Het nieuwe pensioenstelsel uitgelegd in 8 vragen en antwoorden

De Tweede Kamer heeft ingestemd met de nieuwe pensioenwet. Als ook de Eerste Kamer groen licht geeft, gaat het systeem volledig op de schop. In het kader van EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie willen weten over het nieuwe pensioenstelsel.

Want wat verandert er nu precies in het nieuwe systeem? Bijzonder hoogleraar fiscaal pensioenrecht Herman Kappelle van de Vrije Universiteit Amsterdam beantwoordt deze en nog 7 andere van jullie vragen over het nieuwe pensioenstelsel.

1. Waarom komt er een nieuw pensioenstelsel?

"Het huidige pensioenstelsel is niet meer van deze tijd. We beloven in dat systeem dingen die we niet waar kunnen maken. Zo werden de pensioenen afgelopen jaren niet of nauwelijks geïndexeerd en soms zelfs gekort. En dat terwijl de pensioenfondsen goede rendementen behaalden met hun beleggingen. Maar door de lage rente was er binnen de regels geen ruimte om de pensioenen te verhogen. Daarom is het nodig om het pensioenstelsel fundamenteel aan te passen, dat lukt niet met enkele aanpassingen."

"Het huidige systeem is heel erg gericht op zekerheid. De zekerheid dat je bij je pensionering een vast bedrag per maand krijgt dat daarna niet meer verandert. Daarvoor moeten pensioenfondsen grote buffers aanhouden, zeker nu er door de vergrijzing steeds meer mensen een pensioen ontvangen. Maar zekerheid kost veel geld, voor het aanleggen van buffers moet je veilige beleggingen doen en die renderen minder."

"De arbeidsmarkt is de laatste decennia echter drastisch veranderd. Mensen werken niet meer 40 jaar bij dezelfde baas en daarmee is hun pensioenopbouw ook minder rechtlijnig. Bovendien zijn steeds meer mensen zelfstandig ondernemer (zzp'er) en die bouwen relatief weinig pensioen op. Een stelsel dat is gebouwd op zekerheid past gewoon niet meer bij een arbeidsmarkt die veel flexibeler is geworden."

2. Waarin verschilt het huidige pensioenstelsel van het nieuwe?

"Het doel van het huidige pensioenstelsel is om mensen bij hun pensionering een vaste uitkering te geven die ongeveer 75 procent is van het gemiddelde salaris dat je tijdens je werkzame jaren hebt verdiend. Dat doel verandert niet in het nieuwe pensioenstelsel, maar de hoogte van de uitkering staat straks niet meer vast voor de rest van je leven."

"Nu is het zo dat de hoogte van je uitkering vaststaat als je met pensioen gaat, maar de premie is variabel: aan het begin van je werkzame leven betaal je minder premie en naarmate je ouder wordt gaat de premie omhoog. In het nieuwe systeem wordt dat omgedraaid: het premiebedrag staat vast, maar de hoogte van de uitkering wordt variabel."

"Pensioenfondsen maken een schatting van hoeveel rendement ze moeten behalen om bij je pensionering genoeg pensioen uit te kunnen keren. Aan de hand daarvan bepalen ze de hoogte van je premie en zetten ze dat bedrag vast. Hoe hoog je premie wordt, hangt straks dus alleen nog af van bij welk pensioenfonds je zit en hoe het deelnemersbestand er daar uitziet. Wel is het premiebedrag maximaal 30 procent van je salaris, want dat is wettelijk vastgesteld."

3. Gaat mijn pensioen omhoog of omlaag in het nieuwe systeem?

"Dat is niet te zeggen. In het nieuwe systeem verschuift het risico van de pensioenfondsen richting de mensen die pensioen opbouwen. De pensioenfondsen schatten hoeveel rendement ze moeten behalen, maar er is natuurlijk geen zekerheid dat die rendementen daadwerkelijk behaald zullen worden. Wel is de verwachting dat de financiële markten op de lange termijn - en bij pensioenopbouw spreek je over tientallen jaren - een stijgende lijn laten zien, waardoor de beleggingen genoeg opleveren voor voldoende pensioen."

"Tegelijkertijd wordt de uitkering dus wel variabel, waardoor de hoogte ieder jaar omhoog of omlaag kan gaan, afhankelijk van de economische ontwikkelingen. Het is dan ieder jaar afwachten of de beurskoersen zijn gestegen of gedaald. Omdat pensioenfondsen geen grote buffers meer hoeven aan te leggen in het nieuwe systeem kunnen ze wel grotere risico's nemen en daarmee ook hogere rendementen behalen. Waarschijnlijk zal de hoogte van de uitkeringen in de toekomst daarom hoger komen te liggen dan in het huidige systeem het geval zou zijn geweest."

