radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Veel kritiek van artsen op onderzoek naar klachten omwonenden door windmolens: 'Registratie moet anders'

Veel kritiek van artsen op onderzoek naar klachten omwonenden door windmolens: 'Registratie moet anders'
Roland Somers van actiecomité Windpark De Rietvelden in Den Bosch
Bron: EenVandaag

Kun je ziek worden van een brommende windturbine? In een rapport van zorginstituut Nivel staat dat dit wel meevalt. Maar een groep huisartsen is het daar niet mee eens. Zij zien veel patiënten met angst, depressie en stress in hun praktijk.

Huisarts Sylvia van Manen uit Den Bosch behandelt veel patiënten met klachten die zijn ontstaan door het geluid van windturbines.

2 uur slaap per nacht

"Sommigen slapen maar 2 uur per nacht en dat is echt te weinig om een gezond immuunsysteem te behouden. Ook ontstaan concentratieproblemen en als gevolg daarvan weer gedragsproblemen."

Van Manen, die aangesloten is bij Wind Wiki, een groep die bestaat uit medici die zich verdiepen in de veiligheid van windturbines, verspreidde onder 330 omwonenden een enquête. Daarmee wilden ze onderzoeken of deze mensen last hebben van trillingen, slagschaduw of licht. En of dat invloed heeft op het woongenot.

Overwegen te verhuizen

"Van de 330 enquêtes kregen we er 99 terug", vertelt Van Manen. "30 procent had ernstige hinder van een van die aspecten en een aantal mensen - 19 van de 99 - gaven aan dat ze overwogen om te gaan verhuizen."

Van Manen vindt het 'ontzettend jammer' dat het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg (Nivel) nu een rapport heeft gepubliceerd, waarin wordt gesteld dat deze problemen er nauwelijks zijn.

Bekijk ook

Windmolenlobby met het rapport aan de haal

Volgens de huisarts zitten er beperkingen aan het Nivel-onderzoek. "De onderzoekers maakten gebruik van onze huisartsendossiers. Maar die zijn daar niet voor geschikt, omdat we met postcodegebieden werken."

Ze legt uit: "Een persoon die op 5 kilometer afstand van een windturbine woont, valt in hetzelfde postcodegebied als iemand die op 350 meter afstand woont. Daardoor treedt een enorme verdunning op van de gegevens. De onderzoekers hebben natuurlijk wel enige voorbehouden gemaakt in hun rapport, maar ik denk dat ze zich onvoldoende hebben gerealiseerd dat de windmolenlobby met de resultaten aan de haal zou gaan."

Klachten door geluidsoverlast registreren

Van Manen wil dat het voor artsen makkelijker wordt om gezondheidsproblemen door windturbines te registeren. "Dat kan nu niet, omdat er geen code voor is." Huisartsen moeten in Nederland werken met het International Classification of Primary Care (ICPC), dat in Nederland de standaard is voor het coderen en classificeren van klachten en symptomen.

Voor veel aandoeningen, zoals verkoudheid of astma, zijn er in de ICPC wel codes, maar niet voor klachten door windmolens. "Daardoor schrijven we patiënten met slaaptekort, stress of angst weg onder andere codes. Ik kan nergens noteren dat de slaapproblemen komen door het geraas en gebrom van de windturbine die vlakbij het huis van de patiënt staat. Dat is heel jammer. Ik heb wel een verzoek voor zo'n nieuwe code ingediend, maar die is helaas niet gehonoreerd."

Bekijk ook

'Monsterlijk ding dat er altijd is'

Ook Roland Somers van actiecomité Windpark De Rietvelden in Den Bosch heeft kritiek op het onderzoek van Nivel. "Wij herkennen ons als omwonenden niet in deze studie." De impact van windmolens is heel groot, benadrukt hij. "Er is al een groep mensen door verhuisd."

Andere buurtgenoten zijn gebleven maar hebben hun huis verbouwd en de slaapkamers verplaatst, vertelt Somers. "Die mensen hebben het dan misschien binnenshuis met noise cancelling voor elkaar, maar op het moment dat ze naar buiten stappen, is het ding er weer en komt de stress weer omhoog. Zo'n windturbine is eigenlijk als een monsterlijk ding dat er altijd is. Je kunt er niet aan ontsnappen."

Brom in je lijf

"Een omwonende omschreef het gevoel als 'een soort basisonrust in je lijf hebben, zoals we dat allemaal wel kennen als je iets spannends gaat meemaken'. En ik ken ook mensen die continu de brom van de windturbine in hun lijf voelen."

