Wie is de grootste vervuiler en wat wil Nederland voor elkaar krijgen? De antwoorden op jullie vragen over de klimaattop in Egypte

Maar liefst 3600 vragen kwamen binnen toen we jullie vroegen: 'Wat wil je weten over klimaattop COP27?' Die top is vandaag begonnen in Sharm-El-Sheikh in Egypte. Dit zijn de antwoorden op een aantal van de meest gestelde vragen.

Voor antwoorden gingen we naar directeur Danielle Hirsch van Both ENDS, een milieu-organisatie met veel kennis op het gebied van klimaatadaptatie en duurzaam gebruik van land en water.

1. In Egypte wordt gesproken over een steunfonds voor arme landen. Waarom moeten wij die steunen omdat het klimaat verandert?

"Armere landen hebben maar een klein aandeel in de totale klimaatvervuiling. Per hoofd van de bevolking draagt bijvoorbeeld het hele continent Afrika maar 3 tot 4 procent bij aan de totale vervuiling, terwijl 16 procent van de wereldbevolking daar woont."

"In Europa woont 10 procent van de wereldbevolking, terwijl we verantwoordelijkheid dragen voor 16 procent van de uitstoot. De gemiddelde Nederlander stoot circa twee keer zoveel uit als een gemiddeld persoon ter wereld."

"Een andere manier om ernaar te kijken is vanuit het perspectief dat we allemaal op één planeet leven, en dus samen moeten zorgen voor ons 'overleven'. Rijke landen zijn rijk geworden dankzij de goedkope energie uit fossiele brandstoffen. Arme landen willen zich óók ontwikkelen en hebben daar ook energie voor nodig. Als al die landen dat ook doen met fossiele brandstoffen, kunnen we met geen mogelijkheid de klimaatdoelen van Parijs halen."

"We moeten écht voorkomen dat de aarde meer dan 2 graden opwarmt. Met elke graad die de aarde opwarmt stijgt de zeespiegel sneller en wordt ook het weer extremer: we krijgen periodes met extreme regenval of juist extreme droogte. Het is dus ook in het belang van rijke landen om niet alleen bij onszelf te verduurzamen, maar ook anderen te helpen om dat te doen. Zo blijft het leven op aarde mogelijk."

2. In hoeverre klopt het dat de Westerse wereld de grote vervuiler is?

"In absolute termen zijn China en India op dit moment heel vervuilend: met name omdat ze veel kolen gebruiken. Dat is de goedkoopste en meest vervuilende fossiele energiebron. Toch zit op klimaatverandering een 'vertraging': oorzaak en gevolg liggen een paar decennia uit elkaar."

"Het is namelijk ook de uitstoot van onze voorouders die nú bijdraagt aan de grote klimaatproblemen. In de huidige klimaatonderhandelingen gaat het ook om deze historische uitstoot. Daar zijn ook fossiel gebruik, aantasting van bossen en ecosystemen in meegenomen. Inmiddels is goed in kaart gebracht wie wat heeft uitgestoten en zijn er landen aan te wijzen. In de top 10 staan dan landen als de VS en Canada, maar ook Rusland, China en Brazilië."

Bron: Eigen beeld

3. Hoe wordt bepaald welke landen wát moeten gaan betalen?

"Dit bepalen landen in principe zelf. In het Parijs-akkoord zijn doelen gesteld, maar de manier van implementatie is aan elk land zelf. In de internationale context wordt er gesproken van de 'fair share'. De ontwikkelde landen die historisch het meest hebben bijgedragen aan klimaatverandering betalen het meest."

"Tussen 2020 en 2025 zou er 100 miljard per jaar moeten zijn gegenereerd, maar deze doelstelling is niet gehaald. Er is nu rond de 84 miljard toegezegd. In Sharm-el-Sheikh staat het nieuwe klimaatfinancieringsdoel op het programma: dat zal een veelvoud van 100 miljard moeten gaan worden."

