'Het wordt voor de Russen wel echt moeilijker': defensiespecialist beantwoordt 8 van jullie vragen over 'nieuwe fase' van oorlog in Oekraïne

Na maanden van smeekbedes ging het Westen afgelopen week overstag: er worden meer dan 100 moderne tanks gestuurd naar Oekraïne. In het kader van EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie willen weten over de levering en de gevolgen daarvan voor de oorlog.

Is dit de gamechanger in de strijd tegen Russen waar de Oekraïners al zo lang op zitten te wachten? We vroegen het aan Pieter Cobelens, generaal buiten dienst en voormalig directeur van de militaire inlichtingendienst MIVD.

1. Zijn de tanks genoeg om de Russen uit Oekraïne te verdrijven, of is het een druppel op een gloeiende plaat?

"Het zal denk ik niet voldoende zijn om de Russen helemaal uit Oekraïne te verdrijven, want we weten niet hoeveel manschappen en welke wapens de Russen nog allemaal zullen inzetten."

"Toch zijn de leveringen zeker geen druppel op een gloeiende plaat. Er zijn in totaal al meer dan 100 moderne tanks toegezegd door het Westen. Als de Oekraïners die kunnen inzetten - en daar hebben ze de benodigde manschappen voor - dan wordt het voor de Russen wel echt moeilijker om hun doelen te halen. In een oorlog telt ieder schot, zeg ik altijd, dus het wordt voor de Russen op die manier veel lastiger om de hele Donbas te veroveren."

2. Als de tanks niet het gewenste effect hebben, waar trekken wij dan de grens? Gaan we dan bijvoorbeeld F16's leveren?

"Ik verwacht dat het Westen geen grens zal trekken. De kans dat de NAVO straaljagers aan Oekraïne gaat leveren is groot en dat had eigenlijk al veel eerder moeten gebeuren, vind ik. We moeten daar niet mee wachten totdat het niet meer lukt om de vliegtuigen in Oekraïne te krijgen. Dominantie in de lucht is namelijk essentieel voor de offensieve kracht van een leger."

"Dat zie je nu ook gebeuren in Oekraïne: het lukt de Russen niet om controle over het luchtruim te krijgen, mede dankzij de luchtverdedigingsraketten die het Westen aan Oekraïne heeft geleverd. Maar wil Oekraïne succes boeken met de nieuwe tanks, dan moeten de troepen op de grond ondersteuning krijgen vanuit de lucht. Hoe meer overmacht je daar hebt, hoe minder gevaar je tanks lopen. Want vergeet niet: ook een Leopard-tank kan tot flarden worden geschoten."

"Ik denk alleen niet dat de NAVO F16's naar Oekraïne zal sturen. Waarschijnlijk gaan de F16's naar landen als Polen, Bulgarije en Slowakije, zodat die op hun beurt weer hun oude Sovjet-straaljagers aan Oekraïne kunnen geven. Het grote voordeel daarvan is ook dat de Oekraïners bekend zijn met die vliegtuigen, want ze hebben ze zelf ook."

3. Waar worden tanks normaal voor ingezet: is het een aanvallend of een defensief middel?

"Tanks worden voor beide doelen gebruikt. Ik vind de discussie of ze offensief of defensief moeten worden ingezet dan ook een onzindiscussie. De Oekraïners zullen ze ook voor beide doelen inzetten. Ze moeten zich verdedigen tegen de aanvallen van de Russen, maar tegelijkertijd zullen ze de Russen er ook mee moeten aanvallen."

"Het doel van de Oekraïners is om alle Russen uit hun land te verdrijven, dat lukt niet door je tanks alleen maar defensief in te zetten. Maar weet wel: tanks offensief inzetten is ontzettend lastig. Daar is veel training en coördinatie voor nodig en dat kost tijd, tijd die de Oekraïners niet hebben. Daarom is ondersteuning vanuit de lucht zo ontzettend belangrijk wil je succes boeken."

4. Wat ligt er bij Rusland nog op de plank? Is het beeld van een hopeloos verouderd leger wel terecht?

"Het beeld is denk ik wel terecht, maar dat wil niet zeggen dat Rusland haar wapensystemen helemaal niet heeft gemoderniseerd. Zo zijn de nieuwe T90-tanks bijvoorbeeld best wel goed. Het probleem voor de Oekraïners is alleen dat de Russen hun oude materieel niet weggooien en nu inzetten aan het front."

"Dat is ook tactisch, want het zorgt voor verzadiging waardoor het voor de Oekraïners moeilijker wordt om er doorheen te komen. Tegelijkertijd moeten de Russen natuurlijk wel genoeg mensen hebben om al die oude tanks te bemannen."

