Politie en OM gaan toekomstige deals met kroongetuigen 'afblazen' als veiligheid familie niet goed is

Deals met kroongetuigen blijven volgens politie en OM ook na de moorden in Marengo hard nodig in de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Wel gaan ze toekomstige overeenkomsten scherper beoordelen en sneller annuleren als de veiligheid niet op orde is.

"We hebben de kroongetuige-regeling echt nodig", benadrukt Katelijne den Hartog van het Openbaar Ministerie. Afgelopen voorjaar trok de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) vernietigende conclusies over de veiligheid van de omgeving van de kroongetuige in het Marengo-proces, Nabil B..

'Aanbevelingen ter harte genomen'

Belangrijke informatie was niet of te laat beschikbaar en ging verloren door slechte samenwerking tussen politie-afdelingen. Daarnaast werden signalen vanuit de familie van de kroongetuige niet gebruikt. En analyses over 'ernstige risico's' voor de veiligheid van de familie van kroongetuige Nabil B. werden door de top van het OM met niemand gedeeld.

Het onderzoeksbelang van de verdachten woog zwaarder, concludeerde de OVV. "Daar hebben we lering uit getrokken, we hebben de aanbevelingen ter harte genomen", zegt Den Hartog.

Per zaak beoordelen

Of het verantwoord is om in de toekomst eenzelfde soort deal te sluiten als met Nabil B. zal 'per zaak' beoordeeld worden, volgens Den Hartog.

"De toets is primair de veiligheid van de kroongetuige en de veiligheid van de naasten rondom die kroongetuige. Op het moment dat zij niet veilig zijn, zal veel scherper dan in het verleden een zaak ook kunnen worden afgeblazen."

Scherper kijken naar haalbaarheid

Naast het Openbaar Ministerie, zal ook de Nationale Politie scherper kijken of een kroongetuigedeal haalbaar is. De inzet van een kroongetuige is nodig in de strijd tegen de georganiseerde criminaliteit, zegt ook politiechef Willem Woelders, die vanuit de Nationale Politie verantwoordelijk is voor het Stelsel Bewaken en Beveiligen.

"Je moet het wel afwegen of het te behappen is, en het risico aanvaardbaar", zegt hij. "Dat vraagt een zeer zorgvuldige afweging."

Goede afweging maken

Het gaat erover of je het kunt waarmaken als overheid, zegt Woelders. "Als dan de afweging is dat we er honderd man beveiliging bij moeten regelen, zijn we er als politie niet klaar voor."

Er wordt vervolgens gekeken naar de beschikbare mensen en middelen. "Dan zullen er mogelijk een aantal zaken voorbijkomen waarvan we met z'n allen zeggen: 'Juridisch is het misschien heel interessant. Maar dit is niet verstandig, want dit kunnen we niet aan.'"

'Hoe garandeer je veiligheid?'

Je weet dat er met een kroongetuige hoe dan ook gedoe ontstaat, zegt hoogleraar strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam Sven Brinkhoff. Over de betrouwbaarheid, over de afspraken die er zijn gemaakt.

Maar sinds Marengo is er nog de factor veiligheid bijgekomen. "Hoe garandeer je de veiligheid van de kroongetuige? En iedereen om diegene heen, of dat nou professionals zijn of familie?" zegt hij.

'Vlek op proces'

"Marengo heeft heel duidelijk gemaakt dat het niet gelukt is, en dat is een hele tragische conclusie", zegt hij. "Die veiligheid van de advocaat van de kroongetuige, de familie, de vertrouwenspersoon, we kennen allemaal de namen", somt hij op.

"Dat is natuurlijk de grote vlek op dit proces. Dat dat niet goed is gegaan, dat de overheid niet in staat is geweest om dat te voorkomen."

Veiligheid op één

Dat opsporingsdiensten praten met criminelen, snapt Brinkhoff 'heel goed'. Maar de veiligheid van de kroongetuige en zijn naasten moet altijd gegarandeerd zijn, zegt Brinkhoff.

"De meest belangrijke les van Marengo is dat de veiligheid van iedereen rondom een kroongetuige op nummer één gezet moet worden en de opsporingsbelangen op nummer twee."

Twijfel over geleerde lessen

Brinkhoff betwijfelt of die lessen wel geleerd zijn. "Omdat heel snel opsporingsbelangen toch weer die eerste plek innemen in die belangenafweging en het ook gigantisch ingewikkeld is om iedereen veilig te houden rondom de kroongetuige."

Volgens Brinkhoff zou de kroongetuige veel minder of niet ingezet moeten worden als de veiligheidssituatie niet op orde is. "Dat betekent niet dat de georganiseerde misdaad dit gewonnen heeft, maar dat je de veiligheid op één zet en niet de vervolging van het strafbare feit. Hoe ernstig dat ook is"