Somers pleit voor nieuw en beter onderzoek. "Er is echt een betere wetenschappelijke onderbouwing nodig voor de afstand tussen huizen en windturbines en er moet een goed uitgevoerd bevolkingsonderzoek naar de impact komen."

Bekijk ook

'Slecht wetenschappelijk onderzoek'

Ook voormalig huisarts en epidemioloog Dick Bijl heeft kritiek op het onderzoek van Nivel. Hij noemt het 'een slecht wetenschappelijk onderzoek'. Net als huisarts Van Manen wijst hij erop dat het systeem van huisartsen niet geschikt is om vraagstellingen over windturbinegeluid te onderzoeken.

"Voor huisartsen is er geen manier om gezondheidsklachten door windturbines bij te houden. Daarnaast zijn dit soort postodegebieden te groot om de impact te meten van burgers die op een kilometer afstand van een windturbine wonen. De afwijkingen verwateren daardoor."

Onderzoek zoals in het buitenland

Wat Nivel had moeten doen volgens Bijl? De mensen rondom een windturbine interviewen, zoals in Denemarken en Duitsland gebeurt.

"Dan ga je als onderzoeker naar een bepaald gebied en neem je tests af. En dan herhaal je die na een paar jaar en hoop je maar dat niet de meeste mensen zijn verhuisd. Alleen dan kun je vergelijken wat er gebeurt met de klachten in de loop van de tijd. Ik hoop dat een dergelijk onderzoek alsnog wordt gedaan."

Bekijk ook

'Amper onderzoek gedaan'

"In Nederland is nog amper onderzoek gedaan naar de gezondheidseffecten van windparken", zegt een woordvoerder van Nivel in een reactie. "Deze studie is qua steekproef één van de grootste in de internationale literatuur."

Dat er geen verband met ziektebeelden wordt aangetoond, betekent volgens hem niet dat impact op gezondheid helemaal kan worden uitgesloten.

Naar de huisarts

"Een sterk punt van de studie is dat we meerdere relevante gezondheidsaspecten hebben kunnen meenemen. Omdat 'hinder' in de registratiewijze van huisartsen geen 'registratiecode' (ICPC-code) heeft, hebben wij gezocht - in lijn met aanbevelingen uit internationale literatuur - naar theoretisch relevante codes voor symptomen", legt hij uit.

"Zoals onder andere hoofdpijn, oorsuizen en slaapproblemen. Daarbij was ons uitgangspunt dat mensen bij de huisarts langsgaan als de last van zo'n symptoom hevig is of lang duurt."

Bekijk ook

Beperkingen aan het onderzoek

Maar er zijn ook beperkingen aan het onderzoek, erkent de woordvoerder. "Zo was een datakoppeling op individueel adresniveau niet mogelijk door privacyregels. Individuele blootstelling per huishouden kon daardoor niet worden meegenomen, wel per gebied meer nabij of verder weg."

"Tegelijkertijd zien we beperkingen in de informatie waarop partijen in de samenleving zich baseren. Hoe representatief is die informatie en in hoeverre zijn andere risicofactoren meegenomen?" Vervolgonderzoek is nodig, benadrukt de woordvoerder. "En bij voorkeur in afstemming met omwonenden, huisartsen en blootstellingsexperts. Daar willen we graag in samenwerken."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)

Dit betekent uitslag van verkiezingen in Duitsland voor Nederland (en Europa)
Friedrich Merz, leider van de Duits christendemocratische CDU/CSU
Bron: AFP

Door de verkiezingswinst van het christendemocratische CDU/CSU schuift de Duitse regering waarschijnlijk op naar rechts. Wat betekent deze uitslag voor Nederland en andere Europese landen? "Nederland en Duitsland zitten erg op één lijn."

Lijsttrekker Friedrich Merz van CDU/CSU is de beoogde opvolger van de huidige bondskanselier Olaf Scholz. Merz heeft aangegeven dat hij haast wil maken met het vormen van een regering.

Ideeën overlappen

"Ik denk dat het voor Nederland niet slecht is als Merz de nieuwe bondskanselier wordt", zegt Hanco Jürgens van het Duitsland Instituut. "De ideeën van de CDU zijn over het algemeen in lijn met wat Nederland politiek gezien wil. Bijvoorbeeld als het over financiën gaat: zuinig aan doen en niet te veel geld over de balken smijten."

