Komend jaar komen er voor socialmediaplatforms meer regels voor de verspreiding van nepnieuws, algoritmes en het aanzetten tot zelfbeschadiging. Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie over deze Digital Services Act willen weten.
Paddy Leerssen werkt voor het Instituut voor Informatierecht van de Universiteit van Amsterdam en geeft antwoord op jullie vragen. Daar werkt hij aan het Digital Services Act Observatory, een project van het instituut.
1. Wat is de Digital Services Act en wanneer wordt die van kracht?
"Het is nieuwe wetgeving van de Europese Unie om platforms te reguleren, met name om de online veiligheid te verbeteren. Die wordt het komende jaar van kracht", vertelt Leerssen.
Die wet bepaalt dat online platforms zelf verantwoordelijk zijn voor wat er op hun kanaal te zien is. Ze kunnen zich dus niet langer verschuilen achter de gebruikers. De strengste regels zijn voor de platforms die meer dan 45 miljoen Europese gebruikers hebben.
2 weken geleden moesten die platforms bekend maken hoeveel gebruikers ze hebben en het blijkt dat YouTube de meeste heeft, ruim 400 miljoen. Daarna komen platforms als Facebook, Instagram en TikTok. Ook LinkedIn, Twitter en Snapchat hebben meer dan 45 miljoen gebruikers.
Bekijk ook
2. Op welke manier gaat de DSA socialemediaplatforms veiliger maken?
"Er zijn twee belangrijke dingen die de Digital Services Act doet. Het eerste is dat platforms heldere procedures moeten hebben voor het behandelen van klachten van gebruikers. En het handhaven van hun regels en van de wet."
"De kijk op de huidige regels is dat die nu niet goed gehandhaafd worden als het gaat om het beschermen van kinderen en het voorkomen van desinformatie. Met de DSA zijn er nieuwere en juridische middelen om die handhaving af te dwingen."
"Het tweede is dat die grote platforms algemene zorgplichten gaan krijgen om bepaalde publieke belangen te waarborgen. Dat gaat dan om het beschermen van publieke gezondheid, verkiezingen, maar ook de bescherming van kinderen."
"Bij dat laatste zijn er zorgen over inhoud die aanspoort tot zelfbeschadiging of aandoeningen zoals anorexia. Door de DSA krijgen die platforms een zorgplicht om goed onderzoek te doen of dat soort problemen spelen op een platform en als die spelen passende maatregelen te nemen. Wat die maatregelen zijn is nog niet besloten. Maar dat is een discussie die platforms moeten hebben met de toezichthouders."
3. Wat is het verschil tussen de huidige wetgeving en de DSA?
"Die wetgeving was er eigenlijk vrijwel niet. Er was nog geen toezichthouder voor social media. En de platforms zelf hadden maar een hele beperkte aansprakelijkheid als het ging om illegale inhoud."
Bekijk ook
4. Waarom is het nodig dat er Europese wetgeving komt en hoe verschilt die van de Nederlandse?
"Tot nu toe hebben de platforms het beleid zelf mogen bepalen rondom al de publieke en veiligheidsproblemen die er spelen. Maar in de samenleving is de ervaring dat ze niet genoeg doen en dat gebruikers onvoldoende beschermd worden. Dus er is nu een stok achter de deur gekomen en dat is de DSA."
5. Wordt er met terugwerkende kracht geoordeeld over wat er al online staat?
"Als een platform de regels wil aanpassen, kunnen ze ook eerdere content verwijderen op basis van die aangepaste regels. Ze hebben geen plicht om dingen altijd online te houden. En de DSA zou platforms een aanleiding kunnen geven om die regels te veranderen."
"De DSA zou een platform als TikTok bijvoorbeeld aanleiding kunnen geven om nog strengere regels op het gebied van zelfbeschadiging te hanteren. Dan zou dat ertoe kunnen leiden dat ze content van nu alsnog gaan verwijderen. Ze hebben geen plicht om dat in de lucht te houden."
"Maar wat de DSA ook zegt, is dat als een platform regels aanpast ze dat duidelijk moeten communiceren aan hun gebruikers. Wat er nu gebeurt is dat een platform opeens de regels verandert en iedereen daarmee overvalt. Dat probeert de DSA in te perken. Dus dat opeens je account wordt verwijderd zonder uitleg, daar moet onder de DSA zorgvuldiger mee worden omgegaan."
Bekijk ook
6. Hoe veranderen de regels voor het opslaan van gegevens?
"De DSA is niet gefocust op het opslaan van gegevens. Daar is andere wetgeving voor, die meer over privacy gaat. En de DSA gaat meer over uitingen van gebruikers en de vrijheid van meningsuiting."
7. Hoe wordt er opgetreden tegen het verspreiden van nepnieuws en wie bepaalt wat nepnieuws is?
"De DSA bevat niet een verbod op desinformatie. Daar is wel een debat over geweest, maar er is geconcludeerd dat een verbod op desinformatie te ver zou ingrijpen op de vrijheid van meningsuiting."
"Wat de DSA wel doet is een zorgplicht opleggen aan platforms. En dat kunnen ze op verschillende manieren invoeren als zij risico's zien op dit gebied. Het zou kunnen betekenen dat ze hun algoritmes of aanbevelingen zouden moeten aanpassen om ervoor te zorgen dat meer betrouwbare bronnen een betere zichtbaarheid krijgen. Of dat onbetrouwbare bronnen niet te snel viraal gaan. Dan wordt het niet gecensureerd of gestraft, maar maak je het wel minder zichtbaar."
"Een andere oplossing is factchecken, dus dat je aanvullende informatie aanlevert om misschien een duidelijker beeld van de feiten te creëren. Er zijn verschillende maatregelen die grote platforms kunnen overwegen om desinformatie tegen te gaan, maar het is nog steeds niet verboden."
8. Wat gaat de wetgeving ons kosten?
"Daar heb ik nog geen bedrag voor, maar er moet wel flink geïnvesteerd worden in handhavingscapaciteit omdat het een complex dossier is. Daar heeft de overheid goede experts voor nodig."
"Wat wel zo is, is dat de platforms ook moeten meebetalen aan die kosten. De Europese Commissie kan de platforms een bedrag opleggen dat ze elk jaar moeten betalen om bij te dragen aan de handhavingskosten. En de Nederlandse overheid kan dat ook doen. In de ideale situatie worden de kosten van handhaving door de platforms zelf gedragen."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.