Kerken worstelen dit jaar met Kerstviering vanwege oorlog Gaza: 'Grootste groep weet niet wat te doen'

Nu het oorlog is in het Heilige Land, worden alle feestelijke kerstactiviteiten in Bethlehem en Jeruzalem afgelast. Ook in Nederland vragen kerken en christenen zich af hoe ze op een gepaste manier Kerst kunnen vieren.

Er staat geen gigantische kerstboom dit jaar in Bethlehem, de stad waar Jezus volgens de Bijbel ruim 2000 jaar geleden geboren werd. Ook in Jeruzalem, zo'n 10 kilometer verderop, zijn feestelijke kerstvieringen dit jaar afgelast op initiatief van verschillende kerken.

'Jezus zou vandaag in puin geboren zijn'

"Het is onmogelijk om Kerst te vieren, terwijl mensen in Gaza een genocide ondergaan", zei pastoor Munther Ishaq van de Evangelisch-Lutherse Kerk in Bethlehem tegen nieuwszender Al Jazeera. "Als Jezus vandaag de dag geboren zou zijn, dan bevond hij zich onder het puin."

De pastoor verving in zijn kerk de gebruikelijke met lichtjes en ballen versierde kerstboom door een installatie van een babypop middenin het puin. "We willen hiermee een boodschap naar de wereld sturen", zegt hij. "Terwijl de wereld Kerst op feestelijke manieren viert, is dit hoe het er voor ons uitziet."

Bron: Anadolu

Probleem met standpunt van Nederlandse kerken

De Palestijns-Nederlandse en christelijke Ghada Zeidan zou op dit moment eigenlijk naar Bethlehem afreizen, om samen met haar familie Kerst te vieren. "Maar dit jaar kan dat niet: we rouwen om de doden in Gaza."

In Nederland naar een kerk gaan is voor haar geen optie. Ze vindt het moeilijk te bevatten 'dat veel kerken zwijgen over wat er gebeurt'. "Je zou denken dat de kerk heel duidelijk naar voren treedt voor gerechtigheid. Maar dat gebeurt niet, en dat vind ik heel verdrietig en teleurstellend."

'Morele kompas verloren'

Ghada vindt dat kerken 'hun morele kompas zijn verloren'. "Dat de kerken hier Kerst willen vieren is up to them. Maar ik vind het wel heel moeilijk en teleurstellend - en met mij heel veel andere Palestijns-Nederlandse christenen."

Ze hoopt dat de kerken in Nederland deze Kerst alsnog zullen stilstaan bij de situatie in Gaza. "Ik hoop dat ze alle Palestijnen en specifiek de Palestijnen in Gaza meenemen in hun gebeden. Voor mij is het belangrijk dat ze zich heel duidelijk uitspreken en niet meer zwijgen. Anders staan ze aan de verkeerde kant van de geschiedenis."

Brandbrief

In november schreef Ghada, samen met 22 andere Palestijns-Nederlandse christenen, een brandbrief aan de leiders van alle kerken in Nederland. Ze vroeg hen te stoppen met zwijgen en een duidelijk standpunt in te nemen dat recht doet aan de situatie van de Palestijnen. "Wij hebben meerdere brieven van Palestijnse christenen ontvangen", bevestigt voorzitter Geert van Dartel van de Raad van Kerken, een gemeenschap van negentien kerken in Nederland.

"Naar aanleiding van die brieven, uit zowel Nederland als Bethlehem en Jeruzalem, hebben we een brief geschreven aan het demissionaire kabinet. "Daarin roepen we de regering op om alles te doen wat binnen de mogelijkheden ligt om tot een staakt-het-vuren in Gaza te komen", zegt hij.

Bekijk ook

• 

  Israël bepaalt met AI welke doelen ze aanvallen in Gaza: 'Je ontmenselijkt de tegenstander'

  • 06-12-2023

'Ook landen in vrede moeten zich verhouden tot de oorlog'

Van Dartel vertelt dat hij in zijn eigen kring de vraag heeft gesteld of Kerst nog wel uitgebreid gevierd kan worden in deze tijd. Het antwoord was telkens 'natuurlijk, juist nu moeten we de hoop niet verliezen', vertelt hij.

"Maar er ontstond ook discussie. Niet over het wel of niet vieren van Kerst, maar over hoe het te vieren. De oorlog stelt Nederland en andere landen waar vrede is voor de urgente vraag hoe we ons daartoe moeten verhouden. En hoe we moeten omgaan met de traditie van Kerst."

