TikTok verbieden om beïnvloeding vanuit China tegen te gaan? Dat is niet de oplossing, zeggen experts

Het Chinese bedrijf TikTok moet worden verkocht of verboden, dat wil de Amerikaanse Senaat. Angst voor politieke beïnvloeding en voor wat er gebeurt met de data van Amerikaanse gebruikers zijn hiervoor de aanleiding. Experts zijn kritisch op een verbod.

De Nederlandse TikTok-expert Joey Scheufler heeft grote twijfels bij een dergelijk verbod van het social media-platform. "Het helpt niet, want als TikTok weg is, zal er iets anders komen."

Beijing aan de knoppen?

Een van de argumenten om TikTok te verbieden is dat de Chinese overheid via het platform invloed uitoefent op de gebruikers of de publieke opinie. Maar kan dat? Rogier Cremers, China-expert aan de Universiteit Leiden: "Je zou zomaar een scenario kunnen bedenken waar iemand in Beijing naar de eigenaar van TikTok gaat en zegt: 'Wij willen dat jullie de duim op het algoritme zetten." Daarmee kan 'pro-Chinese' content hoger in het algoritme belanden dan kritische content, geeft hij als voorbeeld.

Maar politieke beïnvloeding door TikTok is volgens hem moeilijk te bewijzen, want dan moet je bewijzen dat iets niet gebeurd is. Toch wees een onderzoek van de Amerikaanse Rutgers University eerder wel in die richting. De onderzoekers ontdekten namelijk dat TikTok in vergelijking met andere social media minder berichten toont over onderwerpen die gevoelig liggen in China, zoals de positie van de Oeigoeren.

Zorgen om gebruikersgegevens

Een ander argument dat voorstanders van een verbod noemen, is de bescherming van gebruikersgegevens. Naar schatting 170 miljoen Amerikanen maken gebruik van de app. En ook in Nederland is TikTok bij veel mensen onderdeel van hun digitale leven: bijna 6 miljoen landgenoten zitten op het platform. Wat gebeurt er met hun data?

"TikTok heeft zelf heel duidelijk gezegd dat ze geen gegevens naar China exporteren. Maar toch blijkt uit rapporten dat TikTok-gegevens wél toegankelijk zijn voor de Chinese overheid", zegt Cremers. "En dat er daadwerkelijk vanuit China toegang werd gezocht tot de gegevens van journalisten die kritisch schreven over TikTok. Dat laatste is natuurlijk zorgelijk maar kwam dan wel weer via TikTok naar buiten."

'Wetten belangrijker dan verbod'

Zowel Scheufler als Cremers wijzen erop dat er in Europa juridische regels gelden, waarin de grondrechten van gebruikers worden beschermd en verspreiding van desinformatie aan banden wordt gelegd. Volgens beide experts werkt dat veel beter dan een verbod.

"We hebben in Europa wetgeving die dit regelt, en daarbij is veel meer gedacht vanuit wat we zelf willen in plaats van de China-dreiging als uitgangspunt te nemen", zegt China-deskundige Cremers. "Wetten en regels van hoge kwaliteit maken is belangrijker dan een verbod uitvaardigen."

Impact op China

Toch zetten de Amerikanen nu de stap richting een gedwongen verkoop of zelfs een verbod van TikTok. En dat heeft impact in China, zegt Cremers. "In China denkt men eindelijk mee te doen met big tech, maar dan wordt eerst Huawei van de Westerse markt gegooid en nu de verkoop van het Chinese TikTok afgedwongen door Amerika", legt hij uit. Dat heeft volgens hem best een symbolische waarde.

"Tegelijkertijd moet je ook bedenken dat een westers bedrijf nooit zo'n positie op de Chinese markt zou kunnen hebben als TikTok heeft in de VS."

'We moeten juist aanwezig zijn'

Volgens TikTok-expert Scheufler kunnen regeringen beter aanvaarden dat TikTok en andere social media-platforms er nu eenmaal zijn en moeten ze zorgen dat er goede content op te vinden is. "Als regeringen bang zijn dat social media de democratie bedreigen, dan moet je niet verbieden maar zorgen dat de goede, gecheckte informatie ook beschikbaar is op deze platformen."

"Politici en traditionele nieuwsorganisaties moeten TikTok serieus nemen en daar aanwezig zijn", benadrukt hij tot slot. "Dat gebeurt in Nederland nog veel minder dan bijvoorbeeld in Duitsland."