Het aantal zwangere vrouwen met depressieve klachten is in 25 jaar verdubbeld. Onderzoekers spreken van een paradox. "Aspecten als hoge opleiding en meer inkomen, die juist zouden moeten beschermen tegen depressie, zijn sterk verbeterd."

Toen de 27-jarige S. zwanger bleek te zijn kon ze in eerste instantie haar geluk niet op. "Je zit op een roze wolk, en dat is ook precies wat de omgeving van je verwacht, namelijk dat je de hele tijd blij en gelukkig bent." Maar tijdens haar zwangerschap gebeurden er een aantal dingen waardoor S. van de befaamde roze wolk af kukelde en in een donker gat terechtkwam.

'Zwangerschap van het ene op het andere moment beladen'

"Bij een echo werd geconstateerd dat mijn ongeboren zoontje een hartafwijking had", vertelt S. "Het was nog niet precies duidelijk hoe ernstig het zou uitpakken, maar dat er iets mis was met zijn hart stond vast. Mijn zwangerschap werd van het ene op het andere moment beladen."

In dezelfde periode werd ook de moeder van S. ernstig ziek en moest ze een ingrijpende operatie ondergaan. "Ik probeerde me sterk te houden, maar voelde dat dit soms niet lukte. Tegelijkertijd had ik ook bijna een slecht geweten omdat dat ik me zo voelde. Het hoorde niet, mensen verwachten dat je gelukkig bent vanwege de zwangerschap. Naar de buitenwereld toe wilde ik blij en sterk zijn."

Stressfactoren

Victor Pop, hoogleraar Eerstelijnszorg aan Tilburg University, noemt dit de depressie-paradox. "Het aantal zwangere vrouwen met dit soort klachten klachten is fors toegenomen, terwijl aspecten als hoge opleiding, meer inkomen en betere leefgewoonten - die juist zouden moeten beschermen tegen depressie - sterk zijn verbeterd."

Pop heeft wel zo zijn vermoedens over de oorzaken van deze brede toename. "De persoonlijke omstandigheden spelen uiteraard een rol. Maar daarnaast zijn er een aantal stressfactoren bijgekomen die vroeger veel minder relevant waren. Zoals woonstress: het niet kunnen vinden van een betaalbare huurwoning of een koophuis. Ook de combinatie werk en privé weegt tegenwoordig veel zwaarder. We willen het graag op alle vlakken goed doen. Op de werkvloer goed presteren, maar ook thuis alles prima op een rijtje hebben."

Meer aandacht voor herkennen klachten

Pop ziet nog een mogelijke reden. "De druk wordt versterkt door het beeld dat we van onszelf willen laten zien en dat anderen aan ons opleggen", zegt hij. "Hierbij spelen social media een niet te onderschatten rol. Altijd maar de mooie kant van je leven laten zien leidt ertoe dat je niet zo gauw meer om hulp durft te vragen als het een keer minder goed gaat."

Verloskundige Nicole van Breugel ziet ook een taak voor zichzelf en haar collega's. "Wij proberen bij ons in de praktijk natuurlijk signalen op te vangen. Ik denk dat het kan helpen om al gedurende de opleiding tot verloskundige meer aandacht te besteden aan het herkennen van depressieve klachten. Mensen met een wat zwaardere indicatie en met een voorgeschiedenis van psychische klachten krijgen al vrij veel hulp, maar juist de vrouwen waar het pas tijdens de zwangerschap mis dreigt te gaan, vallen te vaak tussen wal en schip."

Praten over negatieve gevoelens en angsten

S. benadrukt het belang van blijven praten: "Het is goed je zorgen te delen. Want nee, het gaat niet altijd goed, en nee, je bent niet altijd sterk. Wees niet bang om ook over negatieve gevoelens en angsten te praten."

Met haarzelf en haar zoontje gaat het gelukkig uitstekend. Na zijn geboorte bleek de hartafwijking mee te vallen en is er op korte termijn geen enkele reden tot zorg. Ook de operatie van haar moeder verliep voorspoedig en S. kan nu volop genieten van het moederschap en van haar zoontje.

6 jaar na de geruchtmakende 'stikstofuitspraak' van de Raad van State ligt er sinds een kleine week eindelijk een pakket aan plannen op tafel. Maar onder juristen, milieuactivisten én boeren zijn er twijfels. "Nederland komende 5 jaar nog niet van slot."

"Het is een enorme draai en een mooie stap", zegt boerin Chantal Farjon. Haar melkveebedrijf met 160 koeien in het Overijsselse Bruchterveld zou gered zijn als de stikstofregels worden opgerekt zoals landbouwminister Femke Wiersma nu voorstelt. "Maar ik denk dat het venijn in de details zit."

