In Lelystad moeten deuren en ramen dicht blijven, omdat een giftige slang kwijt is. Het is niet de eerste keer dat dit gebeurt. Moeten er meer regels zijn rondom het houden van dit soort dieren? "Van de zotte dat er bijna geen regels zijn."

De slang - een schildneuscobra van 50 centimeter lang - is gisteren mogelijk uit de woning verdwenen. Dat gebeurt wel vaker, zo was er afgelopen najaar een groene mamba verdwenen in Tilburg.

Geen specifieke regels

Het houden van gifslangen is in Nederland legaal, vertelt ecoloog Sterrin Smalbrugge. En regels specifiek over het houden van deze dieren, zijn er niet. "Wel moet je je gewoon aan de algemene wet- en regelgeving houden."

"Dus het kan wel zijn dat de gemeente bij jou op bezoek komt - en ze zien dan dat jij een glazen terrarium in een woonkamer hebt met giftige slangen terwijl er ook twee kleuters rondlopen - dat ze daar wat van zeggen." Maar hetzelfde geldt voor bepaalde hondenrassen, voegt ze toe.

Niet gevaarlijk

Al is de slang giftig, mensen hoeven zich geen zorgen te maken, zegt Smalbrugge. "Ik kreeg berichtjes van mensen die zeiden: 'Ik durf niet meer te slapen'. Dat vind ik heel jammer, want dat is gewoon niet nodig." Ze legt uit: "Een slang zal alleen een mens aanvallen om zichzelf te verdedigen, dus dan moet je hem echt pijn doen of echt niet de kans geven om te ontsnappen."

"De slangen specifiek uit deze familie vluchten bij de minste of geringste trilling die voelen. Voelen ze jouw voetstappen aankomen, dan zullen ze vluchten. Dus de kans dat je gebeten wordt is gewoon nihil. Die zal dat echt alleen doen als hij zelf denkt dat hij in levensgevaar is. En daarover heb je heel veel controle als mens."

Risico voor dierenwelzijn

Veel gevaar voor mensen is er dus niet, maar voor exotische dieren zelf is er wel een risico, vertelt Niels Kalkman van de dierenbescherming. "De echt giftige dieren, dat zijn vaak ook tropische dieren. Dieren die in ons klimaat normaal gesproken niet zouden overleven in het wild. Op het moment dat het risico is dat zij kunnen ontsnappen, dan is wat ons betreft dierenwelzijn natuurlijk ook een risico."

"Zo'n dier dat door een straat, een wijk, loopt waar hij zich helemaal niet prettig in thuis voelt, niet weet waar die is, dus het risico dat zo'n dier ontsnapt snijdt ook aan twee kanten."

Alleen zoogdieren

Op dit moment zijn bijna alle dieren toegestaan om te houden in Nederland. Daar komt dit jaar verandering in, vertelt Kalkman. "Er komt 1 juli een huis- en hobby-dierenlijst zoogdieren. En daarmee is wetenschappelijk gekeken naar een hele stapel dieren en gekeken: kun je die dieren houden wat betreft dierenwelzijn, maar ook wat betreft de risico's." Dieren die op de lijst staan mogen gehouden worden, en als een dier er niet op staat mag het automatisch niet.

Maar de lijst gaat alleen over zoogdieren. "Reptielen zijn niet beoordeeld, dus ook na 1 juli mag je eigenlijk zo gek niet bedenken of je mag het houden in Nederland."

'Van de zotte'

Terwijl er wel zo'n methode voor slangen en andere reptielen zou moeten komen, vindt de dierenbescherming. "Het is eigenlijk wel van de zotte als je bedenkt dat er op dit moment bijna geen regels zijn voor het houden van slangen. Wat de dierenbescherming betreft, moet daar snel verandering in komen."

Ook Smalbrugge is het hier mee eens. "Wat mij betreft worden de regels een stuk strenger, ook om het dierwelzijn te waarborgen en om dit soort dingen wat meer te voorkomen. Want dit kun je grotendeels voorkomen, daar ben ik echt van overtuigd."

Afsluitbare gifkamer

Volgens Smalbrugge moet bijvoorbeeld bij het houden gifslangen een 'afsluitbare gifkamer' verplicht zijn. "Als mens kan je altijd een foutje maken, je kan vergeten een terrarium dicht te doen, er kan iets kapot gaan, slangen kunnen door kleine kiertjes heen. Dus het is aan jou om ervoor te zorgen dat wanneer dat gebeurt, die slang in een ruimte terecht komt, waar die niet uit kan."

Praktisch gezien: "Dat gaat er dan om dat je een stripje onder je deur doet, dat die deur op slot zit. En dan hebben we dit gedoe niet. Want zie je dat je slang er niet is, dan weet je: ik moet alleen in deze kamer gaan zoeken, ik hoef niet de wijk te melden dat er iets aan de hand is. Want de kans dat hij hieruit ontsnapt, die is nihil."

'Geen reden om naar buiten te gaan'

Dat de slang in Lelystad door de wijk aan het glibberen is, denkt de ecoloog overigens niet. Volgens haar is de kans groot dat die gewoon ergens in het huis verstopt zit.

"Deze slang heeft op dit moment geen enkele reden om naar buiten te gaan. Slangen zijn koudbloedige dieren, die zijn eigenlijk van de omgeving afhankelijk voor de regulatie van hun temperatuur. Dus zij zullen kou ten alle tijden vermijden."

