AfD) een historische winst. "Door deze maatregelen denken ze meer steun te kunnen krijgen van hun kiezers. Het gaat hier echt om de publieke opinie."

Wie gaat handhaven?

Daarbij zijn de aangekondigde controles een reactie op terroristisch gemotiveerde incidenten van de afgelopen weken. Waaronder de aanslag in Solingen, waarbij een uitgeprocedeerde asielzoeker drie mensen doodstak. Volgens Kuhn spelen de aanslagen een grote rol in het doorvoeren van de maatregel.

Maar over de uitvoerbaarheid van de controle is de hoogleraar sceptisch: "Op het moment zijn er al protesten van de Duitse vakbonden en politie. Er heerst daar een enorme werkdruk." Ze verwacht dan ook niet al te strenge controles.

'Enorme files'

Maar op wat voor manier Duitsland de grenscontroles gaat handhaven zal ook de impact voor Nederland bepalen, legt Kuhn uit.

"Als ze heel kleinschalig en nauwkeurig gaan controleren, dan kun je bijvoorbeeld enorme files verwachten. Ook zal dat een grote impact op de import en export hebben", vertelt ze.

Onrust in Dinxperlo

Het besluit zorgt voor onrust onder inwoners van het dorp Dinxperlo in de Gelderse Achterhoek. Oud-raadslid in het dorp Freek Diersen kijkt met achterdocht naar de maatregelen, het overvalt ze. "Wij zeggen hier in Nederland dan vaak, of in het dialect: 'Dat valt rauw op ons dak'. We werken al jaren aan goede contacten over de grens, van overheid tot burgerbevolking", vertelt hij.

Volgens Diersen bestaat de grens voor de burgers van het dorp nauwelijks. "We hechten hier heel veel waarde aan de samenwerkingen, op veel terreinen. Juist omdat je twee culturen hebt."

'We hebben hier begrip voor elkaar'

In 1993 is de slagboom bij de grens in Dinxperlo voor het laatst dicht geweest. Diersen is bang voor het beeld dat extra controle zal afgeven in het dorp. "De grens is voor mij niet meer voelbaar. Ik weet dat hij hier bestaat, maar ik voel hem niet."

Hij beschrijft het als iets wat gekoesterd moet worden. "De Duitse cultuur, de Nederlandse cultuur, het boodschappen doen, het omgaan met elkaar, de verschillende overheden: in eerste instantie hebben we begrip voor elkaar."

Goedkeuring Europese Commissie

Duitsland behoort tot de Schengenzone, waarbij vrij verkeer van personen en diensten is afgesproken. Betekent deze maatregel het einde van deze afspraak? Volgens Kuhn niet: "Duitsland heeft wel vaker grenscontroles ingevoerd."

"Wat nu nieuw is, is dat het aan alle grenzen wordt ingevoerd", voegt ze eraan toe. Volgens Europese regels mag een land tijdelijk grenscontroles invoeren, mits dat door de Europese Commissie is goedgekeurd.

Migranten terugsturen

Kuhn splitst de maatregelen daarom in twee delen. "Enerzijds gaat het nu om de grenscontroles, om meer grip op migratie krijgen." Maar anderzijds wordt er komende dagen gekeken of migranten aan de grens teruggestuurd kunnen worden.

"Dat is wel problematischer voor het asielbeleid van Europa in zijn geheel. Ik heb daar zo mijn vraagtekens bij of ze dat ook echt gaan, en mogen, doen", vertelt ze. Zo liet Oostenrijkse buitenlandminister Gerhard Karner al weten dat zijn land afgewezen migranten uit Duitsland niet gaat opnemen.

Nederlandse politiek

De Duitse plannen roepen ook gelijk vragen op bij de Nederlandse politiek. Minister Marjolein Faber van asiel en migratie reageerde begripvol op de Duitse plannen, en sprak eerder ook de wens uit soortgelijke maatregelen voor Nederland in te voeren.

Volgens Kuhn is Nederland over het algemeen terughoudender met grenscontroles dan andere landen, maar mocht het kabinet het willen, is dat wel haalbaar. "Wij kunnen naar de Europese Commissie, zoals Duitsland nu heeft gedaan, en dit aanvragen. De minister wil dat natuurlijk graag", vertelt Kuhn. "Maar in hoeverre het echt in de asielinstroom aanpakt, vraag ik me af."