De VVD wilde de asielprocedure verkorten, maar die werd tijdens Rutte III juist langer

Tijdens de campagne in 2017 was migratie een belangrijk thema voor de VVD. Is de partij tevreden met hoe het beleid er 4 jaar later uitziet? We spreken Malik Azmani, Europarlementariër en oud-Kamerlid dat meeschreef aan het regeerakkoord.

Dat migratie gevoelig ligt, bleek wel tijdens de formatie in 2017. Die liep er in eerste instantie zelfs op stuk. GroenLinks haakte af omdat de VVD en het CDA vasthielden aan de mogelijkheid om zogeheten 'Turkije-deals' te sluiten met noord-Afrikaanse landen. Voor GroenLinks kwam ChristenUnie in de plaats. Oud-Tweede Kamerlid voor de VVD Malik Azmani: "Migratie speelt in de huiskamers. Zeker in 2015 en 2016, toen was de instroom van asielzoekers heel hoog. Mensen hadden het gevoel dat we daar geen controle over hadden. Daarom vonden we het zo'n belangrijk onderwerp."

Bewindspersoon voor migratie

De VVD wilde graag een eigen bewindspersoon, met de verantwoordelijkheid voor migratie. Dat was Mark Harbers. Meteen na zijn aantreden zei hij de asielprocedure wilde versnellen. Hij wilde dat asielzoekers sneller duidelijkheid zouden krijgen over een verblijfsvergunning.

Dat lukte niet: de procedure is de afgelopen kabinetsperiode juist langer geworden, terwijl de instroom van het aantal asielzoekers is gedaald. In mei 2019 trad hij af vanwege het verkeerd presenteren van cijfers over criminele asielzoekers. Vervolgens kwam Ankie Broekers-Knol op de bok, ook staatssecretaris vanuit de VVD.

Kinderpardon

Naast het verkorten van de asielprocedure stond in het regeerakkoord dat de toenmalige kinderpardonregeling niet uitgebreid zou worden. Dat gebeurde deze kabinetsperiode tóch, onder hevige druk van coalitiegenoten.

Azmani: "Op zo'n moment word je geconfronteerd met een nieuwe politieke realiteit. Er kwam een interview met het CDA en D66 in de krant en daar werd ik de avond van tevoren over ingelicht. Er bleek geen meerderheid meer te zijn voor het strikt hanteren van de regel dat mensen die in aanmerking komen voor het kinderpardon, meegewerkt moeten hebben aan hun terugkeer. Toen moesten we wel overstag."

Voor wat hoort wat

In ruil voor de uitbreiding van het kinderpardon in 2019 kreeg de VVD wel iets terug. De zogenoemde 'discretionaire bevoegdheid' werd afgeschaft. Die hield in dat de staatssecretaris zelf mocht besluiten om asielzoekers toch een verblijfsvergunning te geven, ongeacht de uitspraak van de rechter.

"Ik heb me altijd aan die bevoegdheid geërgerd", zegt Azmani. "Het zorgt voor willekeur, omdat sommige kinderen aandacht krijgen van burgemeesters, van de media en anderen niet."

Moria

Nog een tweede keer werd de VVD door coalitiegenoten onder druk gezet: afgelopen najaar woedde er een brand in vluchtelingenkamp Moria op Lesbos en werd zowel de maatschappelijke als politieke druk groot om alleenstaande kinderen op te nemen.

De VVD maakte binnen de coalitie de afspraak dat de honderd vluchtelingen uit Moria die Nederland zou opnemen, werden afgehaald van het aantal vluchtelingen dat Nederland in de toekomst zou opnemen. Azmani: "Als we ze van de Griekse eilanden afhalen, dan halen we er minder uit de rest van de wereld. Voor ons had dit niet gehoeven, wij wilden dit niet."

Onderaan de streep

Zijn de beloftes op het gebied van migratie waargemaakt? Volgens hoogleraar migratie- en integratiestudies Han Entzinger is er de afgelopen jaren weinig terecht gekomen van de doelen die in het regeerakkoord stonden. De asielprocedure is langer geworden in plaats van korter en het kinderpardon is wel verruimd. "Het VVD-verkiezingsprogramma ging in die tijd vooral over dingen die de Nederlandse overheid helemaal niet kan regelen, dingen die in EU-verband geregeld moeten worden, zoals meer migratiedeals met andere landen."

Volgens Entzinger zou de huidige migratieparagraaf zo weer overgeschreven kunnen worden in een nieuw regeerakkoord. "Als ik de teksten uit 2017 lees, zijn bijna alle punten opnieuw te gebruiken, omdat veel dingen die zijn toegezegd, niet gebeurd zijn."

Grenzen dicht

De campagne voor de verkiezingen in maart is al aardig op stoom. Kamerlid Bente Becker van de VVD voert fel campagne voor een strenger Europees asielstelsel. De partij hoopt mensen tegen te kunnen houden bij de buitengrenzen van de Europese Unie. Als dat niet lukt, zou de VVD een "mini-Schengen" willen vormen met buurlanden.

"Als dat niet lukt, moeten we als Nederland in staat zijn om onze eigen grenzen te controleren en te sluiten", zegt ze op Twitter. Volgens hoogleraar Entzinger gaat het vooral om verkiezingsretoriek. "Hoe wil je dat gaan controleren? Wil de VVD mensen aan de grens gaan tegenhouden? Dan zou je controleposten moeten invoeren, dat is niet erg realistisch."