Minder euthanasie gepleegd, maar de oorzaak vinden is lastig

Het aantal euthanasiemeldingen ligt dit jaar lager dan in voorgaande jaren. Gaat deze daling doorzetten en wordt er dus minder euthanasie gepleegd? Of gaat het om een eenmalige dip? De oorzaak blijkt lastig aan te wijzen.

In de afgelopen jaren steeg het aantal euthanasiegevallen jaarlijks. Dit jaar ligt dat dus anders, meldt dagblad Trouw. In september 2017 waren er 5000 euthanasiegevallen, dit jaar is er sprake van 4600 gevallen in september.

Strafrechtelijk onderzoek OM

Er worden een aantal mogelijke oorzaken genoemd. Jacob Kohnstamm, voorzitter van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie, noemt de griepgolf als eventuele reden voor deze daling. Ouderen die anders in aanmerking komen voor euthanasie, zouden al zijn overleden door de griep. Een andere verklaring kan het strafrechtelijk vooronderzoek zijn dat het Openbaar Ministerie (OM) doet naar vijf artsen die 'onzorgvuldig' zouden hebben gehandeld.

Een arts die mogelijk ook strafrechtelijk zal worden vervolgd is Mark Brueren. "In juni vorig jaar heb ik een euthanasieverzoek ingewilligd. In december moest ik bij de toetsingscommissie verschijnen en nu bij het OM." Hij erkent dat hij dat misschien anders aan had kunnen pakken. "Ik heb voor mijn gevoel wel zorgvuldig gehandeld, maar heb geen onafhankelijke psychiater ingeschakeld. Het blijkt dat ik dat beter wel had kunnen doen."

Artsen 'huiveriger' voor euthanasie

Waar Brueren vooral moeite mee heeft, is de manier waarop deze gevallen worden behandeld. "Een fout maken kan. Maar ik vind dat dat niet juridisch moet worden getoetst, maar medisch." Volgens Brueren zijn artsen huiveriger geworden voor het inwilligen van euthanasieverzoeken. "Ze schuiven het liever door naar de Levenseindekliniek."

Een van zijn collega’s snapt die angst goed. Huisarts Ben Luten uit Hoogeveen kan zich voorstellen dat de berichten over het onderzoek door het OM artsen afschrikken. "Het is heel logisch dat je schrikkerig wordt als je deze berichten leest. Ik heb er zelf minder last van, maar als je een situatie hebt die tegen de grenzen van de wet aanschuurt, dan wordt je wel voorzichtiger."

Toetsing werkt geruststellend

Naast huisarts is Ben Luten ook SCEN-arts. Hij beoordeelt aanvragen van euthanasie voor collega’s. Door die jarenlange ervaring weet hij goed wat wel en niet binnen de wet past. De rol van SCEN-arts is volgens Luten dan ook heel belangrijk. "Als je als huisarts iemand al jaren kent, ben je misschien geneigd om verder te gaan dan de wet toestaat. Dan is het fijn dat iemand met je meekijkt."

Luten moest zelf ook al eens verschijnen voor de toetsingscommissie. Een patiënt van hem nam een dodelijk drankje in via een tuitbeker. Luten had die tuitbeker wel in zijn verslag vermeld, maar had een uitleg achterwege gelaten. "Als je afwijkt van het protocol dan moet je dat verantwoorden. Zo’n vraag van een toetsingscommissie is ter verheldering. Ik ben sindsdien veel zorgvuldiger geworden in hoe ik iets in verslag opschrijf." De patiënt waar het om ging dronk al lange tijd via een tuitbeker, vanwege slikproblemen. Die uitleg was voor de toetsingscommissie voldoende. "Het geeft voor ons als huisartsen een geruststelling; er wordt naar elk geval gekeken en als ik het volgens de regels doe, dan is het goed."

'Veel artsen willen niet meer'

Medisch ethicus Theo Boer is er niet zeker van of vervolging door het OM de oorzaak is van de daling in het aantal euthanasiegevallen. "Niet alle artsen krijgen zomaar met het OM te maken. Dit gaat om zaken die gedetailleerd zijn uitgezocht en waar soms inderdaad iets niet helemaal goed is gegaan." Hij hoort van artsen in zijn omgeving dat mensen sneller met de vraag om euthanasie komen. "Veel artsen willen het niet meer. Ze geven aan moeite te hebben met de eisende patiënt of familie."

Het is volgens Boer nog te vroeg om een echte oorzaak voor de daling aan te wijzen. Dat de griepgolf ermee te maken zou hebben, lijkt hem in elk geval erg onwaarschijnlijk. "Dat is echt een onzinargument. Griep is iets totaal anders."