Longkanker komt rondom staalfabriek Tata Steel soms wel 50 procent vaker voor dan het landelijk gemiddelde. Dat blijkt uit cijfers van het Integraal Kankerinstituut Nederland, opgevraagd door EenVandaag. "Dit is zeer verontrustend."

Voor de periode 2004 tot 2018 vroegen we bij het Integraal Kankerinstituut Nederland (IKNL) de gegevens op van het aantal longkankerpatiënten per postcode. Uit een rapport van de GGD Kennemerland bleek afgelopen juni al dat in Beverwijk longkanker gemiddeld 25 procent vaker voorkomt dan het landelijk gemiddelde.

Geschrokken van de cijfers

En als je per postcodegebied kijkt, ligt dat percentage op sommige plekken nog veel hoger. Zo is er 51 procent meer longkanker dan het landelijk gemiddelde in postcodegebied 1941, dat in Beverwijk ligt. In Velsen ligt postcodegebied 1976, daar is sprake van 46 procent meer longkanker en in postcodegebied 1973, ook in Velsen, 40 procent meer.

Voorzitter Thijs Merkx van het IKNL is geschrokken van deze cijfers: "Dan kijk ik in de spiegel en denk: hadden wij niet eerder aan de bel moeten trekken richting de bevolking en overheden? Hadden wij hier geen rol in kunnen hebben?"

Roken of luchtvervuiling

Waarom longkanker veel meer dan gemiddeld voorkomt in die regio is niet duidelijk. De GGD gaf eerder aan dat het zowel aan het rookgedrag van mensen als aan de luchtkwaliteit kan liggen.

"We weten in elk geval dat longkanker komt van roken, dat is een hele directe luchtvervuiling. En we weten ook dat indirecte luchtvervuiling een rol kan spelen. Maar daar zou eerst meer onderzoek naar moeten komen", zegt Merkx.

Cijfers exorbitant hoog

Huisarts Luc Verkouteren, die al ruim 15 jaar een praktijk heeft in IJmuiden, is niet verbaasd over de nieuwe cijfers: "Ze bevestigen wat we al weten, namelijk dat de longkankercijfers exorbitant hoog zijn rondom de fabriek van Tata Steel. Voor de gezondheid van mensen is dit schokkend en zeer verontrustend."

Dat roken de bekendste oorzaak is van longkanker, erkent ook Verkouteren. "Maar als je naar deze gegevens kijkt, kun je niet meer zeggen dat dit alleen door roken komt. Er zijn veel andere stoffen die ook longkanker veroorzaken, denk aan benzeen en PAX. Stoffen die in grote hoeveelheden vrijkomen op het terrein van Tata Steel en zonder filteren de lucht in worden gestoten."

Roet rond ogen, neus en mond

Peter Kramer overleed in 2009 aan de gevolgen van longkanker. Hij woonde in Beverwijk samen met zijn vrouw Marianne waar hij een hoveniersbedrijf en tuincentrum had. Hij werkte ook in de tuinen op het Hoogoventerrein.

Marianne zag dat hij na een werkdag soms zwart van de stof thuis kwam: "Hij had dan roet rond om zijn ogen, neus en mond. Soms waren zelfs zijn tanden zwart." Toen Kramer te ziek werd om nog te werken, is zijn tuincentrum gesloten.

Tata Steel een van de oorzaken

Of haar man inderdaad ziek werd van de aanwezigheid van de staalfabriek is niet te zeggen, maar Marianne Kramer denkt zelf dat het wel invloed heeft gehad.

"Ik denk dat er meerdere oorzaken zijn voor een ziekte en dat Tata Steel er één van is. Maar het kan ook door roken komen. Sommige mensen wonen hier al hun hele leven, roken en krijgen niks."

'Economie wint van gezondheid'

De provincie Noord-Holland komt op korte termijn met een toekomstplan voor een schoner Tata Steel. In dat plan staan maatregelen die ervoor moeten zorgen dat de omgeving van de fabriek beter wordt beschermd tegen ongezonde emissies.

Maar huisarts Verkouteren heeft daar weinig vertrouwen in: "De overheid luistert naar Tata Steel en niet andersom, met als gevolg dat ze steeds ontheffingen krijgen waardoor ze de milieuvergunningen keer op keer kunnen overschrijden. Economie wint van gezondheid."

Israël voert de militaire strijd tegen Hamas op en wil delen van de Gazastrook bezetten, zegt premier Benjamin Netanyahu. Maar experts vragen zich af wat het plan is: "Gaza veroveren is niet zo moeilijk, het gebied daarna behouden is veel ingewikkelder."

Premier Netanyahu kondigde vandaag een intensieve militaire operatie aan met als doel om Hamas te verslaan. Volgens hem zal Israël Gaza niet binnenvallen om zich vervolgens weer terug te trekken: "De bedoeling is het tegenovergestelde daarvan."

