Een van de belangrijkste uitgangspunten van het Nederlandse recht is dat de rechter onpartijdig is. Burgers die het idee hebben dat hun rechter partijdig is, kunnen de rechtbank of het gerechtshof vragen om de rechter te vervangen. Ze 'wraken' dan de rechter.
Om welke redenen kun je een rechter wraken?
Aan de onpartijdigheid van een rechter kan om verschillende redenen getwijfeld worden. Rechters zouden bijvoorbeeld geen zaken moeten behandelen waarbij familieleden, vrienden of (vroegere) echtgenoten zijn betrokken. Ook nevenfuncties van rechters kunnen aanleiding geven tot een vermoeden van partijdigheid. Een rechter kan ook de schijn van partijdigheid wekken door het doen van bepaalde uitspraken, wat advocaat Bram Moszkowicz en Geert Wilders vinden dat is gebeurd in de zaak rond de politicus.
Hoe kan iemand een rechter wraken?
In een wrakingsverzoek moet duidelijk staan waarom de betreffende rechter partijdig zou zijn. Wraken kan schriftelijk voor het begin van de zitting. Een rechter wraken kan ook mondeling, tijdens de zitting. De rechtzoekende of zijn advocaat licht dan in de rechtszaal het verzoek toe.
Wat gebeurt er met een wrakingsverzoek?
De betrokken rechter kan zich bij het verzoek neerleggen en zich laten vervangen door een andere rechter. Als de rechter vindt dat hij onpartijdig is, zal hij de zitting schorsen, waarna drie andere rechters het wrakingsverzoek beoordelen. Samen vormen die rechters de 'wrakingskamer'.
Wat doet een wrakingskamer?
De rechters die zitting nemen in de wrakingskamer hebben veel ervaring, werken allemaal bij dezelfde rechtbank en worden aangewezen door het bestuur van de rechtbank of het gerechtshof. In de wrakingskamer kunnen degene die om de wraking heeft gevraagd en de betrokken rechter hun verhaal doen. De wrakingskamer neemt binnen twee weken een beslissing. De beslissing staat op schrift en alle betrokkenen krijgen de uitspraak.
Het is niet mogelijk in beroep te gaan tegen de uitspraak van de wrakingskamer. De behandeling van de zaak gaat na de uitspraak gewoon verder, eventueel met andere rechters. Wel is het mogelijk de rechters in hoger beroep of in cassatie opnieuw te wraken.
Via de namenlijst in het Nationaal Archief ontdekken dat een familielid 'fout' was in de oorlog, het zet het leven van talloze mensen compleet op zijn kop. Dit overkwam ook Pepijn. "Ik dacht echt: wat bezielde jou?"
Sinds januari van dit jaar, het moment dat student Pepijn (26) er via documenten in het Nationaal Archief achterkwam wat het ware verleden van zijn oma was, is alles in zijn leven anders. Zijn oma bleek 'fout' te zijn geweest in de oorlog, zonder dat iemand in de familie hier weet van had.
Foto van oma
Het veroorzaakte bij hem vooral verwarring, vertelt Pepijn. "Ik was zo in shock dat ik de rest van de week niet naar college geweest ben, ik wist echt niet wat ik met mezelf aan moest. Ik dacht: zegt dit dan ook iets over mij?"
Pepijns zoektocht begon met een foto van zijn oma. "Ze keek me aan alsof ze me iets wilde vertellen", zegt hij. De foto kreeg hij vorig jaar van zijn oom, toen hij meer wilde weten over zijn oma die hij nooit had gekend. Het enige dat hij van zijn vader en oom over haar hoort is dat zijn oma bij het Duitse Rode Kruis heeft gewerkt tijdens de oorlog.
'Hé, dat is een hakenkruis'
Maar al snel komt hij er achter dat er misschien toch iets aan de hand was met het verleden van zijn oma. Hij speurt het internet af en stuit dan op handboekjes van het Duitse Rode Kruis, waar soortgelijke foto's in staan als die van zijn oma. Allemaal dragen ze het uniform van het Rode Kruis, met kapje in het haar en speldje op de kraag.
En dan ruikt Pepijn al snel onraad. "Toen ik op die documenten ben gaan kijken, dacht ik opeens: hé, dit is een adelaar en een hakenkruis. Wat betekent dit dan precies? En toen kwam ik stukje bij beetje achter de waarheid. Namelijk, dat ze eigenlijk bij een nazi-organisatie heeft gezeten."
