Internationale hulporganisaties zijn bij elk conflict of ramp te vinden, met de toestemming van de lokale regering of leiders. Maar hoe onafhankelijk is zo'n organisatie als ze die hulp nodig hebben? "Ze zullen zich niet laten voorschrijven wat ze doen."

Aanstaande woensdag is een nationale actiedag voor Giro555 voor mensen die getroffen zijn door het conflict in het Midden-Oosten. De actie roept veel vragen en reacties bij mensen op, zo zijn er zorgen dat het geld bij organisaties als Hamas of bij de Israëlische regering terechtkomen.

'De nood van doodnormale mensen'

Daarom schrijven tien Nederlandse hulporganisaties - waaronder Oxfam Novib, Kerk in Actie en Cordaid - in een ingezonden brief in het Algemeen Dagblad: "Wij werken altijd los en onafhankelijk van formele of feitelijke machthebbers zodat voedsel, medicijnen en sanitaire basisvoorzieningen terechtkomen bij hen die het hardst nodig hebben."

Hiermee maken ze duidelijk dat het geld dus niet komt bij organisaties die het niet nodig hebben. Verder zeggen de hulporganisaties wel dat het politieke debat erbij hoort. "Maar we willen dat dat niet afleidt van waar het ook over moet gaan: de nood van doodnormale mensen die nú onze aandacht en hulp nodig hebben."

Onafhankelijk, neutraal en onpartijdig

Hoogleraar op het gebied van de rol van burgers in duurzame ontwikkeling aan de Radboud Universiteit Sara Kinsbergen legt uit dat humanitaire organisaties of noodhulporganisaties met drie centrale principes werken. "Onafhankelijkheid, neutraliteit en onpartijdigheid."

Dat houdt volgens haar in dat je - onafhankelijk van wie je bent, wat je gelooft en hoe je stemt - toegang moet kunnen hebben tot de hulp die geboden wordt door hulporganisaties.

Feitelijke en formele machthebbers

Volgens Kinsbergen gaan humanitaire organisaties in de gebieden waar ze werken op zoek naar partners die ook volgens die principes werken. Maar om een conflictgebied in te komen, moet er samengewerkt worden met de feitelijke en formele machthebbers, vertelt hoogleraar humanitaire hulp Thea Hilhorst.

Daarin is een formele machthebber de erkende overheid. De feitelijke machthebber kan iemand anders zijn, zoals een gewapende groepering.

Principes onder druk

"Dat was bijvoorbeeld in de tijd dat in Afghanistan de regering in Kabul was, maar heel veel stukken van het land in handen waren van de Taliban", legt Hilhorst uit. "Dan zul je toch moeten erkennen dat de Taliban er is, want je hebt ze nodig om bijvoorbeeld toegang te krijgen tot een bepaald gebied, of een visum te krijgen, of goederen de haven in te krijgen."

"Ik denk niet dat we daar naïef in moeten zijn", zegt Kinsbergen. "Soms komen die principes onder druk te staan en dan moet je misschien concessies doen vanuit het oogpunt om uiteindelijk aan iedereen in zo'n gebied noodhulp te kunnen verlenen."

'Hoofddoel om mensen te helpen'

Toch zijn hulporganisaties 'los en onafhankelijk' ondanks dat ze hulp krijgen een conflictgebied in te komen, zegt Hilhorst. "Ze moeten werken met de autoriteiten om hun werk mogelijk te maken, maar zij zullen zich niet door de autoriteiten laten voorschrijven wat ze precies doen, aan wie ze hulp geven, en wat voor type hulp." In die zin zijn ze volgens haar onafhankelijk, want zij bepalen waar het geld naartoe gaat, wat ermee gebeurt.

Als blijkt dat een feitelijke autoriteit zich inhoudelijk met het werk wil bemoeien, dan ligt de vraag op tafel of een organisatie door kan gaan met het werk wat ze doen. Volgens Hilhorst zijn de organisaties daarop voorbereid, ze doen alles wat ze kunnen om onafhankelijk te blijven. "Maar tegelijkertijd hebben ze natuurlijk het hoofddoel om mensen te helpen."

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."