Koerden hebben sleutelrol in Turkse verkiezingen

President Erdogan loopt aankomende verkiezingen voor het eerst risico om zijn macht te verliezen. De oppositie heeft zich verenigd en daardoor is er een kans dat Erdogan zijn meerderheid in het parlement verliest én dat er een tweede ronde moet komen in de presidentsverkiezingen. De Koerdische partij HDP zal het verschil maken. “HDP is inmiddels de angstige droom van Erdogan.” De president zelf maakt in zijn campagne een vermoeide indruk.

“Het doet erg veel pijn om hier in Nederland naar deze foto van mijn thuisstad te kijken en te zien wat de Koerdische bevolking mee maakt”, Nursel Aydogan is in Europa in ballingschap, zoals ze het zelf noemt. Ze is een van de oprichters van de pro-Koerdische HDP en de afgelopen zes jaar zat ze voor die partij in het Turkse parlement.

Tot er een verdenking kwam van het propaganderen van terrorisme, een aanklacht die ook veel van haar partijgenoten ten deel kwam. Ze werd uit functie gezet en vluchtte naar Duitsland. Deze week was ze in Amsterdam om een fototentoonstelling te openen over de verwoestingen in haar thuisstad, Diyarbakir. De Oost-Turkse stad is de officieuze hoofdstad van de Koerden in Turkije, en sinds 2015 is er hevig gevochten tussen het Turkse leger en de Koerdische militanten van de PKK.

Ideologie van Erdogan dwarsbomen

Dat haar partij een sleutelrol zou gaan spelen in de verkiezingen had Aydogan niet durven dromen. “We dwarsbomen de ideologie van Erdogan. Omdat wij meer stemmen krijgen kunnen we voorkomen dat Erdogan in zijn eentje aan de macht komt.” De verwachtingen zijn dat als de HDP de kiesdrempel haalt door 10% van de stemmen te bemachtigen, de AK-partij van de president zijn meerderheid zal verliezen. Wanneer de Koerdische partij niet boven de 10% uit komt, gaan hun stemmen automatisch naar de tweede partij in die regio.

Dat zal de partij van Erdogan zijn, en dan zal de AK-partij een ruime meerderheid in het parlement krijgen. In het zuid-oosten van het land, waar de meeste Koerden wonen zal de partij de kiesdrempel makkelijk halen, maar het spant erom of dat ook landelijk zal lukken.

Aanvalsverkiezingen

Ook in Nederland wordt er daarom door HDP’ers alles aan gedaan om zo veel mogelijk stemmen te krijgen. “We noemen dit aanvalsverkiezingen, ze werden ineens uitgeroepen en wij hadden anderhalve maand om alles voor te bereiden. Vanaf dat moment zijn we met Koerdische en Turkse vrienden aan de slag gegaan”, vertelt Rojin Ozdemir.

Vanuit Arnhem, waar een grote Koerdische gemeenschap woont, zijn stemmers naar het kieslokaal in Deventer gereden. Afgelopen week mocht er al gestemd worden op verschillende plekken in Nederland. Onder anderen vertegenwoordigers van het Koerdisch centrum hielden toezicht in het stemlokaal of alles in goede orde verliep.

‘Actieve tegenwerking’ 

In Nederland leek dat het geval te zijn, maar wat betreft de stembusgang in Oost-Turkije hebben de Koerden daar een stuk minder vertrouwen in. “In het gebied waar 90% op de HDP stemt hebben ze stemlokalen bij elkaar gebracht. Bijvoorbeeld in Diyarbakir. De stemlokalen van 68 dorpen zijn in één dorp verzameld”, aldus Aydogan. Daarnaast zitten ook 5000 HDP-aanhangers vast, waaronder de presidentskandidaat van de partij, Selahattin Demirtas, die een verkiezingsspeech hield vanuit de gevangenis.

“Ook gekozen HDP-burgemeesters zitten vast en zijn vervangen door commissarissen die onder leiding staan van de regering”, aldus hoogleraar Turkse studies Erik-Jan Zurcher (Universiteit Leiden). “Erdogan heeft het belang van de koerden ook gezien, en de stembusgang van mogelijke HDP-stemmers wordt actief tegengewerkt. Als rond de stemlokalen gewapende gendarmes worden gezet, dan is dat voor de lokale bevolking heel intimiderend.”

Uitgelekte video

President Erdogan zelf voert zijn slechtste campagne ooit. Voorbeelden van pijnlijke missers stapelen zich op. Zo viel hij op een bijeenkomst in Diyarbakir stil toen zijn autocue ermee stopte, en een paar dagen later sprak hij zijn publiek aan met ‘hallo Diyarbakir!’, terwijl hij in Bingöl was. “Erdogan maakt een matte, vermoeide indruk. Het is niet de Erdogan die we kennen”, aldus Zurcher. 

'Democratie of dictatuur?'

Enkele dagen geleden lekte een filmpje uit waarop Erdogan tegen zijn partijgenoten zei: ‘Jullie weten wie de HDP-stemmers zijn, doe wat je moet doen.’ "Dat is heel intimiderend", zegt Robin (wil zijn achternaam niet noemen) van de jeugdvereniging van het Koerdisch centrum in Arnhem. “Er wordt echt bijgehouden: wie is wie? Ik vind het heel kwalijk en heel zorgelijk voor mensen die op dat soort lijstjes komen.” 

Ex-parlementariër Nursel Aydogan is ervan overtuigd dat het haar partij gaat lukken om de plannen van Erdogan te dwarsbomen. Dat is volgens haar extra belangrijk omdat na deze verkiezingen ook het nieuwe presidentiële systeem, waarover vorig jaar is gestemd in een referendum, ingevoerd zal worden. Dan zal Erdogan nog meer macht krijgen. “Het Turkse volk kan bij deze verkiezingen een keuze maken: willen ze een democratie, of een dictatuur?” vindt Aydogan.