Nabestaanden van de MH17-ramp zijn na 10 jaar nog elke dag bezig met het verlies van hun dierbaren. Mentale klachten, gebroken families of niet in staat zijn om te werken zijn alledaagse realiteit. De opstelling van Rusland houdt de wond open.
Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag in samenwerking met Stichting Vliegramp MH17 onder bijna 100 nabestaanden. Vaders, partners, zussen en neven vertellen daarin dat zij nog altijd dagelijks de gevolgen van de ramp voelen.
Helft heeft mentale klachten
Zo geeft de helft van de ondervraagde nabestaanden aan nog altijd mentale klachten te hebben door de ramp. Een van hen schrijft: "Ik blijf voor de rest van mijn leven getekend. Voor buitenstaanders was het een gebeurtenis. Voor mij is het een handicap voor de rest van mijn leven. De zon zal nooit meer helemaal schijnen, alles heeft een sluier over zich." Ongeveer een derde heeft nu, jaren later, professionele hulp om de persoonlijke gevolgen voor hen te verwerken.
De ramp zorgt ook dat mensen fysiek last hebben van het verlies van hun dierbaren. Ongeveer 3 op de 10 geven dat aan. Bij sommigen, ongeveer 1 op de 10, is de invloed zo groot dat ze niet in staat zijn om te werken: "Als gevolg van de ramp ben ik uiteindelijk volledig arbeidsongeschikt verklaard. 10 jaar na dato zijn er dagelijks meerdere momenten dat ik de ramp herbeleef."
'Familie uit elkaar gevallen'
Velen hebben veel gehad aan mensen in hun directe omgeving, maar de ramp had ook een tegengesteld effect. "Mijn familie is uit elkaar gevallen. Na het overlijden van mijn zus ben ik mijn andere zus kwijtgeraakt, omdat we heel verschillende mensen zijn", zegt een nabestaande.
Voor de helft van de nabestaanden in het onderzoek is het gemis even groot als 10 jaar geleden (ongeveer 1 op 3) of zelfs groter geworden (ongeveer 1 op 6). Een van hen schrijft: "Met iedere dag moet ik mijn geliefde langer missen. Nu het zakelijke deels is afgehandeld - er lopen immers nog steeds rechtszaken - heb ik ook meer tijd om bij mijn diepere emoties te komen en die zijn niet per se rooskleurig."
Geen genoegdoening na proces
Dat Rusland het internationale onderzoek naar de ramp heeft tegengewerkt, maakte het verwerken van de ramp voor nabestaanden alleen maar lastiger. Rusland weigert de in 2022 veroordeelde daders uit te leveren. Hoewel veel ondervraagden opmerken dat er vanuit Nederland alles aan is gedaan, voelen slechts 2 op de 10 voldoende genoegdoening na het proces.
De woede van ondervraagde nabestaanden over de houding van Rusland is met de oorlog in Oekraïne alleen maar verder aangewakkerd. 8 op de 10 zijn nog bozer op het land dan ze daarvoor al waren. "Ik worstel vooral met het onrecht en dat Rusland wegloopt van elke verantwoordelijkheid. Er is nog niemand gestraft en er is geen rekenschap gegeven voor deze gruwelijke massamoord", betreurt een nabestaande.
Over dit onderzoek
Aan het online onderzoek, gehouden van 11 juni tot en met 11 juli 2024, deden 96 nabestaanden mee uit de database van Stichting Vliegramp MH17. Die database bestaat uit 306 partners, directe familie (gezin), verdere familie (bijv. ooms en nichten) en schoonfamilie van slachtoffers van MH17. De vragenlijst is opgesteld door EenVandaag in samenspraak met het bestuur van de stichting.
Stichting Vliegramp MH17 heeft het onderzoek daarna verspreid onder aangesloten nabestaanden. EenVandaag heeft de laatste hand gehad in de vragenlijst, de analyse en de uitingen van het onderzoek. Hoewel alle groepen nabestaanden zijn vertegenwoordigd in het onderzoek, is niet bekend hoe de ondervraagde groep zich verhoudt tot alle nabestaanden. Om die reden moeten de uitkomsten van het onderzoek als indicatief worden beschouwd.
Benaderd door complotdenkers
Verder heeft een grote groep nabestaanden last gehad van nepnieuws over de ramp, bijvoorbeeld de vraag of Rusland - tegen alle aantoonbare bewijzen in - wel echt de dader is. Ongeveer 8 op de 10 die EenVandaag ondervroeg, hebben daar complotten over moeten zien, horen of lezen. 3 op de 10 zeggen zelfs persoonlijk te zijn benaderd door complotaanhangers.
"Via Twitter en dat maakte mij erg boos. Ik wilde in de verdediging schieten, maar dat heeft geen zin", zegt een deelnemer over zijn pijnlijke ervaring. De confrontaties met nepnieuws zijn niet alleen boosmakend en kwetsend, maar zorgen er ook voor dat een deel (ongeveer 1 op de 6) sociale media mijdt uit angst om nepnieuws tegen te komen.
Leven weer op de rit
17 juli is het 10 jaar geleden dat het leven van nabestaanden voorgoed veranderde. Het onderzoek van EenVandaag laat zien dat het leed er niet minder om is geworden. Toch zeggen de meesten, ruim 8 op de 10, dat het ondanks alles onder de streep redelijk tot heel goed met hen gaat.
"Het leven is absoluut niet meer zoals het was en gaat het ook niet meer worden. Toch kan ik zeggen dat ik na diepe dalen met mentale problemen en verlies van werk, mijn leven weer een beetje op de rit heb. Ik word binnenkort zelf moeder, dat voelt wel dubbel", zegt een dochter die haar moeder zelf verloor bij de ramp.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.