Kritiek op voltijdbonus waarmee kabinet personeelstekort wil oplossen: 'Vooral voor de bühne'

Een bonus voor wie voltijd gaat werken. Dat zou volgens een Kamermeerderheid een oplossing zijn voor het personeelstekort in zorg en onderwijs. Maar vanuit vakbond FNV klinkt kritiek. "Er is de veronderstelling dat iedereen zomaar voltijd kan werken."

Afgelopen juni liet het kabinet al weten een voltijdbonus te onderzoeken. Eerder oordeelde het College voor de Rechten van de Mens dat zo'n bonus discriminerend zou zijn. Dit vanwege het onderscheid tussen mensen die deeltijd en voltijd werken, en daarmee indirect tussen mannen en vrouwen.

Ingewikkeld probleem

Maar met een advies van de Raad van State op zak vroegen D66 en VVD tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen het kabinet toch om een visie op een aangepast plan voor de bonus.

Vakbondsbestuurder Kitty Jong van FNV is er bepaald niet blij mee. "Het is een hele ingewikkelde problematiek. Daar wordt nu voor de bühne een oplossing voor gezocht die het electoraat ontzettend goed doet. Daar word ik heel boos van."

'Deeltijdprinsesjes'

Naast boos voelt Jong zich 'moedeloos'. "Het is ingewikkeld. Het punt dat het College voor de Rechten van de Mens maakt is: hoe zit het met vrouwen die niet voltijd werken? Want we hebben het vooral over vrouwen. Dat zijn zogenaamd 'deeltijdprinsesjes'. Maar 'er zijn deeltijdprinsesjes omdat voltijdprinsen het werk niet willen doen', zegt mijn collega altijd."

"Iemand moet voor de kinderen zorgen en mantelzorg verrichten. We leven in de veronderstelling dat iedereen zomaar voltijd kan werken, maar dat is niet zo", stelt ze. "We werken helemaal niet zo weinig. Daarnaast werken we dus veel onbetaald. Dat gaat niet alleen om mantelzorg, maar ook over overuren die niet betaald worden."

Cultuuromslag nodig

Uit onderzoek van adviesbureau McKinsey bleek al eerder dat er een onbenut potentieel zit in vrouwen die nog niet voltijd werken. "Dat gaat om miljarden euro's", zegt Jong. "Dat is alleen niet zo makkelijk op te lossen. Dan moet er veel worden gedaan aan bijvoorbeeld kinderopvang. Die gaat gratis worden, maar daar zijn we nog lang niet."

Daarnaast is er volgens Jong ook zeker een cultuuromslag nodig. "Wij zijn niet zo'n vooruitstrevend volkje. 80 procent van de Nederlanders zei in dat onderzoek van McKinsey dat als vrouwen met kinderen meer dan 3 dagen werken, dat eigenlijk onacceptabel is."

Deeltijd flexibeler

Volgens Jong is de reden dat mensen, en met name vrouwen, veel deeltijd werken dat er kleine contracten worden gegeven door werkgevers. "Werkgevers klagen, maar hebben belang bij voltijd. Met twee werknemers in deeltijd ben je veel flexibeler qua inzet. En gedachte is dat die mensen toch wel overwerken. En als er eentje uitvalt, dan heb je die ander toch nog?", zegt ze. "Dat is risicospreiding."

"Vrouwen willen wel grotere contracten, maar krijgen die niet omdat het de werkgever niet uitkomt", voegt ze toe. "Wat echt gaat helpen tegen een personeelstekort is een structurele oplossing om het werk aantrekkelijk te maken. Ook moet je de arbeidsmarkt verder reguleren zodat werkgevers niet meer wegkomen met kleine contracten."

Werk moet aantrekkelijker

Dat het aantrekkelijk maken van werk een goed middel kan zijn om het personeelstekort op te lossen, denkt ook initiatiefnemer Wieteke Graven van Het Potentieel Pakken. Dat is een stichting die zich inzet om de contracten in zorg en onderwijs te vergroten. "Je moet je afvragen in hoeverre een financiële prikkel als deze gaat helpen om de tekorten op te lossen."

"Naast geld is het voor deeltijdwerkers vooral belangrijk dat het werk leuk is. Werkplezier is de grootste motivatie. We zitten nog in de luxepositie dat mensen met name meer gaan werken als ze het leuk vinden om meer te gaan werken."

'Voltijd kan niet overal'

Graven vindt wel dat het belangrijk is dat deeltijdwerkenden meer gaan werken. "De sectoren waar de tekorten zo ernstig zijn, daar heeft bijna niemand een voltijdcontract." Maar dat komt lang niet altijd door de werknemers.

"Sommige mensen werken in de zorg op plekken waar je effectief maar 4 uur per dag kán werken", weet Graven. "Als je dan voltijd wil werken, moet je 9 dagen per week werken om recht te hebben op een voltijdbonus. Dat is gewoon onmogelijk." In het onderwijs zou het wel kunnen werken, denkt ze. Graven is dan ook voorstander van een meerurenbonus boven een voltijdbonus, zoals de Raad van State adviseert.

1 miljoen mensen thuis

Volgens vakbondsbestuurder Jong denkt de politiek te makkelijk over de voltijdbonus. "Ze leggen de verantwoordelijkheid van de wantoestanden op de arbeidsmarkt gewoon eenzijdig neer bij de werknemer 'die wel niet zou willen en verleid moet willen om het toch te doen'. Kennis van zaken in het parlement over hoe de arbeidsmarkt werkelijk in elkaar zit begint te tanen."

Tegelijkertijd zitten er volgens Jong 1 miljoen mensen in Nederland thuis die wel willen werken, maar als te oud worden gezien, een aangepaste werkplek nodig hebben of op een andere manier niet in het 'ideale' plaatje van een werknemer vallen. "Laat ze daar eerst eens naar kijken."