"We gaan kijken wat IS met mijn stad heeft gedaan," zegt Zaid. Hij neemt ons mee naar Mosul, de stad die hij ontvluchtte omdat hij bang was dat IS hem zou arresteren. 

Zaid gaf namelijk posities van IS door aan het Iraakse leger. Drie maanden heeft hij zijn gezin niet gezien. En voor het eerst ziet hij West-Mosul na de zware gevechten van de laatste maanden. Als we dat deel van de stad binnenrijden, valt Zaid’s mond open. “Ik vind het zo verdrietig om mijn stad zo te zien, zo verwoest.”

In en rond de oude stad van Mosul is de ravage enorm. Hele huizenblokken zijn verdwenen. En opvallend: nog steeds klinken er geweerschoten afgewisseld met zwaardere knallen. Ondanks dat de Iraakse premier al een week geleden de overwinning in Mosul heeft uitgeroepen, is het Iraakse leger nog steeds bezig met de jacht op overgebleven IS-strijders. Daarom mag pers hier eigenlijk niet meer rondkijken, maar Zaid heeft geritseld dat wij toch kunnen filmen.

Dode IS-strijders

Hier en daar zijn bewoners bezig puin op te ruimen. Dode IS-strijders liggen nog her en der, terwijl kleine kinderen er langs lopen. Het grootste gevaar vormen boobytraps en niet-ontplofte munitie en dus loopt Zaid voorzichtig tussen het puin door.

Maar ook in de wijken net buiten de oude stad is de schade groot. Zaid wil graag het huis zien van zijn oom, dat door de coalitie is gebombardeerd. Zijn oom overleefde die aanval, maar zeven familieleden, onder wie twee van zijn dochters zijn dood.

“En dat allemaal omdat er even drie IS-strijders bij hen op het dak stonden,” zegt Zaid verontwaardigd. “De Iraakse troepen zagen die staan, vroegen om een bombardement van de Amerikanen, maar dat kwam pas toen die IS strijders al weer op een ander huis stonden.”

Uitgelokt

Niemand had blijkbaar gecheckt of er nog burgers in het huis waren. Niet alleen waren er twee tienermeisjes dood, twee andere dochters zijn zwaar verbrand.

Zaid denkt dat IS bewust dit soort burgerdoden heeft uitgelokt. Want even later stonden de IS-strijders weer op een ander huis waar hetzelfde gebeurde: een bombardement op het moment dat de IS’ers alweer weg waren. “Ik denk dat er met veel te zware bommen is gewerkt.”

Ten koste van alles

Rijdend door Mosul, ontstaat overal het beeld dat IS moest worden uitgeschakeld ten koste van alles. Iraakse militairen hebben tijdens de operatie om Mosul in te nemen grote verliezen aan eigen kant geleden. Om die aantallen niet nog hoger te laten oplopen, en de operatie te versnellen, werden vaak zware bombardementen op IS besteld. Het resultaat is naar schatting enkele duizenden dode burgers.

Zaid’s gezin heeft de oorlog wel overleefd. Hij treft zijn vrouw en zoon van zeven jaar bij zijn schoonouders. We zijn er net uitgestapt als een zware explosie klinkt en een rookwolk in de verte opstijgt. Een bom die op de oude stad valt. Zaid’s schoonmoeder slaat haar hand voor haar mond: “Waarom gebeurt dit nog steeds? We zijn al drie jaar van ons leven kwijt. Ik hoop dat de hele wereld ons ziet en ons zal helpen met de wederopbouw.”

Toekomst

Volgens Zaid is de Iraakse overheid niet zonder buitenlandse hulp in staat tot die wederopbouw. "Zeker niet met de lage olieprijs." Hij sluit zijn zoon Youssef weer in zijn armen. Youssef zwaait met een kleine Iraakse vlag, in een stad waar tot voor kort de zwarte vlaggen van IS wapperden.

Toch weet Zaid niet of hij in Mosul zal blijven. “Gaat alles weer opgebouwd worden, blijft het veilig? Zeker voor de toekomst van Youssef zou ik kunnen besluiten weg te gaan. Naar Koerdistan bijvoorbeeld, of Europa. Je weet niet wat de toekomst brengt.”

Het is nog niet duidelijk hoe het gisteravond uit de hand heeft kunnen lopen in Scheveningen. Honderden jongeren raakten in gevecht met elkaar en keerden zich tegen de politie toen die ingreep.

