Loekasjenko steviger in het zadel na veroordeling Belarussische journalist: 'Niemand uit de diaspora is veilig'

De Belarussische journalist Roman Pratasevitsj moet 8 jaar de cel in. De journalist, die kritisch is op president Aleksandr Loekasjenko, werd in 2021 opgepakt toen zijn vlucht gedwongen werd om te landen in Minsk. "Dat was een duidelijk signaal."

Pratasevitsj werkte samen met andere journalisten aan het online nieuwskanaal NEXTA. Daarop was te zien wat Loekasjenko verborgen wilde houden. Loekasjenko is al sinds 1994 president van Belarus en had gefraudeerd bij de presidentsverkiezingen in 2020 om aan de macht te blijven. Dat pikten Pratasevitsj en miljoenen andere Belarussen niet, met grote protesten tot gevolg.

Vliegtuig moest noodlanding maken

De Belarussische leider deed vervolgens wat niemand voor mogelijk hield: hij liet op 23 mei 2021 een passagiersvliegtuig met Pratasevitsj erin aan de grond zetten in Minsk omdat er een bom aan boord zou zijn. De bom werd niet gevonden, maar Pratasevitsj werd opgepakt. Bijna 2 jaar later is de kritische journalist nu veroordeeld tot 8 jaar cel.

"8 jaar in een Belarussische gevangenis of strafkamp is heel lang. Maar als je het vergelijkt met wat andere journalisten voor straffen hebben gekregen, dan is het een lage straf", zegt journalist en Belaruskenner Franka Hummels. Oorspronkelijk was er 10 jaar tegen hem geëist, maar omdat hij alles heeft bekend en nu meewerkt aan het regime is de straf lager uitgevallen, legt ze uit.

Protesten tegen Loekasjenko

In 2020 en 2021 waren er in het land grote protesten tegen Loekasjenko. Maar de 'revolutionaire geest' is een beetje terug in de fles, ziet Hummels. "De repressie is erg toegenomen. Maar mensen hebben elkaar destijds gezien op straat en weten dat ze elkaar kunnen vertrouwen. Ze staan immers aan dezelfde kant."

Mensen vertrouwen de staatsmedia niet meer en wijken zover dat kan uit naar de vrije Belarussische media in het buitenland, vertelt ze. "De inwoners weten dat wat de staatsmedia melden niet waar is en weten waar ze informatie kunnen vinden die wel klopt."

Nieuwe revolutie in Belarus?

De arrestatie van Pratasevitsj, die in Polen woonde, was volgens Hummels een duidelijk signaal van Loekasjenko. "Het laat aan iedereen uit de Belarussische diaspora zien dat ze nergens veilig zijn. Dat schrikt activisten af, ook buiten het land. Terwijl activisme juist heel belangrijk is."

De deskundige verwacht niet dat er op korte termijn een nieuwe revolutie ontstaat. "Voor een revolutie heb je twee dingen nodig: hoop en wanhoop." Ze ziet dat de wanhoop er nog steeds is, maar dat de hoop bij veel Belarussen inmiddels vervlogen is. "Dus dan is het het niet meer waard om je hele leven en dat van je familie op het spel te zetten om te protesteren."

Om hulp gevraagd bij Poetin

Omdat het Loekasjenko niet lukte om de bevolking zelf weer te onderdrukken, riep hij de Russische president Vladimir Poetin om hulp. En die heeft hij ook gekregen. Dat is ook de reden dat de repressie in Belarus is toegenomen, want die is nu harder dan voor de protesten.

"Rusland ziet Belarus ook als kweekschool voor drukmiddelen", legt Hummels uit. "Middelen voor repressie, bijvoorbeeld het controleren van telefoons om te zien welke apps je erop hebt staan en hoe jij communiceert, worden als eerst in Belarus gebruikt. En als het succesvol is, dan wordt het ook in Rusland toegepast."

'Medeplichtig aan de oorlog'

Dat Loekasjenko zo sterk in het zadel zit, heeft ook gevolgen voor de oorlog in Oekraïne. Belarus is officieel geen partij in de oorlog, er vechten geen eigen soldaten mee. Maar het land fasciliteert Rusland wel degelijk in de oorlog. "De Russische soldaten komen daar om uit te rusten, er wordt materieel aangeleverd via Belarus en er wordt ook aangevallen via het land", weet Hummels.

"Dus ondanks dat ze officieel niet meedoen, hebben ze een dikke vinger in de pap. Het regime is zonder meer medeplichtig aan de oorlog", vervolgt ze. Tegelijkertijd is er vanuit het volk ook veel weerstand tegen de oorlog, benadrukt de Belaruskenner. "Er is ook sabotage van militaire goederen en bewegingen van het Russische leger worden ook doorgespeeld aan Oekraïne."