'Rechtszaken beangstigend'

Chantal is een van de 2.500 zogeheten PAS-melders. Dat zijn boeren die onder het oude Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen natuurvergunning hoefden aan te vragen voor activiteiten met een beperkte stikstofuitsoot. Chantal breidde haar boerderij in 2015 uit, maar na de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 werd haar bedrijf in één klap illegaal.

De overheid zoekt al jaren naar een manier om de PAS-melders te 'legaliseren', omdat het buiten hun schuld gebeurde. Maar milieuorganisaties als Mobilisation for the Environment (MOB) denken daar anders over en proberen via de rechter boeren als Chantal te laten stoppen. "Beangstigend", noemt ze de dreiging die nog altijd boven haar hoofd hangt.

Minister wil regels oprekken

Minister Wiersma presenteerde eind vorige maand haar langverwachte stikstofbeleid. In 2035 moet de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten zijn gehalveerd ten opzichte van 2019. Er komen vrijwillige regelingen voor boeren, een nieuw vergunningstelsel en verduurzaming in de industrie en het verkeer.

Ook wil ze de stikstofregels oprekken, de zogeheten rekenkundige ondergrens. Daarmee zijn veel PAS-melders in één keer geholpen. Strenger wordt Wiersma bij kwetsbare natuurgebieden zoals de Veluwe en De Peel. Daar komt een regionale aanpak, met onder meer een regeling voor boeren om vrijwillig te stoppen en 'extensivering', oftewel minder dieren per hectare.

Stikstofexpert is kritisch

Ralph Frins is universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University en een van de stikstofexperts in Nederland. Hij is kritisch: "De recente uitspraken van de Raad van State en de rechtbank in de Greenpeace-zaak maken duidelijk dat er nu stappen gezet moeten worden. We weten al decennia dat er maatregelen nodig zijn, maar de stappen tot nu toe zijn veel te klein."

Volgens hem lijkt het erop dat Wiersma het laat aankomen op nieuwe rechtszaken. En dan moet je, zo zegt Frins, kunnen aantonen dat je als overheid voldoende stappen zet. "De landsadvocaat zegt zelf dat dit pakket hooguit in een paar gebieden kan werken. Nota bene de landsadvocaat, die de overheid ook heeft verdedigd in de recente Greenpeace-zaak, waartegen het kabinet in beroep gaat."

'Dit is nieuw kleuterplan'

Milieuactivist Johan Vollenbroek oordeelt vernietigend over de plannen. Het was zijn organisatie MOB die de zaak aanspande tegen het PAS-systeem, waarin de Raad van State de ingrijpende 'stikstofuitspraak' deed. "Ook dit nieuwe kleuterplan is in strijd met de habitatrichtlijn. De eerstkomende 5 jaar gaat Nederland niet van het slot, omdat er gewoon geen stikstofruimte is om vergunningen te verstrekken."

Hij noemt het 'bizar' dat het kabinet de eisen van de rechter negeert. De rechtbank heeft volgens hem duidelijk gemaakt dat Nederland in 2030 de helft minder stikstof moet uitstoten, en niet pas in 2035. Minister Wiersma laat hem geen andere keuze dan een juridische weg te bewandelen, vindt Vollenbroek. "Onze intentie is simpel: we willen de natuur redden."

'Chantage door MOB'

Maar volgens melkveehouder Chantal gaat de wens om de natuur te redden ten koste van bedrijven zoals die van haar. "We hebben het idee dat wij heel goed bezig zijn. We hebben extra land per koe en we doen aan natuurbeheer, met drones vliegen we over het land om nesten te beschermen."

De boerin vindt het daarom onbegrijpelijk dat Vollenbroek en zijn milieuorganisatie via de rechter probeert af te dwingen dat zij moet stoppen haar bedrijf. "Ze zijn niet tevreden over het pakket van de minister. En dan chanteren ze de minister door boeren aan te pakken. En de natuur is er nog steeds helemaal niks mee opgeschoten."

Bij kabinet aankloppen?

"Zij moet met haar zorgen bij zowel de provincie als het kabinet aankloppen", reageert Vollenbroek. "Ik hoop dat zij gaat inspreken in de Tweede Kamer, laat weten dat dit plan het niet gaat redden. Ik hoop dat ze dat gaan doen, want dat betekent dat als er echt een goede oplossing komt, wij kunnen stoppen met al onze procedures."

Hij zegt dat MOB jaren geleden al een plan heeft ingediend voor 'een complete herstructurering van de landbouw, waarbij de stikstofuitstoot fors omlaag gaat'. Dat zou volgens hem 24 tot 30 miljard euro kosten. "Economisch gezien levert het winst op. Nederland zou volgens een economische studie welvarender zijn met een veel kleinere veestapel. Je moet eventjes flink investeren, maar dan hebben we ook wat. En dan komen we van het stikstofslot."

Friese verzetstrijders brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog talloze, vaak Amsterdamse, Joden naar de dorpen Bontebok en De Knipe. 80 jaar later leeft de geschiedenis daar nog enorm, vooral bij mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt.