Een wereldreis, nieuwe camper of vakantiehuis: vanaf volgend jaar kunnen mensen die stoppen met werken een deel van hun pensioen ineens opnemen. 14 procent overweegt dit, maar de grootste groep is sceptisch.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 4.700 deelnemers van 55 jaar en ouder die in de komende jaren nog met pensioen gaan. Als de Eerste Kamer instemt, dan kunnen vanaf 1 juli 2025 nieuwe gepensioneerden met de regeling 'bedrag ineens' maximaal 10 procent van hun opgebouwde pensioen in één keer opnemen. Voor Jan Modaal gaat het gemiddeld genomen om een bedrag van zo'n 20 duizend euro dat in een keer kan worden uitgekeerd. Dat kan eenmalig: bij de start van hun pensioen, of bij het bereiken van de AOW-leeftijd. Wie daar gebruik van maakt, ontvangt daarna maandelijks een lagere pensioenuitkering.

Kan nadelig uitpakken

Zes op de tien (62 procent) van de aanstaande gepensioneerden laten de regeling aan zich voorbij gaan. Zij zien een grote eenmalige opname vooral als een 'sigaar uit eigen doos' en zijn bang dat het nadelig voor hen uitpakt. Over die opname moet namelijk belasting betaald worden, bij hoge uitkeringen soms voor meer dan de helft van het bedrag. "Dat zou wel een erg dure reis zijn als ik de helft van het geld aan de Belastingdienst moet geven", vindt een deelnemer.

Ook voor mensen met toeslagen kan de regeling negatieve gevolgen hebben: bij een hoge opname lopen ze het risico dat ze toeslagen terug moeten betalen. Veel deelnemers geven daarom aan liever voor zekerheid te kiezen, om ook in de jaren daarna genoeg over te houden. Een panellid laat weten: "Omdat de zorgkosten voor ouderen de pan uit rijzen, kom je later financiële middelen tekort om in behoorlijke zorg te voorzien."

Geniet ervan als je nog 'jong' bent

Een kleinere groep, 14 procent, heeft wél oren naar deze regeling. Voor mensen die nog een groot doel hebben na hun carrière is dat een goede uitkomst, vinden zij. Bovendien heb je meer plezier van het geld als je nog 'jong' bent, vindt dit panellid: "Als je 67 bent, kun je nog wat ondernemen. Met 77 zijn er misschien gebreken, als je die leeftijd al haalt."

Een redenering die veel toekomstige pensionado's kunnen volgen, zo blijkt. Onder de mensen die een deel van hun pensioen ineens op zouden nemen, wordt een verre of lange reis (27 procent) het vaakst genoemd als bestemming van dat geld. Ook een nieuwe camper of caravan staat bij één op de acht (13 procent) op het wensenlijstje.

Liever in eigen handen

Anderen willen het geld vooral in eigen hand houden. Uit angst voor hervormingen aan het pensioenstelsel, of omdat ze weinig vertrouwen hebben in de pensioenfondsen. "Dat zijn slechte beleggers en ze rekenen veel te hoge kosten", legt een deelnemer uit. "Geld daar weghalen is een goed idee."

Ook denken mensen voordeel te behalen uit investeringen in hun huis. Bijvoorbeeld door hun hypotheek af te lossen en daarmee maandelijkse lasten te verlagen, of middels verbouwingen waardoor ze langer in hun woning kunnen blijven.

Goede zaak of niet?

Hoewel een relatief kleine groep er zelf gebruik van zou maken, vindt onder het totale aantal deelnemers een groot deel (41 procent) het wel goed dat de regeling er komt. Vooral omdat het mensen meer vrijheid geeft over hun eigen pensioen. "Het is jouw geld, daarvan mag je zelf bepalen wat en wanneer je er wat mee doet", vindt een deelnemer.

