'Ga maar terug naar je eigen land': hoe het slavernijverleden nog altijd de levens van Ilse en dochter Anaisa beïnvloedt

"Ik wilde blank zijn, dan was ik normaal." Anaisa Hemmes (20) had als enige in haar klas een donkere huidskleur en werd daarmee gepest. Volgens haar heeft het slavernijverleden nog altijd invloed op de huidige maatschappij.

"Ik werd tegen de muur gedrukt en op een kinderlijke manier uitgescholden. Bijvoorbeeld dat ik een poepkleur had, dat ik stonk en later ook met opmerkingen over zwarte piet", zegt Anaisa over haar basisschooltijd in het Gelderse Twello.

Gevolgen van slavernijverleden

Dom gevonden worden, je buitengesloten voelen en minder kansen krijgen. Leden van het Opiniepanel van EenVandaag met Antilliaanse en Afro-Surinaamse roots noemen dat als voornaamste indirecte gevolgen van het slavernijverleden, dat volgens hen de huidige Nederlandse maatschappij nog altijd beïnvloedt.

Anaisa en haar moeder Ilse Hemmes kunnen erover meepraten. Zo vond Anaisa als kind weinig begrip bij haar leraar, toen ze aangaf dat ze werd gepest. In plaats van de pesters te confronteren met hun gedrag, werd Anaisa erop aangekeken. "Ze zei: 'Ze zijn maar aan het plagen. Het is niet zo erg, het is geen pesten.'"

'Je wil je niet aanstellen'

Dat leidde tot veel onzekerheid, vertelt Anaisa. "Wanneer ik erover nadenk, dan denk ik: 'Dit zou niet moeten gebeuren, dit zou niet moeten kunnen.'" Maar door de reacties van anderen ging ze toch twijfelen aan zichzelf.

"Omdat anderen niet geloven dat wat er met jou is gebeurd jou zo raakt. Als ze zeggen dat het niet zo erg is, hoe kan ik het dan zelf voelen als erg?", vraagt ze zich af. "Je gaat twijfelen, je wil je niet aanstellen."

'Wilde blank zijn'

"Ik wilde als klein kind blank zijn", vult Anaisa aan. "Dan was ik normaal en kreeg ik geen opmerkingen. Dan hoorde ik er misschien bij, want ik was een beetje alleen."

"Dan had je tenminste een plek, dan hoorde je bij iemand. Dan had je een groep die je misschien zou kunnen verdedigen als je iets voelde. Ik stond er te vaak alleen voor op school."

Dezelfde pesterijen op school

Haar moeder Ilse Hemmes maakte dezelfde pesterijen mee als haar dochter, maar ze ging er anders mee om.

"Zij is heel erg zacht en rustig", zegt ze over Anaisa. "Ik besloot al vrij snel dat ik niet in een hoekje ging staan. Ik ging slaan, besloot ik. Dus ik vocht op school."

Niks zeggen vanuit pijn

Ilse is dochter van een Nederlandse moeder en een Surinaamse vader en ziet van dichtbij hoe onderwerpen als zwarte piet taboe zijn, ook binnen de familie. "In december meldden we Anaisa ziek op de lagere school. Dan hadden we dat gedoe niet."

"In de Nederlandse kant van de familie hebben we het er niet over. Zij zeggen steeds dat het een traditie is. Wij zeggen er maar niks over. Nu pas besef ik dat we nooit iets zeiden vanuit pijn. En om niet nog meer de nadruk op de situatie te leggen", legt ze de indirecte gevolgen van het slavernijverleden uit.

'Ga maar terug naar je eigen land'

Na haar schooltijd, op latere leeftijd, ging Ilse negatieve opmerkingen op een andere manier te lijf: met een lach. "Ik heb bij de bank gewerkt en er was een keer een boze meneer die een kwartje naar mij toegooide. Hij zei: 'Hier, kun je lekker terug naar je eigen land'."

"Ik zei dat ik er een lolly van ging kopen. Maar mijn collega's waren flabbergasted. Ook mijn chef zei dat het me moest raken. Maar ik ontkende, ik dacht ook echt dat het me niet raakte."

Reis naar land van voorouders

Maar het schild dat Ilse door de tijd heeft opgebouwd, blijkt niet onverwoestbaar. Nadat haar vader, moeder en echtgenoot vlak na elkaar overlijden gaat bij haar 'het licht uit', zegt ze.

Ze ging op zoek naar zichzelf, reisde af naar het land van haar voorouders en bezocht de plantages waar zij ter werk waren gesteld. "Ik vond het zo ontzettend indrukwekkend om te voelen en mee te maken. Ik dacht: 'Wat moeten jullie krachtig zijn geweest, want jullie hebben het overleefd."

'Ik heb een stem en die mag er zijn'

Die reis heeft haar veranderd, zegt ze. "Daardoor heb ik mijn kleur volledig geaccepteerd. Ik maakte me vroeger onzichtbaar. Ik wilde niet te moeilijk doen." Maar dat is nu anders, legt Ilse uit.

"Ik heb gewoon een stem en die mag er zijn. Op alle fronten ben ik nu voor het eerst misschien wel mezelf. En ik durf mezelf ook helemaal te laten zien."

Verandering na excuses Rutte

Na de excuses van premier Mark Rutte voor het Nederlandse slavernijverleden vorig jaar, ziet Ilse ook in de Nederlandse samenleving veranderingen. "Er is veel meer aandacht voor, dus we gaan echt wel richting de goede kant. Maar er zijn nog mensen die extreem reageren."

Excuses van de Koning zouden voor Ilse dan ook veel betekenen. "Ik ben dubbelbloed", zegt ze. "Mijn ene helft is misschien wel eigenaar geweest van een tot slaaf gemaakte. Beide helften zitten in mij. Natuurlijk heeft mijn familie dat niet gedaan. Maar het gaat om de erkenning."