Het onderzoek van schilderij de Nachtwacht van Rembrandt van Rijn is in volle gang. Deze week worden minuscule monsters uit het schilderij genomen om de verflagen te bestuderen en te weten hoe het meesterwerk het beste kan worden gerestaureerd.

Het grootste restauratieonderzoek ooit naar de Nachtwacht startte in juli 2019. Waar vroeger het vakmanschap van de restaurator leidend was, is nu natuurwetenschappelijk onderzoek de basis geworden van het conserveren van kunst, stelt het Rijksmuseum.

In de deeltjesversneller

"We halen een vijfde millimeter monsters uit de Nachtwacht en gieten ze in hars, zodat we ze kunnen vastpakken om te onderzoeken. Dat gebeurt in eerste instantie in een laboratorium. Daarna brengen we de monsters naar Duitsland, waar ze in een deeltjesversneller worden gezet", vertelt Katrien Keune, hoofd science van het Rijksmuseum. "We proberen uit te zoeken: wat weten we van de verf? Wat is er de afgelopen 400 jaar mee gebeurd? Wat zal er komende jaren mee gebeuren? En wat kunnen we doen om het schilderij goed te bewaren?"

"Het schilderij krijgt als het ware een full body scan", zegt Robert van Langh, hoofd van de afdeling Conservation & Science. "We kunnen tot diep in de verschillende lagen van de verf 'kijken' om zo te begrijpen wat de compositie van de verf van Rembrandt was en hoe hij de Nachtwacht heeft opgebouwd." Deze technieken worden gecombineerd door medewerking van de TU Delft, het AMC in Amsterdam en de Universiteit Antwerpen. "Uniek", zo stelt Van Langh.

Restaurateurs werken achter een glazen wand aan de restauratie van de Nachtwacht
Bron: ANP
Restaurateurs werken achter een glazen wand aan de restauratie van de Nachtwacht

Eregalerij

De Nachtwacht heeft sinds 1885, bij de opening van het Rijksmuseumgebouw, een vaste plek in het museum. Pierre Cuypers, de architect van het Rijksmuseum, ontwierp er een eigen erezaal voor, waar het jaarlijks door zo'n 2,2 miljoen mensen wordt bekeken.

Het publiek kan vanachter een glazen wand live meekijken met het onderzoek en de restauratie.

info

Over het onderzoek

Het eerste deel van het onderzoek naar de Nachtwacht is inmiddels afgerond. De Nachtwacht is gescand met een macro-röntgenfluorescentie scanner. Daarmee is geanalyseerd welke chemische elementen in de verf zitten. Zo werd uit een zogenaamde 'ijzerscan' ineens duidelijk dat Rembrandt eerst veren heeft geschilderd, die hij later weer weghaalde. En dat Rembrandt een pigment gebruikte dat het giftige arseen bevat, om goudborduursel te suggereren. Dit werd in Nederland in die tijd voornamelijk in stillevens gebruikt, voor fruit en bloemen. Rembrandt was dus een vernieuwer die dit gebruikte voor de portretschilderkunst.

Restaurateurs werken achter een glazen wand aan de restauratie van de Nachtwacht
Bron: ANP
Restaurateurs werken achter een glazen wand aan de restauratie van de Nachtwacht

Eerder gerestaureerd

De Nachtwacht is zeker 25 keer behandeld. De laatste keer was in 1975/76, nadat een man het schilderij met een mes had bewerkt. Uit regelmatige controles naar de conditie van het schilderij blijkt dat er veranderingen zijn opgetreden, zoals het hondje rechtsonder op het schilderij dat wit is uitgeslagen.

Het Rijksmuseum stelt in de zomer van 2020 het behandelplan voor de restauratie op. Dan wordt ook duidelijk of de restauratie inderdaad zo'n twee jaar zal duren, zoals nu de verwachting is.

Lees ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.