radio LIVE tv LIVE
meer NPO start
EenVandaag Opiniepanel

Coalitiekiezers verdeeld na verkiezingen: VVD en CDA-stemmers willen samenwerken met BBB, die van D66 met GL/PvdA

Coalitiekiezers verdeeld na verkiezingen: VVD en CDA-stemmers willen samenwerken met BBB, die van D66 met GL/PvdA
Partijleiders Caroline van der Plas (BBB), Jesse Klaver (GroenLinks) en Attje Kuiken (PvdA)
Bron: ANP

Coalitiekiezers zijn verdeeld over de vraag met wie het kabinet straks moet samenwerken in de Eerste Kamer. VVD en CDA-stemmers willen het liefst met winnaar BBB, D66-kiezers met GroenLinks en PvdA, en de CU-kiezers vinden beide een optie.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 20.000 leden van het Opiniepanel, een dag na de Provinciale Statenverkiezingen. Van de meeste ondervraagden moet het kabinet nu vertrekken. Mensen die op de regeringspartijen hebben gestemd, zien liever dat het kabinet blijft zitten.

'Recht doen aan verkiezingsuitslag'

Volgens de laatste prognoses hebben de 4 regeringspartijen samen straks nog maar 23 zetels over in de Eerste Kamer. Om aan een meerderheid in de senaat te komen, kunnen ze samenwerken met de gecombineerde fractie van GroenLinks en PvdA (15 zetels) of met de BBB (16 zetels). Inhoudelijk zijn de verschillen tussen deze twee opties zeer groot, zeker als het gaat om het stikstofbeleid.

Tweederde van de VVD- (65 procent) en CDA-kiezers (69 procent) zijn ervoor om steun te zoeken bij de BBB. Zij vinden dat samenwerking met de partij van Caroline van der Plas het meest recht doet aan de verkiezingsuitslag. "BBB heeft niet zomaar gewonnen. Mensen vinden dat de overheid er weer voor het volk moet zijn", zegt een CDA-kiezer.

Ik heb liever dat de coalitie in de Eerste Kamer samenwerkt met....

Linkse partijen willen samenwerken

Aan de andere kant willen D66-kiezers massaal over links gaan: 81 procent wil graag samenwerken met GroenLinks en PvdA. Met deze linkse partijen voelen ze zich inhoudelijk het meest verwant. De ondervraagde ChristenUnie-stemmers hebben geen duidelijke voorkeur: 40 procent wil het liefst met GroenLinks en PvdA, 32 procent kiest voor BBB.

Omgekeerd vinden de meeste kiezers van GroenLinks (91 procent) en PvdA (85 procent) dat hun partij het kabinet aan een meerderheid mag helpen in de Eerste Kamer. Wel moeten ze volgens hen per voorstel beslissen of ze voor of tegen stemmen. Ook BBB-kiezers stellen zich constructief op: van 79 procent mag hun partij op inhoud samenwerken met het kabinet.

Charlotte Nijs presenteert de resultaten van het panelonderzoek in de studio

Stikstofbeleid van tafel?

Grote vraag is of de nieuwe politieke verhoudingen consequenties gaan hebben voor het stikstofbeleid. Het kabinet wil de stikstofuitstoot in Nederland in 2030 gehalveerd hebben. De BBB is als grote winnaar uit de bus gekomen bij de Provinciale Statenverkiezingen en is fel tegen deze plannen.

Een kleine meerderheid van alle deelnemers (57 procent) zou het liefst zien dat de huidige stikstofplannen na deze uitslag ingetrokken worden. Zij vinden het logisch dat er nu meer rekening gehouden wordt met de boeren. Bijna alle kiezers van de partijen op rechts willen hier graag van af. Dat geldt ook voor een grote groep CDA-kiezers (63 procent).

