'Pas preferentiebeleid aan': apothekers zijn het zat dat medicijntekorten steeds veel tijd en moeite kosten

Prednisolon is een ontstekingsremmend medicijn. Meer dan een half miljoen patiënten hebben het middel nodig. Maar prednisolon is bijna niet meer te verkrijgen in Nederland, net zoals honderden andere geneesmiddelen.

Apotheker Evelyn Schuil-Vlassak heeft samen met haar collega's zeven apotheken in Alphen aan den Rijn. Wekelijks zijn ze vele uren kwijt om aan medicijnen te komen die op dreigen te raken. "Je belt met z'n allen stad en land af om de laatste voorraden te bemachtigen voor je patiënten. Nu gaat het weer om prednisolon, dat tot einde van het jaar niet meer leverbaar zou zijn."

'Door half miljoen mensen gebruikt'

Prednisolon is een ontstekingsremmer, net zoals het bekendere prednison. "In Nederland wordt prednisolon door meer dan een half miljoen mensen gebruikt, bijvoorbeeld bij reuma en astma of bij sommige darmziekten", vertelt de apotheker. "Het is een essentieel middel voor deze patiënten om ontstekingen onder controle te houden." Maar nu is het dus bijna niet meer te krijgen.

'Je bent er uren mee bezig'

Schuil-Vlassak heeft in de afgelopen weken dagelijks gebeld met groothandels om aan prednisolon te komen. "Daarnaast hebben we constant contact met collega-apothekers en met ziekenhuizen: 'Wat heb jij nog, hoeveel kun je nog krijgen?' Je bent er echt uren en uren mee bezig."

Vooralsnog lukt het net en kan de apotheker telkens nog een voorraad prednisolon bemachtigen voor haar klanten. "Wel een duurder medicijn dan het preferentiebeleid voorschrijft. Ik vermoed dat ik dat zelf bij moet leggen."

Preferentiebeleid zorgt mede voor schaarste

Het preferentiebeleid is een strategie die door Nederlandse zorgverzekeraars wordt gebruikt om de kosten van geneesmiddelen laag te houden, en - zo is de gedachte - daarmee ook de premies van hun klanten. Het beleid houdt in dat de verzekeraars kiezen voor het goedkoopste merk binnen een groep vergelijkbare geneesmiddelen.

Deze medicijnen worden dan als zogenoemde voorkeursgeneesmiddelen aangewezen, vertelt de apotheker. "Het nadeel is dat wij vervolgens allemaal hetzelfde medicijn moeten inkopen. Zo ontstaat er steeds meer schaarste bij steeds meer geneesmiddelen. Dat komt nog bovenop andere problemen, zoals tekorten aan grondstoffen in productielanden."

'Mensen krijgen niet de zorg die ze nodig hebben'

De grote hoeveelheid medicijntekorten veroorzaakt veel onrust en problemen bij patiënten. Dat blijkt uit een recente peiling van Patiëntenfederatie Nederland: maar liefst 53 procent van de 7.000 ondervraagde medicijngebruikers heeft in de afgelopen 6 maanden last gehad van medicijntekorten. Veel patiënten konden hun medicijnen op korte of lange termijn niet krijgen.

Op de vraag hoe hiermee werd omgegaan, antwoordde 8 procent van de deelnemers dat ze een andere dosering meekregen. 45 procent kreeg vervangende medicatie mee, 30 procent kreeg de medicijnen (veel) later en 7 procent kreeg de medicijnen helemaal niet meer. "In Nederland gebruiken ongeveer 11 miljoen mensen regelmatig medicijnen", zegt Arthur Schellekens, directeur-bestuurder van Patiëntenfederatie Nederland. "Dit gaat dus om miljoenen mensen die niet de zorg krijgen die zij nodig hebben."

Noodkreet over tekorten

Eerder deze maand stuurde apotheker Schuil-Vlassak een noodkreet over prednisolon naar de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). "Zij kunnen namelijk bij schaarste een soort noodmaatregel laten ingaan, dat heet een tekortenbesluit", vertelt ze. "Daarmee mogen apothekers ook andere merken met dezelfde werkzame stoffen inkopen of medicijnen in het buitenland bestellen."

"In eerste instantie kreeg ik geen enkele reactie", vertelt de apotheker. Maar afgelopen week was er dan opeens het tekortenbesluit voor prednisolon. "Dit besluit biedt dan misschien wel tijdelijk steun, maar de oorzaken van de grote tekorten lost het niet op."

Preferentiebeleid moet op de schop

Dat denkt ook Aad de Groot, directeur van zorgverzekeraar DSW. Hij vindt dat het preferentiebeleid op de schop moet. "Waar het bij invoering een goed idee leek om de kosten voor geneesmiddelen binnen de perken te houden, zorgt het nu mede ervoor dat de tekorten oplopen", zegt hij. "En apothekers zijn kostbare uren kwijt om achter de laatste voorraden aan te bellen. Het beleid is veel te ver doorgeslagen."

Vooralsnog staat De Groot met dit standpunt redelijk alleen. Andere directeuren willen hun visie op het probleem niet mondeling toelichten, maar er lijkt weinig animo voor een koerswijziging. In een schriftelijke reactie laat koepelorganisatie Zorgverzekeraars Nederland weten ook 'bezorgd te zijn over de medicijntekorten': "We kunnen ons goed voorstellen wat dit betekent voor patiënten. We zetten ons in om zo veel als mogelijk is aan oplossingen te werken."

'We weten dat het lastig is'

"We weten dat het lastig is en veel vraagt van de apothekers en zijn daarom continu in gesprek met hen en de leveranciers om tekorten tegen te gaan", vervolgt de koepelorganisatie. "Gelukkig weten apothekers in de meeste gevallen een oplossing te vinden door een andere groothandel te benaderen die hetzelfde medicijn wel beschikbaar heeft, zodat de medicijngebruiker het juiste of een vergelijkbaar middel kan krijgen."

Voor Schuil-Vlassak is dit niet genoeg: "Ik heb de indruk dat er al jarenlang vooral veel gepraat wordt, maar dat er geen concrete stappen worden ondernomen om het preferentiebeleid voor geneesmiddelen zodanig aan te passen dat er ook echt minder tekorten ontstaan", vertelt de apotheker. "Het zou al helpen als niet alleen het preferente geneesmiddel maar nog een of twee alternatieven door ons gekocht mogen worden, zodat niet alle apothekers achter hetzelfde middel aan moeten gaan."