Een derde (34 procent) is tegen de regeling. Met de 'addertjes onder het gras' zijn zij bang dat mensen de gevolgen van een eenmalige opname niet goed kunnen overzien en in de problemen raken, 'die de maatschappij dan weer op mag lossen'. De middengroep (25 procent), die twijfelt over de voor- en nadelen, pleit daarom voor een 'rekentool' of 'verplichte voorlichting', voordat de regeling er kan komen.

Uit een inventarisatie van EenVandaag blijkt dat aanhoudende protesten er vaak toe leiden dat de geplande opvangplekken voor asielzoekers tijdelijk of definitief worden geschrapt.

Door deze aanhoudende en succesvolle protesten raakt het Centraal Opvang Asielzoekers (COA) steeds verder af van het doel van 101.000 opvangplekken. Dit zijn het aantal plekken dat de spreidingswet voorschrijft en moet voor 1 juli worden behaald.

Ophef om azc

In zeker veertien gemeenten, die samen goed zijn voor de opvang van bijna 3.000 vluchtelingen, is de afgelopen maanden een tijdelijke of definitieve streep gezet door de plannen voor een asielzoekerscentrum.

Deze inventarisatie is gedaan op basis van berichtgeving van de afgelopen maanden over opvang die geannuleerd is. Er is gekeken naar de protesten en de daaropvolgende reactie vanuit het gemeentebestuur.

Zoeken naar nieuwe opvanglocaties

Het werkelijke aantal kan nog hoger liggen, omdat ook veel gemeenten waar protest is geweest nog geen besluit hebben genomen. Zoals bijvoorbeeld in de gemeente Maashorst, waar een informatieavond over drie mogelijke opvanglocaties uit de hand liep. De avond werd beëindigd met charges van de mobiele eenheid.

De locatie in Maashorst moest in totaal 750 asielzoekers opvangen. Of dit plan kan worden doorgezet is nu nog maar de vraag. Uit de inventarisatie van EenVandaag blijkt dat er de komende weken op nog meer plekken wordt gesproken over nieuwe opvanglocaties.

Geen azc na protesten

In sommige gevallen zegt de gemeente zelf dat ze de beoogde locatie voor een azc annuleren vanwege de protesten. Dit was bijvoorbeeld het geval in de gemeente Sint Michelsgestel.

"Na de maatschappelijke en politieke onrust die is ontstaan in de gemeente, is de primaire inzet van het college gericht op nazorg en depolarisering", schrijft de gemeente op hun website.

'We zijn niet gezwicht'

In andere gevallen zijn er wel protesten geweest, maar ontkennen raadsleden daar aan toe te hebben gegeven. Zo kondigde de gemeente Hardenberg in maart aan te kijken naar zeven potentiële locaties voor een nieuwe opvang. Na dit bericht volgde er twee informatieavonden en protest.

Daarna maakte de coalitie bekend de zoektocht naar een locatie te staken. Raadslid Simone Hof (Christenunie) zei toen tegenover RTV Oost: "We zijn niet gezwicht voor de druk van een luidruchtige groep tegenstanders." Zij wijst juist naar het wankelende beleid van asielminister Marjolein Faber. Ook blijkt dat stikstof besluitvorming in de weg zit, of als argument wordt gebruikt om een azc niet te gaan bouwen.

Weinig draagvlak

Verschillende gemeenten geven na het schrappen van een locatie wel aan verder te zoeken naar een andere locatie. Dat moet ook volgens de spreidingswet. Toch hebben ze nog weinig tijd om dit voor 1 juli te regelen, omdat ze vaak al veel locaties in beeld hebben gehad.

In de gemeente Dinkelland is de beoogde locatie van de baan, maar zegt de gemeente wel verder te zoeken naar een andere locatie. CDA-raadslid Marc Smelink hoopt dat dat voor 1 juli nog lukt, maar merkt ook weinig draagvlak. Het helpt volgens hem niet mee dat Faber geen regie pakt op de spreidingswet.

Asielminister Faber moet regie pakken

Op vragen - die EenVandaag eerder aan de asielminister stelde - over de consequenties die het heeft als gemeenten geen opvang regelen, zegt Faber dat op 1 juli opnieuw te bekijken.