"Ondertussen draait de Russische oorlogsindustrie - voor wat het waard is - 24 uur per dag en 7 dagen per week. Je kunt je afvragen hoe de kwaliteit van die wapens is, want Rusland wordt hard geraakt door de sancties vanuit het Westen. Maar uiteindelijk geldt ook: een kanon is een kanon, en een granaat uit een oude tank kan ook iemand doden."

5. Hoe groot is de kans dat de NAVO militair actief betrokken raakt bij deze oorlog?

"Dat is moeilijk in te schatten, maar er zijn wel twee scenario's denkbaar waarin dat kan gebeuren. Als de Russen bijvoorbeeld oprukken naar Kiev en Oekraïne de oorlog dreigt te verliezen. Dan kan ik me voorstellen dat de NAVO een lijn trekt en zegt: 'Nu is het genoeg.' De Oekraïners vechten immers toch ook voor ons een oorlog tegen Rusland uit."

"En als Poetin niet gestopt wordt in Oekraïne, wat houdt hem dan tegen om ook niet een van de Baltische staten aan te vallen? Ja, dat zijn NAVO-landen, maar er is voor hem altijd wel een rotsmoes te verzinnen om een succes in Oekraïne elders voort te zetten."

"Een ander scenario is dat de Russen gaan goochelen met een biologisch/chemisch of een (tactisch) nucleair wapen. Dan zal de NAVO wel direct ingrijpen, denk ik. En dat hebben de Amerikanen eerder ook al in niet mis te verstane bewoordingen duidelijk gemaakt: de Russen zijn gewaarschuwd dat er een vernietigende tegenreactie met conventionele wapens zal volgen als die rode lijn wordt overtreden."

6. Wat betekenen deze leveringen voor de mogelijkheden om onszelf te verdedigen? Worden we hierdoor verzwakt?

"Natuurlijk worden we hierdoor verzwakt. Spullen die je van de plank haalt, kun je zelf niet meer inzetten als dat nodig is. Bovendien moet je achteraan in de rij aansluiten als je nieuw materieel wilt bestellen, dus de voorraden zijn ook niet snel aangevuld. Bovendien waren die voorraden al flink geslonken door de jarenlange bezuinigingen op Defensie."

"Militaire wapens leveren aan Oekraïne is dan ook ook niet genoeg, vind ik. We hebben ook een ander sterk wapen dat we moeten inzetten: onze economie. We moeten ons economische voordeel gebruiken om ook hier een oorlogsindustrie op poten zetten zodat we zelf weer meer wapens gaan maken en zo sterker staan om onszelf te verdedigen als dat nodig is. Pensioenfondsen moeten daarom weer worden toegestaan te investeren in de wapenindustrie."

7. Waarom worden de leveringen niet geheim gehouden? Speelt dit Poetin niet in de kaart?

"De Russen zijn ook niet gek, zij weten ook wel dat er Westerse tanks worden ingezet. Bovendien hebben ze genoeg middelen om er zelf achter te kunnen komen welk land welke tanks gaat leveren aan Oekraïne. Maar toch heeft het openbaar bekendmaken van de leveringen een belangrijk doel. In een oorlog geldt namelijk: de helft van je verdediging is dreigen. Nu Poetin weet dat er straks meer dan 100 moderne tanks op zijn troepen worden afgestuurd, kan hij denken: ik tel mijn knopen en ga wel iets anders proberen in Oekraïne."

"Wat ik wel onverstandig vind, is dat er hier in het openbaar gediscussieerd wordt over hoe krachtig de tanks zijn, hoe lang het duurt voordat ze in Oekraïne zijn en hoeveel tijd het kost om de manschappen te trainen. Vanuit een defensiestandpunt zeg ik: 'Daar moeten we echt mee stoppen."

8. Wordt het risico dat Rusland kernwapens in gaat zetten hierdoor groter?

"Ik denk het niet, ook omdat zowel de Amerikanen als de Chinezen de Russen al eerder hebben gewaarschuwd om dat niet te doen. Ik zie ook geen reden waarom Rusland nucleaire wapens in zou zetten, daar winnen ze namelijk niets mee. Als je een kernwapen zou inzetten in Oekraïne kun je dat land voorlopig niet meer betreden met je militairen."

"Bovendien kan Poetin zijn smoes dat hij de Oekraïners komt 'bevrijden van de nazi's in Kiev' al helemaal niet meer volhouden als hij de Oekraïners vermoord met een kernbom. Ook een tactisch kernwapen hoog in de lucht tot ontploffing brengen, is onzinnig. Daarmee zou Rusland aan de wereld laten zien dat ze daartoe in staat is, maar dat weten we allang."