"De 'fair share' van Nederland is 1,6 miljard euro van de totale 100 miljard. Nederland geeft een relatief groot deel ook daadwerkelijk daar aan uit. Niet voor 100 procent, maar Nederland staat wel in de top van de landen die hun aandeel serieus nemen. In tegenstelling tot andere landen zijn de bedragen die Nederland vrijmaakt voor het grootste deel ook echt giften. Veel andere landen zetten de klimaatgelden uit als leningen, die met rente terugbetaald moeten worden."

"Het probleem met de Nederlandse bijdrage is dat die uit het budget voor Ontwikkelingssamenwerking komt. Dat was tot kabinet-Rutte I oké, omdat we een extra bijdrage leverden uit de staatskas aan dat budget. Maar die extra bijdrage is al lang wegbezuinigd en daardoor is het Nederlandse klimaatgeld voor arme landen nu een sigaar uit eigen doos."

"Ook zit er vaak een link naar Nederlandse ondernemingen, met de redenering dat zij investeren in de weerbaarheid van arme mensen in arme landen. Het zijn alleen meestal wel projecten die commercieel al haalbaar waren, die het dus 'zelfstandig en zonder steun' ook hadden gered."

4. Hoeveel landen staan nu al positief tegenover het steunfonds?

"Schotland heeft vorig jaar het voortouw genomen om als eerste specifiek geld voor het 'loss and damage'-fonds te genereren. Zo wordt het steunfonds voor arme landen genoemd. Op dit moment is onduidelijk welke landen positief staan tegenover het fonds."

"De positie van Nederland is tweeledig: we staan positief tegenover het 'Santiago-netwerk', dat opgericht is om mensen die schade lijden te helpen. Ook doet Nederland mee aan de dialoog over loss and damage. Toch is de positie van de EU op dit terrein mij niet duidelijk. Noch Nederland, noch de EU zeggen volmondig 'ja' tegen dit initiatief."

5. Wat is de inzet van Nederland bij deze klimaattop?

"We hebben het akkoord van Parijs ondertekend en daarmee dus ingestemd te helpen om de opwarming van de aarde onder de 2 graden en het liefst onder de 1,5 graden te houden."

"De Nederlandse inzet nu is breed. Zo heeft Rutte vorig jaar hoogstpersoonlijk beloofd geen fossiele export meer te steunen, maar de uitwerking is onvoldoende. Ook maken we geld vrij voor de bescherming van bossen, is water een centraal thema en zeggen we 900 miljoen toe voor klimaatfinanciering."

6. Hoe bereiden wij ons voor op de opvang van steeds grotere groepen klimaatvluchtelingen?

"Laten we beginnen bij onszelf; de kans dat we zelf klimaatvluchteling worden is groot. Nederland is van alle rijke landen het meest kwetsbaar voor zeespiegelstijging. Het is zeer te verwachten dat grote groepen Nederlanders straks ergens anders moeten gaan wonen. Ook is er een aanzienlijke kans dat belangrijke economische activiteiten door het stijgende zeewater worden bedreigd."

"Verder is het nog steeds niet duidelijk in welke mate klimaatverandering op zich mensen noodzaakt om hun levens achter te laten. We weten dat klimaatverandering bestaande problemen en spanningen versterkt, maar niet meer dan dat. Een ander feit is dat er op dit moment de grootste groepen mensen die op de vlucht zijn voor oorlog, geweld of honger, helemaal niet in Nederland terechtkomen. Sterker nog, de meeste mensen blijven in de regio waar ze vandaan komen."

7. Hoe kunnen we voorkomen dat mensen door het klimaat moeten vluchten?

"Als we deze mensen de ellende van huis en haard verliezen willen besparen, moeten we ten eerste zelf iets aan het terugdringen van klimaatverandering doen. Ten tweede moeten we onze eigen voetafdruk op de leefgebieden van heel veel mensen verminderen, zodat ze zelf hun leven vorm kunnen geven en zich kunnen aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering."

"Ten derde moeten we stoppen met het ontwikkelen van nieuwe fossiele infrastructuur en samen met landen en mensen een energievoorziening uitrollen die duurzaam is. Ten vierde moeten we niet langer publiek en privaat geld stoppen in fossiel. Als laatste moeten we zorgen dat mensen de controle terugkrijgen op hun eigen voedselvoorziening. In andere woorden: als we het probleem oplossen, dan zijn we preventief bezig."