Inwoners van Hellevoetsluis en omgeving ruiken al 1,5 jaar lang wiet als ze de deur uitlopen, of de ramen open hebben. Dat komt door een fabriek voor staatswiet. Ze zijn het zat, maar er lijkt geen verandering in te komen.

Voor het experiment met staatswiet staat in Hellevoetsluis een legale wietfabriek. Een nare bijkomstigheid: een heftige wietgeur. Inwoners trekken al tijden aan de bel, maar tot nu toe met weinig resultaat. "Wij zijn gewoon slachtoffer van een experiment."

'Hoesten, hoofdpijn, prikkende ogen'

Staat de wind goed, dan kunnen Hellevoetsluisers Cora van Mook en Nettie van der Sar even rustig door de neus ademen. Maar dat is de rest van de tijd wel anders. En staat de wind gunstig voor hen, 'dan zijn er ongetwijfeld andere mensen in de omgeving die last ervaren', vertellen ze.

Al 1,5 jaar hebben ze te maken met de stank, en dat heeft invloed. "'s Nachts als je je raam open hebt, dan heb je een hele droge keel en hoest je raar, je ogen kunnen prikken. Er zijn ook mensen die er echt migraineaanvallen van hebben", vertelt Cora. "Het lijkt op de geur die je weleens op straat ruikt maar dan een stuk zwaarder en penetranter."

Veel meldingen

Ze zijn niet de enigen die last hebben van de stank. "Er wordt ook gemeld vanuit Oostvoorne, Rockanje en Brielle, dus niet alleen vanuit ons", vertelt Wil van Barendrecht die naast de kas woont.

"Op dit moment liggen er 1.338 meldingen bij de DCMR", weet Wil. Dat is de Milieudienst Rijnmond die het bedrijf op geuroverlast controleert.

Wel aandacht, geen actie

Daarnaast zijn de inwoners al op verschillende plekken geweest om iets aan de stank te doen. "Bij de gemeente, in de rechtbank." Maar tot nu toe met weinig resultaat.

Wil vertelt: "De aandacht van de gemeente hebben we wel, maar er gebeurt niks omdat die zich verschuilen achter allerlei ingewikkelde procedures, zoals onder dwangsom bepaalde maatwerkbesluiten. En daar hebben ze iedere keer lange termijnen voor, die elke keer totdat het uiterste worden gerekt voordat er eindelijk weer eens actie ondernomen wordt."

Vaststellen normeringen

Het enige wat er voorlopig op zit voor de inwoners, is afwachten. "Op dit moment worden bepaalde normeringen vastgesteld, waaronder de geuroverlast moet blijven. Want er zijn nog niet echt meetinstrumenten ontwikkeld om nou precies te kunnen aantonen wanneer de geuroverlast boven een bepaalde norm uitkomt."

Maar ook als die normering rond is, is het afwachten hoe er vanuit het bedrijf wordt gereageerd. "Tot nu toe verdedigt het bedrijf zich met: 'We zijn nog bezig met maatregelen te nemen, met koolstoffilters neer te zetten en allerlei andere dingen te doen. Dat heeft tijd nodig voordat wij dat allemaal ingeregeld hebben.'"

Geen verandering

"We zijn bezig vanaf augustus 2023 en zitten nog steeds in dezelfde stank", zegt Wil ontzet. "Het blijft maar."

En een nieuwe plek zoeken om te wonen, dat zit er volgens de omwonenden ook niet in. Zelfs al zouden ze dat willen. "Je kan geen kant op, want je huis is gewoon veel minder waard."

Langzamer dan gewenst

Gemeente Voorne aan Zee, waar Hellevoetsluis onder valt, vertelt in een schriftelijke reactie dat ze de zorgen van de omwonenden goed begrijpen en dat ze het belangrijk vinden dat de overlast zo snel mogelijk stopt. "De zorg van onze inwoners staat voorop en daar zetten we ons voor in. Wij voelen ons niet verantwoordelijk voor de productie van wiet ten behoeve van het experiment, iets wat we ook meerdere keren aan Den Haag hebben laten weten."

Daarbij laten ze weten dat er voor de overlast een juridische procedure loopt. "Vanwege wet- en regelgeving en de duur van juridische procedures gaat dat langzamer dan gewenst. Dit komt omdat er in eerste aanleg nauwelijks regelgeving was voor juridische handhaving op geuroverlast."

Inspecteurs aanwezig

"We zijn voor de handhaving ten aanzien van geuroverlast niet gebonden aan landelijke regelgeving voor het Wietexperiment", gaat het statement verder. "Er zijn wettelijke eisen en termijnen waar we ons als gemeente aan moeten houden. Zo zijn wij verantwoordelijk voor de handhaving op de milieuwetgeving."

Volgens de gemeente zijn inspecteurs van DCMR Milieudienst Rijnmond regelmatig aanwezig om vast te stellen of sprake is van geuroverlast. "Dit doen zij zowel op basis van meldingen van inwoners als op eigen initiatief. Bij overtredingen wordt hierop gehandhaafd."

Olie- en gasbedrijven Shell en Total trekken zich voorlopig terug uit een project voor CO2-opslag onder de Noordzee. Ze vinden de aanleg van de pijpleidingen die dit mogelijk moeten maken nog te risicovol.