Hoe Turkije het stemgedrag van Turkse Nederlanders probeert te beïnvloeden: 'Critici worden monddood gemaakt'

Vanaf dit weekend mogen Nederlanders met een Turks paspoort stemmen voor de Turkse verkiezingen. In 2018 koos bijna driekwart voor president Recep Tayyip Erdoğan. Zal dat deze keer weer zo zijn, of durven ze in te gaan tegen 'de lange arm van Ankara'?

Op zondag 14 mei kiest Turkije een nieuwe president en een nieuw parlement, maar Turkse Nederlanders kunnen vanaf zaterdag al stemmen voor de verkiezingen. En ook voor hen staat er wat op het spel: de democratie in Turkije staat al jaren onder druk en dat merken ze ook hier in Nederland.

Bedreigd voelen in Nederland

Eerder deze week bleek uit een rapport van Instituut Clingendael dat een kwart van de Turkse Nederlanders zich bedreigd en geïntimideerd voelt door de Turkse invloed in Nederland. Het gaat om tegenstanders van president Erdoğan of andersdenkenden. Ruim 40 procent van hen vindt dat de Nederlandse overheid hen beter moet beschermen tegen negatieve invloed uit Turkije.

De Turkse regering probeert volgens Clingendael steeds actiever een relatie op te bouwen of te onderhouden met Turken die in een ander land wonen. Op die manier probeert Erdoğan meer kiezers voor zich te winnen, ziet het instituut. En dat lijkt te werken in Nederland: bij de vorige presidentsverkiezingen in 2018 ging 73 procent van de hier uitgebrachte stemmen naar Erdoğan.

'Lange arm van Ankara'

Mehmet Cerit is hoofdredacteur van online nieuwsplatform en maandblad De Kanttekening, dat kritisch schrijft over de regering van president Erdoğan. Hij is niet verbaasd over de beïnvloeding door Turkije en het gevolg dat Turkse Nederlanders zich bedreigd voelen: "De lange arm van Ankara is natuurlijk niet nieuw."

De democratie in Turkije holt al jaren achteruit: waar het land in 2012 nog een 5,76 scoorde op de Democracy Index van The Economist, was dat in 2022 nog maar een 4,35. Dat betekent dat Turkije een zogenoemd 'hybride regime' kent, waarin wel verkiezingen worden gehouden, maar er geen sprake is van een echte democratie.

Monddood gemaakt

De gevolgen daarvan zijn dus ook in Nederland te merken, vertelt Cerit. "Het is de laatste tijd wel erger geworden. De critici worden monddood gemaakt. Zelf ben ik ook weleens met de dood bedreigd." Dat was na de couppoging in 2016. Volgens Erdoğan zat de Turkse geestelijke Fethullah Gülen achter de mislukte staatsgreep.

Daarna waren Gülen-aanhangers ook in Nederland niet meer welkom in veel moskeeën, die vaak worden gefinancierd door de Turkse regering. Het Turkse Diyanet, dat het grootste deel van de moskeeën in Nederland bezit, riep in een brief aan ambassades en consulaten op om Gülen-aanhangers in het buitenland aan te geven bij de Turkse overheid, zo bleek in 2020 uit een brief in handen van De Kanttekening. Zo ver kan de arm dus reiken.

Bron: ANP

Narratief van Erdoğan

Zou een deel van de Erdoğan-stemmers in Nederland hun keuze in het stemhokje uit angst maken? Cerit van denkt van niet: "Erdoğan heeft flink geïnvesteerd in buitenlandse Turken. Vooral conservatieve stemmers voelen zich verbonden met hem. In Nederland krijgen ze te maken met islamofobie en Erdogan neemt het voor hen op. Hij is een held in hun ogen."

Ook verkondigen imams in Nederlandse moskeeën het narratief van de Turkse president, weet hij. "Vanuit de moskeeën wordt er met bussen naar stemlocaties gereden. Daardoor
gaan er überhaupt meer Erdoğan-aanhangers dan aanhangers van de oppositie stemmen."

Slechte economische situatie

En dan is er nog de slechte economische situatie in Turkije. "Die is in het voordeel voor Turken die in het buitenland wonen, want hun euro's zijn daar veel waardevoller", legt Cerit uit. "Zij kunnen lekker goedkoop een huis kopen in Turkije. Voor hen is het effect van de inflatie omgekeerd dan voor de mensen in Turkije zelf."

Dat alles bij elkaar verklaart niet alleen waarom een grote meerderheid van de Nederlands-Turkse stemmers bij de laatste verkiezingen op Erdoğan stemde, maar ook waarom relatief meer Turken in het buitenland op hem stemden in vergelijking met de kiezers in Turkije zelf.

Kans voor oppositie?

Toch denkt Cerit dat de oppositie bij de aankomende presidents- en parlementsverkiezingen wel wat meer stemmen zal krijgen dan 5 jaar geleden. "Zowel in Turkije als daarbuiten. Het verhaal van de oppositie is deze keer beter en ze zijn beter georganiseerd."

Maar zal het genoeg zijn om Erdoğan na 20 jaar van de troon te stoten? "Dat maakt niet uit. Erdoğan zal er toch voor zorgen dat hij als winnaar uit de bus komt", denkt de hoofdredacteur van De Kanttekening. "Wie bewaakt de stembiljetten onderweg naar Turkije? Iedereen die dat doet, staat in dienst van Erdoğan."