Studenten willen dat het leenstelsel wordt afgeschaft, en dat moet nog tijdens deze formatie gebeuren. Daarom demonstreren ze komende donderdag op het Malieveld. Door een vuist te maken hopen de studenten dit keer níet vergeten te worden.

De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) en FNV Young & United roepen hun achterban op tot een landelijke staking donderdagmiddag om ervoor te zorgen dat het leenstelsel tijdens deze formatie wél wordt afgeschaft. Er worden honderden studenten op het Malieveld verwacht. Nu al hangen overal spandoeken en spuiten studenten slogans op straat.

'Zorgen dat de druk hoog blijft'

"Veel partijen hebben de afschaffing beloofd tijdens de verkiezingen, als die belofte niet wordt nagekomen zou dat echt een gigantische blamage van de politiek zijn. Daarom gaan we nu staken om dat te voorkomen. Beter zorgen dat de druk hoog blijft in de fase van keuzes maken dan achteraf", zegt Lyle Muns, voorzitter van de LSVb.

In het collegejaar van 2015/2016 werd de basisbeurs afgeschaft voor nieuwe studenten. Die financiering is vervangen door een sociaal leenstelsel. Toen het stelsel werd ingevoerd, werd verwacht dat studenten na hun studie gemiddeld een schuld van 21.000 euro zouden hebben. In werkelijkheid is dat meer dan 30.000 euro bij een student die zijn studie in één keer afrond.

Torenhoge schulden

En het kan zelfs nog veel hoger, vertelt Muns. "Doe je iets langer over je studie, dan zit je aan het einde van je studie met een torenhoge schuld van 50 tot 60 duizend euro. Toen het leenstelsel werd ingevoerd was de regering dus veel te optimistisch."

De eerste lichting studenten die viel onder het huidige leenstelsel, is inmiddels afgestudeerd en ondervindt nu de problemen. "Er was bij de invoering van het leenstelsel beloofd dat de schuld niet mee zou tellen voor het aanvragen van een hypotheek, dat is niet het geval. Banken vragen er wel naar", zegt Muns.

Gevolgen

"Daarnaast realiseren die jongeren zich nu dat ze een groot deel van hun leven bezig zullen zijn met het afbetalen van die studieschuld, terwijl jongeren met een startersfunctie het ook niet altijd breed hebben."

Ook voor de studenten die nog niet de arbeidsmarkt betreden, heeft het leenstelsel gevolgen. "We zien dat veel studenten besluiten om niet door te studeren omdat het simpelweg te duur is." Muns vertelt dat ze bij de vakbond ook merken dat minder studenten kiezen voor een bestuursjaar, een stage of een uitwisseling. "Het leenstelsel zorgt ervoor dat de ontwikkeling van studenten in alle opzichten onder druk komt te staan."

Niet alleen afschaffen, ook compensatie

Nu moet het leenstelsel dus weer verdwijnen, vinden studenten én bijna alle politieke partijen. Alleen de VVD is nog voor, verder zijn alle partijen om. "Het is een mislukt experiment. Wij hebben daar met meerdere organisaties van tevoren al voor gewaarschuwd. Alle problemen die nu door het leenstelsel zijn ontstaan zijn toen al aan bod gekomen."

Daarom moet er ook meer gebeuren dan alleen het afschaffen van het leenstelsel, zegt Muns. "De studenten die onder het leenstelsel vallen moeten niet degenen zijn die de last dragen en daarom is compensatie voor hen nodig." De LSVb is bang dat die studenten anders hun volwassen leven beginnen met een flinke achterstand als gevolg van de studieschuld.

Schuldenvrij studeren

Komende donderdag wordt er dus gestaakt voor meer dan alleen de afschaffing van het leenstelsel. Het is ook belangrijk dat de studenten die daar onder vielen gecompenseerd worden. Daarnaast moet het in de toekomst mogelijk worden voor studenten om schuldenvrij te studeren.

Dat moet werkelijkheid worden door bijvoorbeeld de basisbeurs weer in te voeren, het minimumloon te verhogen en te zorgen dat studenten goedkoper kunnen wonen door de huurprijs voor hen te verlagen. "Het is absurd dat studeren in een welvarend land als Nederland gepaard gaat met een schuld. In andere landen zoals Duitsland is dat heel anders, en veel beter, geregeld dus dat kunnen, en dat moeten, wij hier ook zo regelen."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."