VVD-achterban is verdeeld

Een derde van alle ondervraagden (35 procent) vindt dat het kabinet wél moet proberen om de stikstofplannen alsnog uit te voeren. Vooral kiezers op links, inclusief D66 en de ChristenUnie, zijn hier voor. Wat hen betreft kan de natuur niet wachten.

VVD-kiezers zijn het meest verdeeld: 48 procent is voor het uitvoeren van de stikstofplannen, 42 procent is tegen. Kiezers van de coalitiepartijen zijn het onderling dus niet eens welke koers het kabinet nu moeten varen.

Wat vind jij dat er moet gebeuren met het stikstofplan van het kabinet?

Kabinet mag blijven van coalitiekiezers

De grote winst van BBB en het verlies van de coalitie roepen ook de vraag op of het kabinet aan kan blijven of beter kan opstappen. Iets meer dan de helft van alle kiezers (56 procent) ziet het kabinet nu graag vertrekken. De achterbannen van bijna alle oppositiepartijen zijn hier in meerderheid voor.

Aan de andere kant scharen de kiezers van VVD (87 procent), D66 (91 procent) en ChristenUnie (73 procent) zich wel achter het het kabinet. Want anders staat het land weer maanden stil en het alternatief is volgens hen nog erger. CDA-kiezers vinden het lastig: de helft (55 procent) is voor aanblijven en een derde vindt dat het kabinet moet opstappen.

Vind je dat het kabinet naar aanleiding van de uitslag bij de Provinciale Statenverkiezingen mag aanblijven of vind je dat het moet opstappen?
info

Over het onderzoek

Het onderzoek is gehouden op 16 maart 2023. Aan het onderzoek 20.136 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee. De uitslagen van de verschillende kiezersgroepen zijn van mensen die bij de Provinciale Statenverkiezingen op een bepaalde partij hebben gestemd.

Het onderzoek is na weging representatief voor 6 variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Het Opiniepanel bestaat uit 80.000 leden.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)
Friedrich Merz, leider van de Duits christendemocratische CDU/CSU
Bron: AFP

Door de verkiezingswinst van het christendemocratische CDU/CSU schuift de Duitse regering waarschijnlijk op naar rechts. Wat betekent deze uitslag voor Nederland en andere Europese landen? "Nederland en Duitsland zitten erg op Ă©Ă©n lijn."

Lijsttrekker Friedrich Merz van CDU/CSU is de beoogde opvolger van de huidige bondskanselier Olaf Scholz. Merz heeft aangegeven dat hij haast wil maken met het vormen van een regering.

Ideeën overlappen

"Ik denk dat het voor Nederland niet slecht is als Merz de nieuwe bondskanselier wordt", zegt Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut. "De ideeën van de CDU zijn over het algemeen in lijn met wat Nederland politiek gezien wil. Bijvoorbeeld als het over financiën gaat: zuinig aan doen en niet te veel geld over de balken smijten."

Ook op het gebied van defensie zijn er overeenkomsten, volgens JĂĽrgens. En als het om Amerika gaat, dat heeft aangekondigd dat het zonder Europa wil beslissen over het einde van de oorlog in OekraĂŻne. Duitsland is er, net als Nederland, geen voorstander van om alles Europees te regelen, zonder Amerika. "Het zal er alles aan doen om Amerika toch te betrekken."

Afhankelijk voor kernwapens

Dat Duitsland en Nederland wat dat betreft op Ă©Ă©n lijn liggen, heeft ermee te maken dat zowel Nederland als Duitsland geen eigen kernwapens hebben, legt JĂĽrgens uit.

"We zijn afhankelijk van de Amerikaanse 'veiligheidsparaplu'. En een sterkere kanselier, zoals Merz, is ook in het belang van Nederland."

Bekijk ook

Europees leger

Eerdere uitspraken van Merz hintten erop dat hij de positie van Europa wil versterken met een Europees leger. Toch is het volgens Jürgens afwachten of dat ook daadwerkelijk gaat gebeuren. "Dat hebben we al eerder gezien met Angela Merkel en Macron. Zij hadden ook allerlei ideeën over een Europees leger, die uiteindelijk nooit gerealiseerd zijn", vertelt de Duitslandkenner.

"Uitspraken zijn mooi, maar of ze ook werkelijkheid worden, moeten we zien. Bovendien zijn de Fransen en Duitsers niet alleen. Die moeten ook rekening houden met Polen, Denemarken, Tsjechië en Nederland. Dus er is nog heel veel tijd nodig om zulke ideeën vorm te geven."

info

De Duitse verkiezingsuitslag

CDU/CSU is met lijsttrekker Friedrich Merz de grootste partij geworden in Duitsland met 28,4 procent, de radicaal-rechtse partij AfD kreeg 20,1 procent van de stemmen en de sociaaldemocratische SPD van de huidige bondskanselier Olaf Scholz, heeft een nederlaag geleden met 16,3 procent van de stemmen.

'Duitse economie raakt ons minder hard'

Naast defensie, was ook de economie een belangrijk verkiezingsthema. De huidige Duitse economie staat namelijk erg onder druk. Economen waarschuwden eerder al dat de kwakkelende Duitse economie invloed kan hebben op Nederland. Ook JĂĽrgens ziet dat: "Als het niet goed gaat in Duitsland, heeft dat ook gevolgen voor Nederland, met name voor toeleveranciers van bijvoorbeeld de auto-industrie."

Maar volgens hem hoeven we ons wat dat betreft nog geen grote zorgen te maken. "Het spreekwoord 'als Duitsland niest wordt Nederland verkouden', gaat tegenwoordig minder op. Dit omdat wij meer internationale industrie hebben gekregen, zoals ASML. Dat maakt ons onafhankelijker." Bovendien ziet JĂĽrgens dat de Nederlandse economie gegroeid is, waardoor wat er in Duitsland gebeurt, ons minder hard zal raken.

Bekijk ook

Weinig geld naar de EU

Hoewel Merz voorstander is van samen optrekken binnen Europa, merkt JĂĽrgens ook op dat de Duitse lijsttrekker daar niet te veel geld aan wil uitgeven. "En dat is denk ik wel een probleem. Want de komende jaren zal er toch veel geld moeten worden uitgegeven aan de EU, bijvoorbeeld aan de Europese defensie-industrie. En dat zie ik nog niet zo snel gebeuren. Juist niet, omdat Merz eigenlijk het begrotingstekort niet wil laten oplopen en zuinig is als het gaat om Europa."

JĂĽrgens: "Merz wil dat Duitsland de grootste economie van Europa is en dus ook de leiding moet nemen in het debat. Het is wel duidelijk dat Merz een beetje een haantje de voorste is. Duitsland wil de leiding nemen, vooral nu Trump zijn handen lijkt af te trekken van Europa."

Wat betekent de Duitse verkiezingsuitslag voor Nederland?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'
Landmacht in startblokken voor NAVO-oefening Steadfast Defender
Bron: ANP

Europa moet zo snel mogelijk een defensiefonds oprichten om samen wapens in te kopen. Er moeten extra tanks, vliegtuigen en munitie komen, nu de steun van de Verenigde Staten niet langer zeker is. Nederland is tegen zo'n fonds. Is dat terecht?

Volgens Harald Benink, hoogleraar Bankwezen en Financiering aan Tilburg University zijn er twee mogelijkheden. Alle landen gaan, ieder voor zich, de defensie-uitgaven verhogen. Een alternatief is een Europees defensiefonds waarbij alle landen gezamenlijk 500 tot 700 miljard euro lenen.

Risico's delen

Het probleem bij het verhogen van de defensie-uitgaven per land, is volgens Bennink dat een aantal landen al zeer hoge staatsschulden hebben als percentage van hun nationaal inkomen. Als landen als Italië en Frankrijk hun staatsschulden verder verhogen, kun je de situatie krijgen dat we weer een nieuwe eurocrisis krijgen. Niet verstandig dus, denkt Benink.

Bij het alternatieve plan: een Europees defensiefonds, deel je juist de risico's. "Als je een fonds creëert, dan wordt de terugbetaling van de obligaties gegarandeerd door alle 27 landen van de Europese Unie", legt hij uit.

Coronaherstelfonds

In 2020 deed Europa iets soortgelijks met het coronaherstelfonds. "Toen heeft Europa voor 750 miljard euro geleend", vertelt econoom Benink. Het geld ging toen naar de landen zelf, het defensiefonds moet Europees worden besteed.

"Voor fabrieken voor wapens in Duitsland of Frankrijk, tanks in Duitsland", noemt hij als voorbeelden waar dat geld naartoe kan gaan. "Je moet dat Europees aanvliegen en niet op het niveau van alle landen. Want dan krijg je dat iedereen weer zijn eigen industrie gaat bevoordelen."

Bekijk ook

Vertrouwen

Macro econoom Edin Mujagić van Beleggingsfonds Hoofbosch noemt het 'volkomen logisch' dat Europese landen zoveel mogelijk samen doen. "Samen sta je sterker", zegt hij. "Als we het over defensie hebben, dan zou je in principe veel beter samen kunnen optrekken en dus die uitgaven ook samen kunnen financieren."

Maar voor een gezamenlijk fonds - waarbij iedereen garant staat voor elkaar - is weinig vertrouwen tussen de landen onderling. Bij invoering van de euro zijn er afspraken gemaakt over schulden en investeringen in het defensiebudget. "Er zijn heel veel Europese landen die zich al die tijd niets of weinig aangetrokken hebben van die regels", zegt hij. "Daar betalen wij nu de prijs van."

Nederland tegenstander

Nederland is een tegenstander van een defensiefonds omdat het 'traditioneel' tegen staatsleningen is. "Dat was vijf jaar geleden met het coronaherstelfonds ook al zo", zegt Benink. Na vier nachten onderhandelen is Nederland toen toch akkoord gegaan. Toenmalig premier Rutte zei dat dit nooit meer zou gebeuren.

Maar de wereld is in die tijd fors veranderd. Groot-Brittanië verdween uit de Europese Unie, Denemarken was tegen, maar draaide bij nadat Trump dreigde met het innemen van Groenland. Ook de winnaar van de Duitse verkiezingen, Friedrich Merz zegt een voorstander te zijn van zo'n Europees defensiefonds.

Bekijk ook

'Er zullen bijeffecten zijn'

Nederland staat steeds meer geïsoleerd in Europa, zegt Mujagić. "Nederland is niet zo heel groot om continu tegen heel veel dingen 'nee' te kunnen zeggen. Ik vrees dat - als Europa ervoor kiest om deze weg te nemen - we als Nederland ook mee moeten."

Mujagić: "Als je geen grote bondgenoten achter je hebt, wordt het heel moeilijk om dit soort ontwikkelingen in je eentje tegen te gaan." Volgens hem zijn er twee opties: je doet het of je doet het niet. "Welke van de twee je ook kiest, de kans is groot dat er negatieve bijeffecten zullen zijn."

Druk van Trump

Hoewel Nederland onder Rutte nog tegen is, denkt Benink niet dat hij zich als secretaris-generaal van de NAVO zal verzetten tegen een defensiefonds. Trumps druk op Europa om meer uit te geven aan defensie groeit, maar veel landen voldoen nog niet eens aan de norm van 2 procent.

Trump weet dat dit niet binnen een jaar kan. "Maar hij wil geloofwaardige plannen zien", vult de econoom aan. Als dat plan er niet ligt, trekt hij zijn handen van de NAVO af. "Er zal dus een geloofwaardig plan moeten liggen voor de NAVO-top in Den Haag eind juni. Dat is al over vier maanden."

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant