De invloed van de Nederlandse stem: 'Wat hier wordt gestemd, daar wordt in de rest van Europa op gelet'

Vandaag mogen 13 miljoen Nederlanders stemmen voor de Europese verkiezingen. Uiteindelijk kunnen dit weekend ook inwoners van de andere 27 EU-landen naar de stembus. Op zondag wordt duidelijk welke wind de komende 5 jaar door Europa waait.

Uiteindelijk bepaalt niet alleen de Nederlandse kiezer bepalen welke koers de Europese Unie zal varen. Toch denkt Lise Witteman, onderzoeksjournalist en redactiechef EU bij Follow the Money dat de andere Europese landen nauwlettend in de gaten houden wat de Nederlandse kiezer doet. "Nederlandse politiek wordt soms ook als een soort kanarie in de kolenmijn gezien."

Ongemakkelijk op de stoel

Volgens Witteman geeft Nederland een signaal af dat bepalend kan zijn voor de rest van de politieke koers in Europa. "We zagen bijvoorbeeld dat Nederland een van de eerste landen was waar ook een uiterst rechtse partij in de regering is gekomen. In 2010 was de PVV natuurlijk ook al gedoogpartner."

Maar ook tijdens de Provinciale Statenverkiezingen had Nederland, met de BBB als grote winnaar, invloed op de rest van Europa. "Je ziet dat toen het ging over alle landbouwhervormingen, andere partijen in Europa ook een beetje ongemakkelijk op hun stoel gingen zitten: 'Wat betekent deze uitslag voor ons?'", legt de journalist uit.

Verschuiving naar rechts

Bovendien kan Nederland volgens haar ook 'behoorlijk meepraten' in Brussel en drukt een belangrijke stempel op grote dossiers. "Dus wat in Nederland besloten wordt, hoe de mensen hier stemmen, daar wordt in de rest van Europa zeker op gelet", legt Witteman uit.

De afgelopen jaren hebben vooral de christendemocraten de koers bepaald in Europa. Maar volgens Witteman is de kans groot dat daar verandering in komt. "Zoals we nu ook in Nederland zien met de VVD die met de PVV gaat regeren." Ze verwacht dat de hele machtsverhouding naar rechts schuift, als de PVV en andere uiterst rechtse partijen tijdens de Europese verkiezingen groot worden.

Grote plannen in de ijskast

Maar wat betekent die verschuiving naar rechts voor het beleid en wat gaan 'wij' daarvan merken? Witteman denkt dat vooral dossiers als landbouw, natuurherstel en migratie 'weer getorpedeerd worden' en andere groene plannen in de ijskast worden gezet.

"Er zijn natuurlijk partijen in Europa die daar niet zoveel meer mee hebben. We kunnen de komende jaren grote verschuivingen verwachten."

Groot verschil met 5 jaar geleden

Volgens de onderzoeksjournalist is een van de grootste verschillen met de Europese verkiezingen van 5 jaar geleden dat de meeste rechtse partijen voor een 'exit' uit Europa waren. "Toen waren de PVV en vergelijkbare partijen voor een exit of waren tegen Brussel aan het schoppen en zeiden: 'we moeten eruit'."

Dat is nu wel anders, ziet ook Witteman. "Nu zie je dat ze nog veel meer dan toen proberen die samenwerking te zoeken en coalities te vormen." Of dat gaat lukken is volgens haar een andere vraag: "Dat zullen we echt pas na de verkiezingen zien."