De ouderenzorg blijft alleen voor iedereen beschikbaar als we die organiseren in zorgzame gemeenschappen. Dat zijn dorps- en wijkinitiatieven die zich bezighouden met welzijn, zorg en wonen. Gezondheidseconoom Marcel Canoy deed er onderzoek naar.

Verpleeghuizen zijn overvol en de thuiszorg kampt met een groot personeelstekort. Tegelijkertijd bestaan er in ons land allerlei initiatieven die laten zien hoe de ouderenzorg beter georganiseerd kan worden, ziet gezondheidseconoom Canoy. Hij overhandigt morgen een bundel met geslaagde burgerinitiatieven op het gebeid van wonen en zorg van ouderen aan de Tweede Kamer.

Terug naar lokaal

De hoogleraar is ervan overtuigd dat de zorg voor ouderen lokaal organiseren, zoals dat vroeger gebeurde, een oplossing biedt voor de vastgelopen ouderenzorg. "Ongeveer de hele wetenschappelijke wereld is het erover eens: de toekomst ligt bij de zorgzame gemeenschappen."

Een voorbeeld van zo'n geslaagde zorgzame gemeenschap is een monumentaal klooster in Dongen, dat nu bewoond wordt door vitale en minder vitale ouderen. Er wordt zorg aangeboden, maar het doet niet aan als een zorginstelling.

Geen medisch team maar een leefcoach

De zorg die geboden wordt in het Dongense klooster lijkt kostenbesparend. Dit komt omdat er niet continu gebruik wordt gemaakt van een medisch team, maar van een leefcoach die voor meerdere bewoners de zorg regelt. Zo overziet deze coach voor welke financiële ondersteuning een bewoner in aanmerking komt en speelt een rol in het aanvragen.

Met bewoners van het klooster en hun familie wordt steeds besproken of ze er nog kunnen blijven wonen en wat daar specifiek voor nodig is. Omdat de leefcoach niet steeds weer grote stapels formulieren in te vullen om de zorg te regelen, zou dit bijna 40 euro per cliënt minder kosten dan het gemiddelde gebruik van ouderenzorg.

Woningcorporatie

Initiatieven zoals in Dongen vragen om genoeg geschikte woningen. Canoy zegt dat woningcorporaties daar een positieve rol in kunnen spelen. Woningcorporatie Habion heeft in Hilversum bijvoorbeeld een oud-verpleeghuis zo aangepast dat er nu ouderen kunnen wonen, zonder dat het nog lijkt op een zorginstelling. De woonruimtes en de gezamenlijke ruimte zijn zo huiselijk mogelijk ingericht.

Het idee is dat mensen er gaan wonen en niet meer hoeven te verhuizen. Wanneer mensen intrekken wordt er besproken wat mensen zelf nog kunnen en aan welke hulp en zorg ze behoefte hebben. Ook als bewoners achteruit gaan wordt ernaar gestreefd ter plekke de juiste zorg aan te beiden, eventueel ook de zwaardere verpleegzorg.

Van het kastje naar de muur

Makkelijk is het niet, om initiatieven als het klooster in Dongen en het omgebouwde verpleeghuis in Hilversum van de grond te krijgen. De bekostiging van ouderenzorg moet vaak uit verschillende potjes komen. Dat belemmert vaak dit soort initiatieven, zegt Canoy.

"Het meest in het oog springende obstakel waar initiatiefnemers tegenaan lopen zijn de verschillende financieringsbronnen waaruit activiteiten betaald worden. Dat leidt regelmatig tot frustraties omdat zij van het kastje naar de muur gestuurd worden. Mede door het niet structureel financieren van bewezen succesvolle initiatieven."

'Het betaalt zich terug'

Canoy doet daarom een beroep op de politiek en zorgverzekeraars om te leren van bewezen succesvolle initiatieven: "Laat financiering niet een sta-in-de-weg zijn."

"Niets is dodelijker voor zo'n initiatief dan wanneer een zorgverzekeraar geen betaaltitel kan vinden of een gemeente het bij nader inzien toch te ingewikkeld vindt. Zorg voor permanente financiering, want de investering gaat zich geheid terugbetalen."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.