Wat heeft #metoo ons opgeleverd?

Het was de discussie die 2017 tekende: #metoo. Overal ter wereld deelden duizenden vrouwen (en ook sommige mannen) onder die hashtag hun verhaal over seksuele intimidatie op sociale media. Machtige mannen werden beschuldigd en ontslagen. Maar zijn we er ook iets mee opgeschoten?

NRC-journaliste Joyce Roodnat denkt van wel. Zij is één van de Nederlandse vrouwen die met haar verhaal naar buiten kwam. Na tientallen jaren vertelde ze voor het eerst hoe ze ‘bepoteld’ werd door de Franse filmmaker Claude Lanzmann toen ze hem als jonge journaliste interviewde. Ze is blij met de discussie: “Dit gaat niet meer weg hoop ik.” Bram Buunk is hoogleraar evolutionaire psychologie aan de Radboud Universiteit Groningen en schreef het boek ‘Oerdriften op de werkvloer’. Hij is minder overtuigd van de zin van #metoo: “het is een hype, we moeten achteraf bezien of er iets is veranderd.”

De metoo-discussie ontstond toen begin oktober tientallen vrouwen in de VS de machtige filmproducent Harvey Weinstein beschuldigden van seksuele intimidatie. Hij werd ontslagen en ook andere beroemdheden als acteur Kevin Spacey en komiek Louis C.K moesten het veld ruimen. In Nederland werd castingdirecteur Job Gosschalk aangewezen als de Nederlandse Harvey Weinstein. Iedereen die het wilde maken in de Nederlandse acteerwereld moest langs Gosschalk. Verschillende acteurs getuigden dat ze het verzoek kregen zich voor hem uit te kleden en in sommige gevallen ook betast werden. Weigeren betekende soms het einde van de acteercarrière in Nederland. Gosschalk werd na de beschuldigingen ontslagen, en ook acteur Jappe Claes en theaterregisseur Ruut Weismann werden beschuldigd

Rechter

Een rechter kwam er in geen van deze gevallen aan te pas. Van het principe: onschuldig tot het tegendeel bewezen is lijkt in deze discussie weinig over te zijn. Buunk vindt dat heel kwalijk: “waarom moeten deze mensen publiekelijk worden vernederd, terwijl de eerste de beste verkrachter alleen met z’n initialen in de krant mag?”  Journaliste Roodnat heeft geen medelijden met deze mannen. “Het is hun eigen stomme rotschuld dat hun carrière er aan is. Hadden ze zich maar niet moeten misdragen.”

De discussie zwabberde na een tijdje alle kanten op. Pieter van Vollenhoven vroeg zich in een tweet af of hij mensen nog wel een hand zou mogen geven, anderen verbonden de discussie weer aan de verkrachting en moord op Anne Faber. Maar het begon allemaal met mannen in een machtspositie, die deze gebruiken om vrouwen te betasten, seksueel te intimideren, en te chanteren. Daar zagen we in het begin van 2017 al een uitwas van. De uitgelekte geluidsopname waarop Donald Trump zei: “wanneer je een beroemdheid bent laten ze je alles doen. Wat je maar wil. You can just grab them by the pussy.”

Evolutie

Dit gedrag is volgens Buunk evolutionair te verklaren. “Een man met een hoge status heeft meer seksuele motivatie, dat zie je bij diersoorten ook. Het testosteron gaat ook omhoog. Vooral als er net een succes behaald is.” Aan de andere kant tolereren vrouwen volgens de Groningse hoogleraar ook meer van mannen die hoger geplaatst zijn dan van mannen die onder hen staan. “Er is een onderzoek gedaan onder stewardessen: als een piloot zijn hand op het been van een stewardess legt, dan vindt zij dat een stuk aangenamer dan wanneer een schoonmaker dat doet. Over het algemeen zullen vrouwen een toenaderingspoging van een leidinggevende eerder als een compliment zien. Als het dwingend wordt, dan wordt dat minder.”

Roodnat vindt niet dat de discussie verworden is tot een heksenjacht. “Heksen bestaan niet, aanranders wel. Het gaat om het aanwijzen van iemand die zich ontzettend misdragen heeft.” Ze hoopt ook dat het effect van deze discussie nog verder reikt. “Ik hoop maar dat het ook doorsijpelt naar ondergeschikten van een personeelschef in een supermarkt die zijn handen niet thuis kan houden. Dat eindelijk duidelijk wordt: je kan je niet zo misdragen.”

Vrouwenemancipatie

Bram Buunk ziet in de discussie een teken van de vrouwenemancipatie. “Vrouwen zijn veel mondiger en assertiever geworden. Meisjes doen het op school veel beter dan jongens, in termen van status hebben vrouwen een enorme inhaalslag gemaakt en dat gaat alleen maar verder door. Daar is deze discussie een gevolg van.” De hoogleraar is niet overtuigd dat #metoo een merkbaar effect gaat hebben. “Het kan zijn dat naar aanleiding hiervan bepaalde sectoren actie gaan ondernemen. Een vertrouwenspersoon in de entertainmentbranche of iets dergelijks. Maar het zou ook goed kunnen dat het een hype is die over gaat en uiteindelijk niet veel uitgehaald heeft.”

Joyce Roodnat denkt juist dat de discussie zijn doel nu al heeft bereikt: “niemand kan nu meer zeggen dat hij of zij niet wist dat dit soort dingen voorkomen. Iedereen weet er nu van.” Daarnaast is #metoo volgens haar nog lang niet over. “Ik denk dat dit het begin is. Niks blijft eeuwig populair maar ik hoop dat dit een soort opstap is naar een verandering van algemeen geaccepteerd wangedrag. Één van de kenmerken van de discussie is dat steeds als iemand wordt aangewezen, dat je dan hoort: dat wisten we eigenlijk allemaal al. Maar niemand deed iets! Ik hoop dat dat nu gaat veranderen. Dat als je zoiets weet, je in ieder geval iets probeert te doen.”