Warmte uit meren en koeienmest: Friese gemeenten zijn volop op zoek naar alternatieven voor Russisch gas

120 Nederlandse gemeenten hebben een energiecontract bij het Russische Gazprom. En daar willen ze vanaf, ondanks dat de VNG zegt dat dit niet kan. "Het moet anders, want dit is te gevaarlijk", zegt gedeputeerde Sietske Poepjes van de Provincie Friesland.

D66-raadslid bij de gemeente Utrecht Has Bakker, is resoluut: "We moeten nu stoppen met betalen aan Gazprom. Dat de oorlogskas van Poetin wordt gevuld door het Utrechtse stadhuis, doet me pijn in de buik."

'Als de FIFA het kan, dan wij ook'

Nederland betaalt 16 miljoen euro per dag voor gas uit Rusland. En daar moet zo snel mogelijk een einde aan komen, vindt Bakker.

"We moeten als Nederlandse gemeenten de handen ineen slaan en onderzoeken hoe we de contracten kunnen beëindigen. Als Shell uit Rusland weggaat, de FIFA z'n contract met Gazprom kan beëindigen, dan moet een groene gemeente als Utrecht het ook kunnen."

'VNG te voorzichtig'

Ook gedeputeerde van de Provincie Friesland, Sietske Poepjes, wil onderzoeken hoe de Friese gemeenten hun contract met Gazprom kunnen beëindigen. "We moeten onze regering steunen als er een land geboycot wordt", zegt Poepjes.

Dat de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) stelt dat overheden voorlopig niet van hun Gazprom-contracten af kunnen in verband met Europese aanbestedingsnormen, vindt ze te voorzichtig: "Ik begrijp de juridische analyse wel, maar het is geen mechanische wetstoepassing; het recht kan altijd geïnterpreteerd worden. Vulkaanuitbarstingen, oorlogen: voor dat soort onvoorziene omstandigheden zijn er altijd uitzonderingen mogelijk. Die staan ofwel in de kleine lettertjes van het contract zelf, ofwel in het algemeen recht."

Friese meren als verwarming

Bang om kou te lijden zonder Russisch gas is Poepjes niet. "We kunnen in Friesland al veel energie opwekken via lokale bronnen. Dat vonden we al belangrijk voor het klimaat, Poetin is daar nu als extra argument bijgekomen."

Ze vertelt dat de Friezen bijvoorbeeld energie kunnen opwekken uit de warmte van Friese meren, met de techniek 'aquathermie'. "Weerman bij het NOS-journaal Gerrit Hiemstra heeft een huis dat zo wordt verwarmd!"

Bron: EenVandaag

Koeienpoep verwarmt Koudum

Ook kookt en stookt het Friese dorp Koudum met de koeienmest van een lokale boer, Anton Stokman. "We hebben 280 koeien, waarvan we de mest zo vers mogelijk verzamelen. Daarna wordt de mest in een installatie verwarmd en is het een kwestie van roeren." Stokman kan zo'n 300 huishoudens voorzien van zijn uit mest opgewekte biogas.

Sinds 2015 kunnen lokale projecten die op een alternatieve manier energie opwekken financiering krijgen. Gedeputeerde Poepjes schat dat Friesland met installaties zoals die van Stokman volgend jaar 15 procent van het gas in Nederland kan leveren.

'Goedkoop is duurkoop'

Veel Nederlandse gemeenten met een aansluiting op het Russische gas, willen hun contracten met Gazprom verscheuren. Maar wat als je nog niet zo ver bent in de energietransitie als Súdwest-Fryslân?

D66-fractievoorzitter in Wijk bij Duurstede, Bart van Asperdt, betreurt het dat zoveel gemeenten destijds voor Gazprom hebben gekozen, maar kan het wel verklaren: "Gemeenten hebben veel taken erbij gekregen, terwijl hun budget niet is meegegroeid. We zijn daardoor op de portemonnee gaan letten, ook bij het inkopen van gas. Nu blijkt: goedkoop is duurkoop."

Alle kleine beetjes helpen

D66'er Van Asperdt zou zijn gastoevoer liever via een lokale energiecoöperatie regelen, die minder gas uit Rusland haalt en meer uit andere landen zoals Noorwegen.

"Dit is natuurlijk een afweging van een kleine gemeente," zegt Van Asperdt, "maar in deze oorlogssituatie helpen alle kleine beetjes. Think global, act local."

Russisch gas is overal

Maar niet iedereen vindt een overstap op een andere gasleverancier dan Gazprom een goed idee. Het levert weinig op, zegt directeur gastechnologie René Peters bij onderzoeksinstituut TNO.

"Als je een andere leverancier neemt, heb je niet de garantie dat daar géén Russisch gas tussenzit. Alle leveranciers verkopen een vergelijkbaar gasmengsel. Aan een gasmolecuul kun je niet zien waar het vandaan komt."

Minder gas gebruiken

Alleen als je helemaal van het gas afgaat, draag je niets bij aan het spekken van de Russische staatskas. Volgens het Utrechtse D66-raadslid Has Bakker is dat dan ook wat gemeenten moeten doen.

"We moeten vol investeren in het verminderen van ons gasverbruik. Daarvoor moeten we mensen helpen met alternatieven, zoals het installeren van een warmtepomp en het isoleren van huizen."

Bron: EenVandaag

Korte termijn

Warmtepompen, biogas uit mest, aquathermie: het zijn allemaal geschikte alternatieven voor gas, zegt gasexpert René Peters. Maar de vraag is welke opties op korte termijn te realiseren zijn.

Warmtepompen zijn vrij snel te installeren. Overgaan op biogas, zoals in het Friese Koudum is geweldig, vindt hij, maar kan lastig op grote schaal: "Er is 300 miljoen kuub op voorraad, maar er wordt wel 40 miljard kuub verbruikt."

Industrie grote verbruiker

Ook de industrie moet niet worden vergeten, zegt Peters. "Huishoudens verbruiken slechts 25 procent van het gas. Oplossingen voor de industrie zijn: het weer harder zetten van de kolencentrales, die werken sinds 1 januari op 35 procent. De overheid zou ervoor kunnen kiezen om deze tijdelijk weer op volle kracht te laten werken."

"Ook kunnen we versneld windenergie op zee opwekken. Of we kunnen de productie van kunstmest - waar veel gas voor nodig is - stilleggen en in plaats daarvan kunstmest importeren."

'It moat oars!'

Terwijl gemeenten proberen onder hun contracten met Gazprom uit te komen, zouden ze zich beter kunnen buigen over de vraag hoe ze burgers en industriëlen kunnen helpen met alternatieve energiebronnen. Dit kunnen gemeenten niet alleen, maar ze kunnen wel het voortouw nemen.

Zoals de Friese gedeputeerde Sietske Poepjes zegt: "Of iemand nu vanwege het milieu of vanwege Poetin met energietransitie aan de slag wil, dat is allebei goed. Maar 'it moat oars'! (het moet anders)"