"Maar als de landelijke overheid geen regie pakt dan staan we als gemeente tegenover de inwoner, terwijl we daar juist naast willen staan", reageerde Smelink toen.

Een derde van 55-plussers vindt hun woning te groot voor wat ze nodig hebben. Veel van hen willen wel ruimte maken voor jonge huizenzoekers, maar doorstromen blijkt lastig: 30 procent zoekt al ruim 2 jaar naar een geschikte woning.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 30.000 leden van het Opiniepanel. Onder alle ondervraagde 55-plussers zoekt 15 procent op dit moment naar een toekomstbestendige woning, en wil nog eens 27 procent dat op termijn gaan doen. Onder de 55-plussers die op dit moment te groot wonen, is dat aandeel nog groter.

'Gezinnen kunnen ruimte beter gebruiken'

Een derde (33 procent) van alle 55-plussers in het onderzoek laat weten op dit moment meer woonruimte in gebruik te hebben dan nodig. Voor de meesten van hen gaat dat om een woning van 100 vierkante meter of groter. Sommigen willen graag naar een woning met minder trappen, minder tijd kwijt zijn aan de schoonmaak, of ruimte bieden aan jonge huizenzoekers.

"Ik ben alleenstaand in een eengezinswoning, het onderhoud wordt me een beetje te veel", vertelt een gepensioneerde deelnemer. "Er zijn gezinnen die de ruimte veel beter kunnen gebruiken."

Jongeren komen ruimte tekort

Die opvatting kunnen veel jongeren beamen. Waar 55-plussers vaker woonoppervlakte over hebben, moet een vijfde (21 procent) van 18- tot en met 34-jarigen het doen met een woning die te klein is voor hun situatie. Van hen woont 40 procent momenteel in een woning van minder dan 50 vierkante meter.

"We willen eigenlijk kinderen, maar stellen dat al jaren uit omdat we geen geschikte woning kunnen vinden", laat een jongere in zo'n woning weten. "Ik ben bang dat het voor ons al te laat is tegen de tijd dat de woningmarkt weer hersteld is."

Zoektocht naar woning

Een flinke groep van 55-plussers met een te grote woning is best bereid om plaats te maken voor woningzoekende jongeren en daarbij ruimte in te leveren.

Een derde van hen (34 procent) is op dit moment al op zoek naar een woning die beter geschikt is om op latere leeftijd in te wonen. Nog eens 40 procent zou dat op termijn willen.

Minder woning, hogere huur

Toch is het voor een ruime meerderheid (85 procent) van de 55-plussers die nu op zoek zijn, lastig om iets te vinden. 30 procent geeft aan al minstens 2 jaar bezig te zijn met het vinden van de juiste woning. Zij zien weinig geschikte opties en lange wachttijden in de sociale huur, maar zouden er vaak ook financieel flink op achteruit gaan.

"Ik wil graag kleiner wonen, maar kan alleen een appartement krijgen van 1.500 euro", laat iemand weten. "Dan zou ik een tuin én ruimte inleveren voor ruim 500 euro per maand meer."

Niet iedereen wil verhuizen

Bovendien zou ongeveer een vijfde (21 procent) van 55-plussers ondanks een te grote woning helemaal niet willen verhuizen. Voor sommigen is hun woning al voldoende geschikt om ook later nog te kunnen wonen.

Anderen hebben daarvoor aanpassingen laten doen, zoals het plaatsen van een traplift of het bouwen van een badkamer op de begane verdieping om langer in hun huis te kunnen blijven.

Gehecht aan woning

Daarnaast spelen er, ook onder ouderen die hun huidige woning eigenlijk te groot vinden, sentimentele redenen mee om niet weg te willen.

Bijvoorbeeld omdat ze gehecht zijn aan hun huis of niet weg willen uit hun sociale omgeving. "Een fijne buurt en een riant huis, daar kan geen appartement tegenop", besluit een deelnemer.