Bron: EenVandaag
De oma van Pepijn in het uniform van het Duitse Rode Kruis
Onderdeel van Duits leger
Pepijn blijft doorspitten en komt tot de conclusie dat het Duitse Rode Kruis bepaald geen neutrale organisatie was - zoals zijn familie al die tijd dacht - maar een onderdeel van het Duitse leger. Verpleegkundigen zouden rassentheorieën leren en Duitse soldaten aan het front verzorgen.
Pepijn: "Er kwam eigenlijk nog een shock bij, namelijk toen ik achter kwam wat het Duitse rode kruis allemaal op zijn geweten heeft. Toen kon ik alleen maar denken op een gegeven moment: als ze hier allemaal aan mee heeft gedaan, dan weet ik niet eens of ik nog wel verder wil zoeken."
Hit op de namenlijst van het archief
Toch kan hij zijn nieuwsgierigheid niet bedwingen en typt hij begin januari met bonzend hart de naam van zijn oma in op de site van het oorlogsarchief. Haar naam geeft direct een hit. "Ik zag meteen dat er twee dossiers over mijn oma waren. Toen dacht ik wel: er is dus echt wel bewijs, want er zijn meerdere documenten. Vrij snel zag ik toen hoe laat het was, en dat mijn oma 'fout' moet zijn geweest in de oorlog."
Pepijn verzamelt al zijn moed bij elkaar en licht zijn vader in. Die reageert totaal verbijsterd. Pepijn: "Hij had dezelfde shock die ik ook had. En daarna kreeg de rest van de familie dat ook. Het is echt gewoon even heel erg veel. Ik kan hier niet mee dealen, dat dachten we eigenlijk allemaal."
Pepijn ontdekte dat zijn oma 'fout' was in oorlog
Vonnis van het gerechtshof
Om het beeld compleet te krijgen over zijn oma, besluit Pepijn recent nog een keer het Nationaal Archief te bezoeken in Den Haag. Want één document had hij nog niet ingezien: het vonnis van het Hof dat werd uitgesproken over zijn oma. In dit vonnis werden zijn ergste vermoedens bevestigd. Het hof nam zijn oma 10 jaar lang haar stemrecht af, ze mocht ook geen publiek ambt meer bekleden.
En daarnaast werd ze ook onder toezicht gesteld. Getuigen verklaarden bovendien dat er ook NSB'ers en Duitse soldaten bij haar thuis over de vloer kwamen. Pepijn: "Ze heeft de eed op de führer afgelegd. Uit lust en avontuur had ze zich bij de het Rode Kruis aangemeld. En ze had verklaard dat ze had een plezierige omgang met Duitse militairen heeft gehad."
Patronen verbreken
Zittend achter het dossier van zijn oma zucht Pepijn diep. "Ik ben aan de ene kant heel boos, maar ik probeer me ook in te leven in haar situatie. Maar dat vind ik dan weer heel lastig, omdat ik zo'n enorme weerzin voel." Ondanks dat hij haar niet heeft gekend doet het hem veel. "Het blijft toch familie en familie zegt iets over jou toch? Het voelt heel dichtbij."
Maar spijt dat hij ooit aan zijn zoektocht begonnen is, heeft hij niet. Zwijgen werkt door in de familie, zegt hij. "Ik wil schoon schip maken, dat patroon doorbreken."
Dat is een verwerkingsproces, legt Pepijn uit. "Zo kan ik het afsluiten." En het heeft iets in gang gezet bij de hele familie vertelt hij.
"Mijn vader en oom wilden er eerst niet veel van weten, er werd nooit over moeilijke dingen gepraat. Maar langzaam verandert dat nu. De hele familie heeft nu zoiets van: laten we erover praten, laten we dingen delen. Daar zie ik een kentering en dat vind ik heel bijzonder", sluit hij af.
Door de oorlog werken in Oekraïne steeds meer vrouwen in werkvelden die tot nu toe door mannen werden gedomineerd. Oorlogsverslaggever Hans Jaap Melissen ging op pad met een van de eerste vrouwelijke vrachtwagen- en bulldozerchauffeurs van het land.