Ook op het gebied van defensie zijn er overeenkomsten, volgens Jürgens. En als het om Amerika gaat, dat heeft aangekondigd dat het zonder Europa wil beslissen over het einde van de oorlog in Oekraïne. Duitsland is er, net als Nederland, geen voorstander van om alles Europees te regelen, zonder Amerika. "Het zal er alles aan doen om Amerika toch te betrekken."

Afhankelijk voor kernwapens

Dat Duitsland en Nederland wat dat betreft op één lijn liggen, heeft ermee te maken dat zowel Nederland als Duitsland geen eigen kernwapens hebben, legt Jürgens uit.

"We zijn afhankelijk van de Amerikaanse 'veiligheidsparaplu'. En een sterkere kanselier, zoals Merz, is ook in het belang van Nederland."

Bekijk ook

Europees leger

Eerdere uitspraken van Merz hintten erop dat hij de positie van Europa wil versterken met een Europees leger. Toch is het volgens Jürgens afwachten of dat ook daadwerkelijk gaat gebeuren. "Dat hebben we al eerder gezien met Angela Merkel en Macron. Zij hadden ook allerlei ideeën over een Europees leger, die uiteindelijk nooit gerealiseerd zijn", vertelt de Duitslandkenner.

"Uitspraken zijn mooi, maar of ze ook werkelijkheid worden, moeten we zien. Bovendien zijn de Fransen en Duitsers niet alleen. Die moeten ook rekening houden met Polen, Denemarken, Tsjechië en Nederland. Dus er is nog heel veel tijd nodig om zulke ideeën vorm te geven."

info

De Duitse verkiezingsuitslag

CDU/CSU is met lijsttrekker Friedrich Merz de grootste partij geworden in Duitsland met 28,4 procent, de radicaal-rechtse partij AfD kreeg 20,1 procent van de stemmen en de sociaaldemocratische SPD van de huidige bondskanselier Olaf Scholz, heeft een nederlaag geleden met 16,3 procent van de stemmen.

'Duitse economie raakt ons minder hard'

Naast defensie, was ook de economie een belangrijk verkiezingsthema. De huidige Duitse economie staat namelijk erg onder druk. Economen waarschuwden eerder al dat de kwakkelende Duitse economie invloed kan hebben op Nederland. Ook Jürgens ziet dat: "Als het niet goed gaat in Duitsland, heeft dat ook gevolgen voor Nederland, met name voor toeleveranciers van bijvoorbeeld de auto-industrie."

Maar volgens hem hoeven we ons wat dat betreft nog geen grote zorgen te maken. "Het spreekwoord 'als Duitsland niest wordt Nederland verkouden', gaat tegenwoordig minder op. Dit omdat wij meer internationale industrie hebben gekregen, zoals ASML. Dat maakt ons onafhankelijker." Bovendien ziet Jürgens dat de Nederlandse economie gegroeid is, waardoor wat er in Duitsland gebeurt, ons minder hard zal raken.

Bekijk ook

Weinig geld naar de EU

Hoewel Merz voorstander is van samen optrekken binnen Europa, merkt Jürgens ook op dat de Duitse lijsttrekker daar niet te veel geld aan wil uitgeven. "En dat is denk ik wel een probleem. Want de komende jaren zal er toch veel geld moeten worden uitgegeven aan de EU, bijvoorbeeld aan de Europese defensie-industrie. En dat zie ik nog niet zo snel gebeuren. Juist niet, omdat Merz eigenlijk het begrotingstekort niet wil laten oplopen en zuinig is als het gaat om Europa."

Jürgens: "Merz wil dat Duitsland de grootste economie van Europa is en dus ook de leiding moet nemen in het debat. Het is wel duidelijk dat Merz een beetje een haantje de voorste is. Duitsland wil de leiding nemen, vooral nu Trump zijn handen lijkt af te trekken van Europa."

Wat betekent de Duitse verkiezingsuitslag voor Nederland?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'
Landmacht in startblokken voor NAVO-oefening Steadfast Defender
Bron: ANP

Europa moet zo snel mogelijk een defensiefonds oprichten om samen wapens in te kopen. Er moeten extra tanks, vliegtuigen en munitie komen, nu de steun van de Verenigde Staten niet langer zeker is. Nederland is tegen zo'n fonds. Is dat terecht?

