Waarom wordt milieuvergunning Chemours niet ingetrokken na uitspraak rechter? En andere vragen beantwoord

Deze week oordeelde de rechter dat Chemours bij de aanvraag van vergunningen had moeten melden welke risico's PFAS opleveren voor milieu en gezondheid. Het bedrijf heeft bewust informatie achtergehouden.

Hoogleraar privaatrecht Elbert de Jong aan de Universiteit Utrecht, hoogleraar bestuursrecht en duurzaamheid aan de Rijksuniversiteit Groningen Kars de Graaf en klimaatjurist Tim Bleeker, aan de Vrije Universiteit Amsterdam beantwoorden jullie vragen over milieuvergunningen.

1. Hoe kan het dat sterk vervuilende bedrijven überhaupt vergunningen krijgen?

"De activiteiten die de bedrijven uitvoeren worden als maatschappelijk nuttig gezien", vertelt hoogleraar privaatrecht Elbert de Jong. "Het hele idee achter een vergunning is natuurlijk om eisen te kunnen stellen aan de mate van vervuiling, om daarmee vervuiling tegen te gaan."

"De vergunning is er in principe juist om die mogelijke schadelijke processen in goede banen te leiden", zegt hij.

In zo'n vergunning staan de normen waaraan een bedrijf moet voldoen en de bijbehorende uitstootwaarden. "Dan moet er nog gekeken worden naar de precieze risico's en hoe het bedrijfsbelang, maatschappelijk en economisch belang tegen elkaar worden afgewogen", vult klimaatjurist Tim Bleeker aan. Daar hebben de provincies wettelijke beoordelingskaders voor gemaakt.

2. Hoe worden milieuvergunningen gehandhaafd?

Vanuit het privaatrecht is hier, volgens De Jong en Bleeker, moeilijk antwoord op te geven. Voor deze vraag benaderen we daarom een hoogleraar bestuursrecht, Kars de Graaf.

Omgevingsdiensten zijn over het algemeen belast met toezicht en handhaving van milieuvergunningen. "In het geval van Chemours heeft de provincie Zuid-Holland de verantwoordelijkheid en voert de omgevingsdienst DCMR het toezicht en de handhaving uit", vertelt de Graaf.

De overheid die de milieuvergunning heeft verleend, in dit geval dus het provinciale bestuur, houdt toezicht op het vergunde bedrijf. En kan ook optreden als een overtreding van de regels wordt vastgesteld. Dat kan ook als een bedrijf activiteiten verricht, zonder te beschikken over de benodigde vergunning", legt hoogleraar De Graaf uit.

De Graaf gaat verder: "Ook kan het strafrecht worden ingezet, door het Openbaar Ministerie, om op te treden tegen een overtreding."

Bekijk ook

• 

  Komen we ooit van giftig PFAS af? 'Het is een chemische crisis'

  • 26-09-2023

3. Hoe zit het met het verlengen van vergunningen, worden de bedrijven dan opnieuw getoetst?

Een milieuvergunning wordt - als deze is aangevraagd en wordt verleend - meestal voor onbepaalde tijd verleend, weet hoogleraar bestuursrecht en duurzaamheid Kars de Graaf.

"Ook moet regelmatig gecontroleerd worden of de regels uit de vergunning nog in orde zijn. Dat wil zeggen: in lijn met de nieuwste en beste beschikbare technieken die op Europees niveau worden vastgesteld, bijvoorbeeld van het opvangen van schadelijke stoffen."

"Voor het intrekken of wijzigen van vergunningen is de provincie afhankelijk van de kennis en de capaciteit bij de betreffende omgevingsdienst, die toezien op de handhaving van veiligheid, luchtkwaliteit en bodem. Het voorbereiden van dit soort besluiten heeft tijd nodig en gebeurt minder vaak dan wordt verwacht", zegt de hoogleraar.

4. Is er een verschil in noodzakelijke vergunningen tussen een aanvraag van een nieuw bedrijf en een bestaand bedrijf?

De Graaf: "Als er voor het eerst een milieuvergunning nodig is, wordt er voor de aanvraag beoordeeld of de uitstoot van het (geplande) bedrijf voldoende beperkt is. Het bedrijf moet beschikken over technieken om het milieu te beschermen en er wordt rekening gehouden met de kosten van die technieken. Ook moet er gekeken worden naar zogenoemde milieukwaliteitsnormen. Dat zijn eisen die de overheid zichzelf heeft opgelegd voor de kwaliteit van onder andere het water, de lucht en de bodem."

Voor een bestaand bedrijf geldt volgens de Europese regels dat de vergunning 4 jaar na het vaststellen van nieuwe beste beschikbare technieken herbeoordeeld moet worden. Ook de ontwikkelingen in de kwaliteit van het milieu kunnen een reden zijn om de vergunning niet te wijzigen. "Als een bedrijf ontoelaatbare schade veroorzaakt aan het milieu, en nieuwe Europese regels dat probleem niet kunnen oplossen, moet de vergunning worden ingetrokken", vertelt hij.

Bekijk ook

• 

  Meta groeide dichtbij Chemours op en kreeg net als haar ouders en zus kanker: 'Weggaan? Dan woont iemand anders hier die ziek wordt'

  • 23-09-2023

5. Waarom wordt de vergunning van Chemours nu niet ingetrokken na de uitspraak van de rechter?

De Jong snapt dat er verwarring is rondom de zaak Chemours, waarin de rechter het bedrijf aansprakelijk stelde voor schade aan de gezondheid van de omwonenden. "Als je specifiek kijkt naar die zaak, gaat het niet over de vraag of Chemours een vergunning mag hebben. De rechter heeft niks gezegd over het intrekken van de vergunning."

Volgens de hoogleraar hebben Kamerleden moties ingediend om meer onderzoek te doen naar Chemours. "Je kunt niet zomaar vergunningen intrekken. Bedrijven moeten namelijk ook rechtszekerheid krijgen als een vergunning is verleend. Maar de intrekking van de vergunning is een andere kwestie. De zaak gaat over de aansprakelijkheid. Wel onderstreept deze zaak dat bedrijven aansprakelijk kunnen zijn óók als zij een vergunning hebben."

De Jong denkt dat het in de toekomst steeds belangrijker wordt dat bedrijven naast het volgen van de regels van een vergunning ook zelf voorzorgsmaatregelen nemen. "Een voorbeeld is het delen van interne kennis over de gevaren van uitstoot met de gemeente."

"De provincie kan dan eventueel vergunningen aanpassen. Je kunt ook denken aan het inlichten van de omwonenden. Eén stap verder is dat bedrijven technieken ontwikkelen en toepassen om de uitstoot te beperken. Stappen die verder kunnen gaan dan de vereisten die beschreven staan in de vergunning", zegt hij.

6. Waarom neemt de Rijksoverheid niet de regie in handen als kennis bij de omgevingsdiensten tekortschiet?

De Jong: "De overheid is afhankelijk van informatie van het bedrijf om behoorlijke vergunningen af te geven, om zo goede normen te stellen." Hij noemt de rechtszaak tegen Chemours pijnlijk. "Uit de uitspraak tegen Chemours blijkt duidelijk dat je als bedrijf soms verder moet gaan dan wat de overheid van je vraagt."

"Het bedrijf moet de overheid voeden met informatie. Maar als ze niet alle informatie delen of bepaalde informatie achterhouden, kan dat ook weer invloed hebben op de kwaliteit van de vergunningen."

Bleeker legt uit dat niet de Rijksoverheid maar de provincie over het verlenen en intrekken van vergunningen gaan. Het intrekken van een vergunning noemt de klimaatjurist een 'drastische maatregel'. "De provincie kan een vergunning niet zomaar intrekken omdat het maatschappelijk draagvlak afneemt: ze hebben zich te houden aan de bestaande beoordelingskaders. Maar het zou best eens kunnen dat door nader onderzoek naar de risico's en gevolgen van de bedrijfsactiviteiten, de vergunning toch niet overeind kan blijven."