'Dagen tot paar weken'

Het Israëlische leger heeft inmiddels tienduizenden reservisten opgeroepen voor het aanstaande offensief in Gaza. Een bezetting van de Gazastrook zou dan ook snel een feit kunnen zijn, denkt oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruijf. "Ik denk ook dat het Israël gaat lukken."

Hij verwacht dat Israël de Gazastrook 'binnen een paar dagen of een paar weken' kan veroveren. "Dan heb je heel Gaza wel onder controle. Het probleem is dan alleen: er wonen wel 2,2 miljoen mensen, hoe krijg je die onder controle?", zegt De Kruif. "Land bezetten is iets anders dan land ook daadwerkelijk bezet houden."

Situatie van voor 2005

Een nieuw militair offensief zou goed het einde kunnen betekenen van een Palestijns Gaza, denkt Midden-Oosten-deskundige Peter Malcontent: "Je mag concluderen uit de woorden van politici in het Israëlische veiligheidskabinet dat er een herbezetting komt."

Daarmee zouden we teruggaan naar de situatie van voor 2005, toen Israël tientallen jaren ook de hele Gazastrook in handen had, vertelt hij. "En dus zullen er straks ook nieuwe nederzettingen gebouwd gaan worden voor Israëlische Joden in Gaza."

'Terecht op een kluitje'

Netanyahu liet in zijn aankondiging van het nieuwe militaire offensief weten dat de inwoners van Gaza zullen worden 'verplaatst'. Voor hun eigen bescherming, voegde de Israëlische premier daaraan toe. Malcontent verwacht dat de Palestijnen zullen worden verdreven naar het zuiden. "Die komen daar dan terecht op een kluitje."

Een aantal ministers in het kabinet van Netanyahu zijn volgens de Midden-Oosten-expert extreem nationalistisch. "Die hebben deze plannen al veel langer", weet hij. "Eigenlijk kon je op je vingers natellen dat dit zou gaan gebeuren."

Al weken geen hulp

Het Israëlische leger heeft op dit moment al zo'n 70 procent van de Gazastrook onder controle. Volgens persbureau AP zou een totale verovering betekenen dat honderdduizenden Palestijnen hun verblijfplaats kwijtraken.

Daar komt bij dat de mensen in Gaza al weken zonder voedsel, schoon water, medicijnen en medische hulp zitten. Israël houdt de grenzen met Gaza sinds 2 maart dicht voor humanitaire hulp. Internationale hulporganisaties waarschuwden vorige week dat de laatste voorraden inmiddels zijn uitgedeeld.

'Moet proportioneel zijn'

De Kruif zet dan ook vraagtekens bij een nog verdere uitbreiding van het bezette gebied. "Ik heb beelden gezien van 7 oktober, die zijn vreselijk", zegt hij over de aanslag van Hamas op Israël. "Maar is dat nou een reden om 2,2 miljoen mensen op een heel klein stukje grond te gaan concentreren?"

De maatregelen die Israël neemt in reactie op de aanslag van 7 oktober 2023 moeten wel proportioneel zijn, zegt hij. "Dus die moeten in verhouding zijn met het gevaar dat er uitgaat van de extremisten van Hamas."

Ander soort oorlog

Een volledige bezetting van de Gazastrook leidt uiteindelijk tot een ander soort oorlog met Hamas, legt de oud-commandant uit. "Wij noemen dat een asymmetrische of een irreguliere oorlog." Dat betekent volgens hem dat er straks bijvoorbeeld meer aanslagen zullen worden gepleegd.

De bestrijding hiervan en het handhaven van de status quo is een kwestie van een lange adem die veel inspanning kost, benadrukt De Kruif. "En als er één ding is wat Israel niet heeft, dan zijn het de vele militairen die daarvoor nodig zijn."

Terughalen van gijzelaars

Los van de strijd met Hamas is bovendien de grote vraag of het andere doel van Netanyahu wel bereikt kan worden: het terughalen van de Israëlische gijzelaars in Gaza. "Bij een totale bezetting is de kans juist groter dat de gijzelaars dood gaan", zegt Malcontent. "Een intensivering van de strijd in Gaza heeft dus gevolgen."

Toch is de verwachting van beide deskundigen dat Israël doorzet. "Ze hebben ook het militaire vermogen", vertelt De Kruijf. "Hamas is relatief verzwakt. Maar vooral heeft Israël - waarschijnlijk - de steun van de president van de Verenigde Staten om dit te kunnen doen."

Internationale steun

Tegelijkertijd denkt de oud-commandant dat internationaal de steun voor Israël sterk zal afnemen bij een nieuw offensief in Gaza. "Israël zou zich dat meer moeten afvragen", zegt hij.

Wat is zo'n kortetermijnsucces om een bufferstrook te creëren je waard als je op lange termijn steun verliest in heel de wereld", legt De Kruif uit. "Terwijl je die steun hard nodig kan hebben. Want de echte vijand van Israël is Iran en die wordt gesteund door Rusland. Dus het conflict is nog lang niet ten einde."