Volgens Harald Benink, hoogleraar Bankwezen en Financiering aan Tilburg University zijn er twee mogelijkheden. Alle landen gaan, ieder voor zich, de defensie-uitgaven verhogen. Een alternatief is een Europees defensiefonds waarbij alle landen gezamenlijk 500 tot 700 miljard euro lenen.

Risico's delen

Het probleem bij het verhogen van de defensie-uitgaven per land, is volgens Bennink dat een aantal landen al zeer hoge staatsschulden hebben als percentage van hun nationaal inkomen. Als landen als Italië en Frankrijk hun staatsschulden verder verhogen, kun je de situatie krijgen dat we weer een nieuwe eurocrisis krijgen. Niet verstandig dus, denkt Benink.

Bij het alternatieve plan: een Europees defensiefonds, deel je juist de risico's. "Als je een fonds creëert, dan wordt de terugbetaling van de obligaties gegarandeerd door alle 27 landen van de Europese Unie", legt hij uit.

Coronaherstelfonds

In 2020 deed Europa iets soortgelijks met het coronaherstelfonds. "Toen heeft Europa voor 750 miljard euro geleend", vertelt econoom Benink. Het geld ging toen naar de landen zelf, het defensiefonds moet Europees worden besteed.

"Voor fabrieken voor wapens in Duitsland of Frankrijk, tanks in Duitsland", noemt hij als voorbeelden waar dat geld naartoe kan gaan. "Je moet dat Europees aanvliegen en niet op het niveau van alle landen. Want dan krijg je dat iedereen weer zijn eigen industrie gaat bevoordelen."

Bekijk ook

Vertrouwen

Macro econoom Edin Mujagić van Beleggingsfonds Hoofbosch noemt het 'volkomen logisch' dat Europese landen zoveel mogelijk samen doen. "Samen sta je sterker", zegt hij. "Als we het over defensie hebben, dan zou je in principe veel beter samen kunnen optrekken en dus die uitgaven ook samen kunnen financieren."

Maar voor een gezamenlijk fonds - waarbij iedereen garant staat voor elkaar - is weinig vertrouwen tussen de landen onderling. Bij invoering van de euro zijn er afspraken gemaakt over schulden en investeringen in het defensiebudget. "Er zijn heel veel Europese landen die zich al die tijd niets of weinig aangetrokken hebben van die regels", zegt hij. "Daar betalen wij nu de prijs van."

Nederland tegenstander

Nederland is een tegenstander van een defensiefonds omdat het 'traditioneel' tegen staatsleningen is. "Dat was vijf jaar geleden met het coronaherstelfonds ook al zo", zegt Benink. Na vier nachten onderhandelen is Nederland toen toch akkoord gegaan. Toenmalig premier Rutte zei dat dit nooit meer zou gebeuren.

Maar de wereld is in die tijd fors veranderd. Groot-Brittanië verdween uit de Europese Unie, Denemarken was tegen, maar draaide bij nadat Trump dreigde met het innemen van Groenland. Ook de winnaar van de Duitse verkiezingen, Friedrich Merz zegt een voorstander te zijn van zo'n Europees defensiefonds.

Bekijk ook

'Er zullen bijeffecten zijn'

Nederland staat steeds meer geïsoleerd in Europa, zegt Mujagić. "Nederland is niet zo heel groot om continu tegen heel veel dingen 'nee' te kunnen zeggen. Ik vrees dat - als Europa ervoor kiest om deze weg te nemen - we als Nederland ook mee moeten."

Mujagić: "Als je geen grote bondgenoten achter je hebt, wordt het heel moeilijk om dit soort ontwikkelingen in je eentje tegen te gaan." Volgens hem zijn er twee opties: je doet het of je doet het niet. "Welke van de twee je ook kiest, de kans is groot dat er negatieve bijeffecten zullen zijn."

Druk van Trump

Hoewel Nederland onder Rutte nog tegen is, denkt Benink niet dat hij zich als secretaris-generaal van de NAVO zal verzetten tegen een defensiefonds. Trumps druk op Europa om meer uit te geven aan defensie groeit, maar veel landen voldoen nog niet eens aan de norm van 2 procent.

Trump weet dat dit niet binnen een jaar kan. "Maar hij wil geloofwaardige plannen zien", vult de econoom aan. Als dat plan er niet ligt, trekt hij zijn handen van de NAVO af. "Er zal dus een geloofwaardig plan moeten liggen voor de NAVO-top in Den Haag eind juni. Dat is al over vier maanden."

Komt er een Europees defensiefonds? 'Er moet meer vertrouwen onderling komen'

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant