Al in 1975 was bekend dat er een hoge concentratie vervuilende stoffen in de lucht zat rond het Hoogoventerrein, nu Tata Steel, in Wijk aan Zee. Dat blijkt uit een rapport dat in handen is van EenVandaag. "We lopen al 50 jaar achter dit probleem aan."
Inwoners rondom Tata Steel, het vroegere Hoogovens, maken zich al langer zorgen over kankerverwekkende stoffen die neerdalen in de omgeving. Nu blijkt dat in de jaren 70 al duidelijk was dat in de lucht rondom de staalfabriek een verhoogde concentratie vervuilende stoffen werd vastgesteld.
Onthullend en schokkend rapport
Het onderzoek, dat gedaan is in 1975, werd uitgevoerd in opdracht van de provincie Noord-Holland en de gemeente Amsterdam. "Ik moet zeggen dat ik het wel een heel onthullend en schokkend rapport vind", zegt hoogleraar preventieve geneeskunde Onno van Schayck van de Maastricht University.
"Omdat het heel duidelijk laat zien dat er in de omgeving van de staalfabriek dagelijks kankerverwekkende stoffen in de lucht zaten."
Twee keer zo hoog
In het rapport staat dat op de meetpunten Heemskerkerduin, Beverwijk en IJmuiden de gemiddelde niveaus ongeveer twee keer zo hoog liggen als op de overige punten.
'Het meetpunt Wijk aan Zee, dat dicht bij het Hoogoventerrein ligt, vertoont een erg afwijkend beeld: het jaargemiddelde niveau van alle componenten uitgezonderd coroneen is ongeveer een factor 5 groter dan op de overige punten buiten het IJmondgebied', staat in het rapport.
Bekijk ook
Leidt tot kanker
"Deze stoffen brengen een verandering aan in het genetisch materiaal van je DNA", legt Van Schayck uit. "Bij mensen die daar gevoelig voor zijn kan dat leiden tot celvermeerdering en dat leidt weer tot kanker. Heel vaak is dat longkanker, dat is de eerste plek waar je dat spul inademt en dat betekent dat daar dan kanker ontstaat."
In 2020 werd bekend dat rondom Tata Steel longkanker soms tot wel 50 procent vaker voorkomt dan het landelijk gemiddelde.
'Verhoogde concentraties'
"Dat die stoffen kankerverwekkend zijn, dat wisten we 50 jaar geleden ook al", zegt de hoogleraar. "Dat wisten we onder andere van sigaretten, daar zitten dezelfde typen stoffen in."
Het gaat daarbij om polycyclische aromatische koolwaterstoffen, ook wel PAK genoemd. 'Bij winden over het Hoogoventerrein zijn op de meetpunten Wijk aan Zee en IJmuiden sterk verhoogde en in Beverwijk enigszins verhoogde concentraties, die wijzen op een duidelijke invloed van Hoogovens', staat in het rapport uit de jaren 70.
Bekijk ook
Eerste onderzoek
De inmiddels 90-jarige biochemisch technoloog en oprichter van het Gemeentelijk Centraal Milieulaboratorium (GCML) in Amsterdam, Henk Heida, had in 1975 de leiding over het onderzoek. Dit onderzoek was het allereerste dat de luchtkwaliteit boven het Noordzeekanaal en de IJmond ging meten.
"En waarin we vaststelden hoe het ervoor stond. Kijk hier", zegt hij, terwijl hij een staafdiagram toont in het rapport van PAK-concentraties bij de tien meetpunten. "Kijk, die knalt eruit hè." Hij wijst de staaf aan van meetpunt Wijk aan Zee, die ruim vijf maal langer is dan de andere meetpunten. "En nu zijn we bijna 50 jaar verder."
Afkomstig van fabriek
Onder andere het RIVM en GGD Kennemerland hebben de afgelopen jaren meerdere onderzoeken gedaan naar de uitstoot van Tata Steel en de gevolgen daarvan voor de gezondheid van inwoners rondom de fabriek. Pas in 2022 concludeerde het RIVM dat de neergedaalde kankerverwekkende stoffen definitief afkomstig zijn van de staalfabriek.
'Uit analyse blijkt dat PAK en metalen in het neergedaalde stof afkomstig zijn van verschillende processen voor de staalproductie. Ook komen ze van op- en overslag van materialen op het terrein van Tata Steel', staat in dat rapport van het RIVM.
Bekijk ook
'Rookgedrag'
De GGD zei eerder dat het 'aannemelijk is dat de verhoogde kans op longkanker in de IJmond-regio komt door rookgedrag'. "Maar je kunt gewoon nu met dit rapport zien: het heeft niks met roken te maken", zegt hoogleraar milieuchemie en toxicologie Jacob de Boer aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
"Dit gaat echt over Wijk aan Zee en de verspreiding daar. Het is heel gek dat het niet gebruikt is. Je vraagt je ook af waarom dit niet gebruikt is. Je gaat er bijna iets achter zoeken."
'Nalatig'
"Het was 50 jaar geleden al klip-en-klaar, maar de milieukunde stond nog in de kinderschoenen. Men aarzelde om er wat mee te doen en toen is het rapport verdwenen. Jammer want het was nuttig geweest bij alle discussies van de afgelopen jaren", zegt De Boer. Van Schayck vindt het 'nalatig in de zin van onzorgvuldig handelen'.
"Nalatig van Tata Steel, van de vergunningverlener, de provincie en ik denk ook wel nalatig van een organisatie als de GGD, die toch als taak heeft in opdracht van de gemeente te kijken wat er gebeurt", voegt van Schayck toe. "Ik denk dat politici zowel provinciaal als gemeentelijk als landelijk sterk op moeten gaan treden. Hier gaan gewoon mensen dood. Er moet zo snel mogelijk iets gebeuren, het liefst dit jaar nog. We lopen al 50 jaar achter dit probleem aan."
Bekijk ook
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.
