Chronische stress en uitstel van zorg: coronamaatregelen treffen laaggeletterden harder

Voor wie lezen en schrijven lastig vindt, leveren de coronamaatregelen veel stress op. Dat blijkt uit onderzoek in opdracht van het RIVM. Bijna een kwart van de Nederlanders valt in deze groep.

De 51-jarige Dicky Gingnagel leerde op latere leeftijd lezen en schrijven en vindt het nog steeds niet makkelijk. In de eerste maanden van de lockdown ervoer hij enorm veel stress.

Niet naar de huisarts

Dicky, die als beheerder in een parkeergarage werkt, heeft diabetes. Hij is gewend om geregeld zijn bloedsuikerwaarden te laten meten bij de huisarts. Die metingen geven hem de zekerheid dat het goed gaat met zijn gezondheid, iets wat hij erg belangrijk vindt.

Maar de coronamaatregelen zetten de praktijk van zijn huisarts op de kop. Dicky kon er een tijd lang niet terecht. Hij bleef thuis en was zo bang om ziek te worden dat hij twee keer per dag zijn temperatuur opnam. "Het gaf me veel stress, is mijn suiker te hoog, te laag? Ik dacht als ik verhoging heb moet ik meteen aan de bel trekken. Ik was ook bang dat ik formulieren verkeerd in zou vullen. Bijvoorbeeld dat ik per ongeluk zou opgeven dat ik ziek was geweest, Dan zou ik helemaal niet meer in het ziekenhuis zijn gekomen als ik echt wat zou krijgen."

De regels naleven

In die tijd kreeg hij ook last van een litteken van een buikoperatie. Een afspraak bij het ziekenhuis stelde Dicky uit, omdat hij dan met de trein zou moeten reizen.

Hij had gehoord dat de trein alleen bedoeld was voor mensen die naar hun werk moeten. "ik wilde me wel aan alle coronaregels houden", zegt Dickie. Maar hij had niet in de gaten dat een reis naar het ziekenhuis waarschijnlijk gewoon binnen de regels valt.

Ondersteuning valt weg

Intussen kwam de persoon die Dicky normaal gesproken helpt zijn belastingformulieren in te vullen wegens corona niet meer langs. Ook dat veroorzaakte stress. "Ik was bang dat ik te veel of te weinig op zou geven. En dat ik daardoor in de problemen zou komen met de belasting".

En toen de huisarts weer mensen ontving die níet voor corona-klachten kwamen, stond Dicky met vijf mensen voor de deur van de huisarts te wachten, dicht op elkaar. "Het was een enorm stressvolle periode."

Stress door corona

Maria van den Muijsenbergh is bijzonder hoogleraar Gezondheidsverschillen aan de Radboud Universiteit en is verbonden aan Pharos, het expertisecentrum voor laaggeletterdheid en zorg. In opdracht van het RIVM onderzocht Van den Muijsenbergh welk effect de coronamaatregelen hebben op mensen met een lastige sociaaleconomische positie.

"Mensen die lezen en schrijven moeilijk vinden, niet zo lang naar school zijn geweest en soms ook een andere taal beter spreken, vinden het coronaregelement vaak lastig te begrijpen", vertelt ze. "Sommige mensen desinfecteren zelfs hun boodschappen. Veel mensen krijgen, net als Dicky, niet meer de zorg en ondersteuning die ze wel nodig hebben."

Bang dat mensen afhaken

Van den Muijsenbergh legt uit dat, nu huisartsenpraktijken voornamelijk telefonisch bereikbaar zijn, er een groep is die er niet in slaagt om een afspraak te maken. "We zijn bang dat, als in de toekomst nog meer dokters via video en telefoon gaan werken, mensen afhaken."

De hoogleraar wijst op een groot verschil in Nederland waar een derde van de bevolking de informatie die belangrijk is voor de gezondheid niet kan begrijpen of niet kan vinden. "Kijk naar Dicky, die twee keer per dag zijn temperatuur opneemt. Veel mensen zijn net als hij bang, of ze leven de regels veel strenger na dan nodig is."

Niet stressgevoeliger

Dat deze groep mensen veel stress en angst ervaart, komt niet doordat ze nu eenmaal stressgevoelig zijn. "We moeten beseffen dat deze mensen net als alle mensen niet ziek willen worden", legt Van den Muijsenbergh uit.

"Het is bekend dat mensen met weinig geld, of mensen die niet hebben doorgeleerd, een grotere kans hebben om ziek te worden dan anderen. Maar het is niet zo dat ze niet hun best doen om gezond te blijven, het komt door die chronische stress, daar wordt je ziek van."

Advies aan Rutte

Het is iedereen duidelijk: we zijn nog niet van corona af, dus daarom heeft Van den Muijsenbergh een helder advies aan premier Rutte: "Maak alle informatie die bedoeld is voor álle Nederlanders, begrijpelijk voor alle Nederlanders. Betrek mensen die weten wat voor iedereen begrijpelijk is. Geef duidelijke adviezen over de maatregelen, wat je kunt doen."

Tenslotte waarschuwt de hoogleraar: "Mensen komen te laat bij de huisarts met ernstige ziektes. Deels omdat ze niet in het ziekenhuis terecht konden, maar deels ook omdat mensen te lang wachten, of de dokter niet kunnen bereiken. Mocht er een tweede golf komen dan is het belangrijk dit te beseffen."