Statiegeld Nederland opent deze maand twee winkels waar mensen hun blikjes en flessen kunnen inleveren. De winkels moeten het makkelijker maken om de lege verpakkingen weg te brengen. Dat gaat met het huidige systeem in grote steden niet altijd goed.

Vooral in supermarkten staan nog lange wachtrijen voor statiegeldmachines. Dit zorgt soms voor irritaties tussen klanten en 'statiegeldverzamelaars'. De twee winkels in Rotterdam en Amsterdam moeten het begin zijn van een oplossing voor dit probleem. Maar hoe realistisch is die?

'Niet genoeg'

"Die twee statiegeldwinkels zijn een mooie service voor de supermarkten. Die worden zo ontlast. Maar verder lossen ze helemaal niks op van het probleem waar we nu mee zitten", zegt Dirk Groot, die met zijn stichting Zwerfinator zwerfafval probeert te verminderen. Hij vindt de nieuwe winkels een 'stap in de juiste richting', maar merkt op dat er nog veel moet gebeuren.

Volgens hem zijn er vooral in de grote steden te weinig inleverpunten. En dat is hét grote probleem. "Je kunt overal blikjes en flesjes kopen, maar je kunt ze bijna nergens inleveren. En voor een zo'n winkel ga je niet van Amsterdam-West naar het centrum lopen om je blikje in te leveren", denkt hij.

Geen innameplicht

Het kleine aantal innamepunten waar hij zo kritisch over is, zou vooral komen doordat er geen innameplicht is. Mensen zijn het namelijk niet verplicht om gebruikte blikjes, flesjes en kratten in te leveren. Het wordt niet gestimuleerd, zegt Groot.

"De verhouding tussen statiegeld en het product dat je koopt is helemaal zoek. Heel veel mensen vinden het gewoon niet de moeite waard." Juist doordat die stimulans uitblijft, wordt er weinig gedaan om meer innamepunten te creëren. En de drukte echt onder controle te krijgen.

'Hoe slechter ze het doen, hoe meer ze verdienen'

Bedrijven als Statiegeld Nederland maken winst op elk blikje en flesje dat niet wordt ingeleverd, legt Groot uit. "Ze doen niet meer dan nodig is. Ze verdienen er juist aan als er minder wordt ingeleverd."

"Al die miljoenen aan statiegeld die niet worden ingeleverd, dat blijft gewoon bij statiegeld Nederland", vervolgt hij. "Ze zeggen dat ze investeren in allerlei nieuwe innamepunten, verbetering van het systeem, enzovoort, maar daar zien we weinig van. Hoe slechter ze het doen, hoe beter ze verdienen."

Overlast en ongedierten

Een gevolg van dit systeem is dus dat de groep mensen die niet in een lange rij in de supermarkt wil staan, de statiegeldproducten in een normale prullenbak in huis of op straat gooit.

Bij dat laatste komen vervolgens 'verzamelaars' of 'jagers' kijken, die de afvalbakken op straat niet altijd even netjes achterlaten wanneer ze klaar zijn, volgens Groot. In grote steden zoals Rotterdam en Amsterdam zorgt dat voor overlast en soms ongedierten.

Wettelijk verplichten

Ook stevige hulp van de politiek om dit probleem op te lossen blijft uit, zegt Groot. Hij vindt dat er meer kan worden gedaan. "Een statiegeldplicht en innameplicht, dat kun je gewoon wettelijk afdwingen. In Duitsland doen ze dat ook. Daar hebben ze het zelfs op zuivelverpakkingen."

"Er worden steeds redenen verzonnen waarom het niet kan", gaat hij verder. "Maar dat is als je iets niet wil. Als je iets wel wil, dan zoek je naar oplossingen."

'Ze hebben de kennis niet'

Wat zouden de bedrijven zelf dan moeten doen om dit op te lossen? "Meer inleverpunten", herhaalt Groot. "Maar ook moet het statiegeldbedrag omhoog en moeten platte blikjes en flessen zonder etiket worden geaccepteerd. Die mag je nu niet inleveren."

Groot roept dit vanuit zijn expertise al langer, maar volgens hem is dit nog niet doorgevoerd omdat er vaak aan de verkeerde knoppen wordt gedraaid. "Ze hebben niet de kennis van de straat, maar alleen de kennis van kantoor."