Dat een boer hard werkt, is geen verrassing. Maar boerenzoon Henk Hanskamp nam er nog een klus bij: het zindelijk maken van zijn koeien. En met succes. De zindelijke koe is mogelijk een oplossing voor het stikstofprobleem.

Koeien die niet meer van zich af poepen en plassen op elke willekeurig plek, maar zindelijk zijn. Het kan een oplossing zijn voor minder uitstoot van ammoniak, omdat je poep en plas kunt scheiden. Volgens wetenschappers van de Wageningen Universiteit is het een oplossing die werkt.

Gewoontedieren

Duitse en Nieuw-Zeelandse onderzoekers is het gelukt om koeien zindelijk te maken, maar de Nederlandse boerenzoon Henk Hanskamp is er ook al zo'n 5 à 6 jaar mee bezig. "Het is een gewoontedier, maar geen zindelijk dier", vertelt Henk. "We hebben allerlei proeven gedaan om het voor elkaar te krijgen. Ook dingen die niet werkten, zoals het belonen na een plasje. Maar dat kregen we niet voor elkaar."

Uiteindelijk ontwikkelde Henk het koeientoilet. "Zo pakken we het stikstofprobleem echt bij de bron aan. Omdat we urine niet meer met mest in contact laten komen, ontstaat er geen ammoniak en hoeven we het ook niet op te lossen."

40 procent

Een koe gaat bij boer Henk aan een soort hek staan waar eten voor haar ligt. "Ze gaat eten, lekkere brokjes, en daarna komt er een toiletje net boven de uier. Het toilet raakt de uier even aan en wrijft over de uier en met dat reflex doen heel veel koeien een plasje."

"Dat werkt net zoals bij moederpoezen die zo meteen urine oplikt van de jonge kittens om het nest schoon te houden. Dat werkt dus ook bij een koe en dat hebben we geautomatiseerd. Zo vangen we heel wat liters urine op."

Jonge kalfjes

Henk heeft net een tussenuitslag van een onderzoek van de Wageningen Universiteit gekregen. "En de eerste resultaten zeggen dus dat er op deze manier 40 procent minder ammoniak-uitstoot is uit de melkveehouderij. En dit kunnen we in bestaande stallen toepassen", zegt Henk.

Duitse diergedragswetenschappers proberen hele jonge dieren zindelijk te maken. Door te straffen als er niet op de juiste plek wordt geplast en te belonen als dat wel gebeurt. "Dat doen ze met een heel jong kalfje. Blijkbaar hebben zij 11 van de 16 kalfjes dat kunnen aanleren. Dat is voor ons interessant. Om te kijken wat we daarvan kunnen leren."

Vrijwillig

Maar wat de Duitse diergedragswetenschappers doen, is wel heel anders dan wat Henk doet. "Bij ons is het puur vrijwillig. Wij doen niet aan slaan of wat dan ook. We maken gebruik van de natuurlijke reflex van de koe. En de plas spettert nu ook niet meer tegen de benen aan. De koe is vooral lekker bezig met herkauwen en ondervindt er geen hinder van."

Boer Henk gaat ervan uit dat die 40 procent die nu minder wordt uitgestoten nog verder omhoog gaat. "Want de manier waarop wij de mest weer uitrijden op het land, is nog niet berekend. En we gaan het koeientoilet natuurlijk ook verder doorontwikkelen." Je moet er maar opkomen. "Ja, het is gezeik", sluit Henk grappend af.

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."