4. Wie beheert je persoonlijke potje en kan dat leegraken?

"Pensioenfondsen blijven ook in het nieuwe stelsel verantwoordelijk voor het beheren van je persoonlijke potje. In theorie kan je potje leegraken, je premie wordt immers belegd. Maar het is nog nooit gebeurd dat de totale beurswaarde binnen een jaar volledig verdampte, dus de kans dat zoiets gebeurt is puur theoretisch."

"Bovendien wordt er niet alleen maar in risicovolle aandelen belegd. Natuurlijk is er het risico dat je straks mindere jaren hebt waarin je pensioen omlaag gaat, maar de uitkering blijft in alle gevallen levenslang, dus het bedrag kan daarna ook altijd weer omhoog gaan."

5. Wat betekent het nieuwe systeem voor mensen die nu al met pensioen zijn?

"Dat hangt ervan af of je pensioen ontvangt van een fonds of een verzekeraar. Pensioenfondsen kunnen ervoor kiezen om de uitkeringen van mensen die nu al met pensioen zijn over te hevelen naar het nieuwe systeem, maar dat is niet verplicht. Ieder pensioenfonds maakt daarin een eigen afweging. Als jouw pensioen wordt overgeheveld, gelden de regels van het nieuwe stelsel en wordt je uitkering dus ook variabel. Voor mensen die pensioen ontvangen van een verzekeraar verandert er niets."

6. Hoe ziet de overgangsregeling voor mensen die pensioen hebben opgebouwd in het huidige stelsel eruit?

"Ook dat hangt ervan af of je bij een fonds of een verzekeraar pensioen opbouwt. Pensioenfondsen moeten straks alles omzetten naar het nieuwe systeem. Daar hebben ze tot 1 januari 2027 de tijd voor, maar de verwachting is dat een aantal fondsen al eerder de overstap zal maken. Ze kijken dan naar hoeveel pensioen je tot nu toe hebt opgebouwd en berekenen wat de waarde daarvan is in het nieuwe systeem. Aan de hand daarvan schatten ze hoeveel rendement ze moeten behalen en welk premiebedrag daarbij hoort."

"De ongeveer 1 miljoen Nederlanders die pensioen opbouwen bij een verzekeraar in de vorm van een pensioenkapitaal dat bij pensionering wordt omgezet in een levenslange periodieke uitkering, mogen in principe in het oude systeem blijven. Werkgevers beslissen na overleg met vertegenwoordigers van de werknemers, zoals een Ondernemingsraad (OR), of de pensioenen wel of niet naar het nieuwe systeem worden overgeheveld."

"Als je werkgever besluit om in het huidige stelsel te blijven verandert er dus niets en ontvang je bij je pensionering een uitkering met een vast bedrag. De hoogte daarvan zal waarschijnlijk wel een stuk lager zijn dan bij een variabele uitkering, zo is de verwachting. Want meer zekerheid kost nu eenmaal een hoop geld."

"Mensen die een rechtstreeks verzekerd pensioen hebben in de vorm van een vaste periodieke uitkering hebben overigens geen keuze: hun pensioen moet, net zoals bij de fondsen, wél worden omgezet naar het nieuwe stelsel. Ook de verzekeraars hebben daar tot 1 januari 2027 de tijd voor."

7. Komen er ook mogelijkheden voor zzp'ers om pensioen op te bouwen?

"Daar wordt op dit moment naar gekeken door de politiek en pensioenfondsen. Ze kunnen nu een lijfrenteverzekering afsluiten, maar veel zelfstandige ondernemers kiezen daar toch niet voor. Ook in het nieuwe pensioenstelsel heb je een werknemer-werkgeverrelatie nodig om pensioen op te bouwen, dus dat lost niet op dat zzp'ers minder of zelfs geen pensioen opbouwen."

"De politiek wil daarom experimenteren met zzp'ers die zich kunnen aansluiten bij een pensioenfonds. Die willen dat op zich wel faciliteren, maar alleen als zzp'ers verplicht worden om zich aan te sluiten. De politiek wil zo'n verplichting echter (nog) niet."

8. Wat betekent het nieuwe systeem voor mensen die nu geen pensioen opbouwen?

"Mensen die in het huidige stelsel geen pensioen opbouwen via hun werkgever gaan dat in het nieuwe systeem ook niet doen. Wel kun je pensioen opbouwen via een lijfrenteverzekering. De mogelijkheden om als particulier een eigen pensioen op te bouwen bij een verzekeraar worden in het nieuwe systeem verruimd, dus het wordt iets makkelijker om via die weg alsnog pensioen op te bouwen."

"Daarnaast is de leeftijd waarop je in de pensioenregeling moet worden opgenomen straks 18 jaar. Dat is nu nog 21 jaar, dus jongeren die in dienst zijn bij een werkgever gaan eerder pensioen opbouwen."