Werkende 55-plussers zijn hard nodig om Nederland draaiende te houden. Aan minister Karien van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de schone taak om ervoor te zorgen dat deze groep door kán werken en wíl werken. Maar hoe wil ze dat gaan doen?

De tijd dat je met pensioen ging als je 65 werd is definitief verleden tijd: we worden met z'n allen ouder en daarom stijgt ook de AOW-leeftijd elk jaar met een paar maanden. Volgend jaar breekt de AOW-leeftijd door de psychologische grens van 67 jaar.

Twijfels over volhouden tot 67ste

Het EenVandaag Opiniepanel heeft 5.600 werkenden tussen de 55 en 67 jaar gevraagd naar hun ideeën over langer doorwerken. Daaruit blijkt dat 7 op de 10 werkende 55-plussers het liefst eerder willen stoppen met werken, in ieder geval voor hun 67ste.

Tegelijkertijd is er in Nederland een groot personeelstekort en hebben we alle handjes die er zijn hard nodig op de krappe arbeidsmarkt. Wat gaat minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid daarom doen om oudere werknemers binnenboord te houden?

'Oudere werknemers zijn hard nodig'

"We moeten echt ervoor zorgen dat we oudere werknemers zoveel mogelijk behouden", benadrukt Van Gennip. "Ze zijn hard nodig en ze presteren over het algemeen prima. Het zijn mensen met veel ervaring en vaak met een sterk sociaal netwerk."

De minister denkt dat die ervaring goed van pas kan komen in de huidige, overspannen arbeidsmarkt. "Daarmee kunnen ze heel wat rust in een team brengen. Voor mijn gevoel zien we de voordelen van oudere medewerkers vaak over het hoofd. Het is belangrijk dat we senioren meer leren waarderen."

Minister wijst naar werkgevers

Mensen met plezier door laten werken heeft volgens haar alles te maken met 'goed werkgeverschap'. "Hoe is het georganiseerd op de werkvloer? Klopt de balans tussen werk en privé? Soms kan dat ook betekenen dat een functie aangepast moet worden, bijvoorbeeld met minder werkuren of door het takenpakket minder inspannend te maken."

Daarnaast kan een werkgever erop letten of oudere medewerkers genoeg scholing en inspiratie krijgen, vindt de minister: "Geef ze dat ene leuke project waar ze graag mee aan de slag willen. Leg dat niet automatisch bij de jongere werknemer neer, maar geef het bijvoorbeeld aan de jongere én oudere medewerker samen. Zo blijft het werk leuk."

Doorstromen of duobaan

4 op de 10 ondervraagde panelleden geven aan bang te zijn dat ze het niet volhouden om minimaal tot hun 67ste door te moeten werken. Van Gennip noemt dat cijfer zorgelijk. "Ik kan me goed voorstellen dat bijvoorbeeld mensen met een fysiek zware baan hier bezorgd over zijn."

"Er moet in dat geval gekeken worden of het mogelijk is om door te stromen naar ander soort werk binnen dezelfde organisatie", vindt de minister. "Een andere optie kan een duobaan zijn, samen met een jongere werknemer. Dat zien we bijvoorbeeld al in de bouw gebeuren."

'Pensioenleeftijd niet opeens omhoog'

Van Gennip zegt dat het echt nodig is dat we met z'n allen langer doorwerken, zeker nu de levensverwachting van Nederlanders ook steeds hoger wordt. "Het is goed dat we al sinds 20 jaar met deze transitie bezig zijn, met onder meer de afschaffing van VUT-regeling en prepensioen. En het gaat geleidelijk, de pensioenleeftijd springt niet opeens omhoog."

De minister benadrukt dat de overheid fiscale voordelen heeft ingesteld voor bedrijven die een werkzoekende van 55 jaar of ouder aannemen. Werkgevers kunnen daar bijvoorbeeld loonkostensubsidie voor krijgen. Ook bestaan er allerlei programma's om sectoren te helpen met bewustwording over oudere werknemers.

'Discriminatie is gewoon verboden'

Met betrekking tot - al dan niet openlijke - leeftijdsdiscriminatie bij sollicitaties is Van Gennip stellig: "Discriminatie is gewoon verboden. Als een bedrijf alleen maar 50-minners wil aannemen dan overtreedt men de wet. Een werkgever zegt toch ook niet 'Ik wil alleen maar mannen aannemen'? Dat kan ook niet."

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid start binnenkort met een pilot: bij sollicitaties zal voortaan puur naar competenties worden gekeken en niet naar factoren als leeftijd of scholing. "We zijn heel benieuwd hoe dat uit gaat pakken", zegt de minister. "Met soortgelijke sollicitatieprocedures voor mannen en vrouwen zagen we dat er opeens meer vrouwen werden aangenomen. De verwachting is dat dit ook bij senioren op de werkvloer veel verschil kan maken."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."