Bidden voor staakt-het-vuren

Duidelijk werd dat er tijdens de kerkdiensten zeker aandacht zal zijn voor de oorlog in Gaza, vertelt Van Dartel. "In de kerken zal gebeden worden voor een beëindiging van het geweld, voor de vrijlating van de gegijzelden en voor de toelating van humanitaire hulp in Gaza."

De Palestijns-Nederlandse Ghada vindt dat 'het minimale dat je van kerken zou mogen verwachten'. "Voor mij is het belangrijk dat ze kritiek willen en durven te uiten op de genocide en oorlogsmisdaden waar Israël zich schuldig aan maakt."

Actualiteit van het kerstverhaal

Theoloog Janneke Stegeman herkent de worsteling bij kerken. "Palestijnen voelen ieder jaar de actualiteit van het kerstverhaal. Niet als romantisch verhaal, maar als verhaal over kwetsbare mensen. Het kerstverhaal gaat nota bene over een baby die al gauw na zijn geboorte op de vlucht moet en voor wie er geen plaats is. Voor hen is de worsteling nog veel schrijnender dit jaar, maar niet nieuw."

Wel nieuw, ziet Stegeman, is de worsteling van onder anderen christenen en kerken in Nederland. "Wat er nu gebeurt in Gaza is zo verschrikkelijk. We zien bovendien heel direct wat daar gebeurt, en een heleboel mensen voelen zich erbij betrokken. Daardoor zie ik meer christenen worstelen met het dilemma hoe hier meer oog voor te hebben dan in eerdere jaren."

Bekijk ook

• 

  Hoe is het conflict tussen Israël en de Palestijnen ontstaan? Dit ging er vooraf aan de aanval van Hamas

  • 10-10-2023

'Het ligt erg gevoelig'

Stegeman is zelf lid van het liturgisch team van de Dominicuskerk in Amsterdam. Ze is daarnaast lid van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), heeft vrienden die predikant zijn, en spreekt met collega-theologen.

Ze verdiept zich al meer dan 15 jaar in de manier waarop kerken omgaan met Israël-Palestina. "Binnen kerken, tussen kerken, tussen kerkleiders en kerkgangers, tussen kerkgangers onderling - die verhouding ligt erg gevoelig. Dat maakt kerkleiders vaak huiverig om zich uit te spreken over wat er in Israël en Gaza gebeurt."

Historische steun vanuit kerken voor Israël

"Historisch is er vanuit de kerken altijd vooral steun voor Israël geweest", legt Stegeman uit. "Verhalen uit het christendom spelen zich grotendeels af in wat in de Bijbel 'Israël' heet. Toen in 1948 de staat Israël werd opgericht, voelden veel christenen daar een sterke binding mee."

"Enerzijds vanuit schuldgevoel: christelijk antisemitisme was een van de factoren die leidde tot de Holocaust, en christenen voelen zich daarover (terecht) schuldig. Anderzijds vanuit het idee dat de staat Israël de vervulling was van de Bijbelse belofte over de terugkeer van joden naar dat land. De oprichting van de staat Israël wordt dus wel gezien als een vervulling van die belofte."

Geen knusse kerstballenromantiek

Ook predikant Alleke Wieringa ervaart de worsteling. Als we haar bellen, is ze bezig met het schrijven van de preek die ze tijdens de Kerstmis in haar Remonstranten Kerk in Lochem-Zutphen zal voordragen.

Kerkgangers geven aan dat ze de zaak belangrijk vinden, vertelt Wieringa. "Je kop in het zand steken is dus geen optie. Het wordt niet een Kerst van 'herdertjes' en 'engeltjes', van zoetsappige dierbaarheid en knusse kerstballenromantiek. Wat er om ons heen gebeurt is bizar. Mensonterende oorlogen in landen die ons aan het hart gaan."

Bron: EenVandaag

'Niemand zit te wachten op mijn oordeel

"Het moeilijke is dat je al snel in tweepartijdigheid belandt, wanneer je het hebt over Gaza-Israël", ervaart de predikant. Ze benadrukt daarom het belang van initiatieven voor verzoening, die oog hebben voor de Palestijnen én de Israeliërs.

"Niemand zit te wachten op mijn oordeel. In plaats daarvan zie ik dat kerkgangers ontzettend blij zijn als ik en andere voorgangers de woorden kunnen vinden voor iets waar ze zelf ook mee worstelen."

Omgaan met onmacht

Tijdens de advent- en kerstbijeenkomsten van dit jaar wordt stilgestaan bij het thema 'omgaan met onmacht'. Predikant Wieringa: "We willen een reëel perspectief bieden aan de kerkgangers, omdat zij met vragen zitten die gaan over de oorlog in Israël en Gaza."

"We bespreken hoe je de moed erin kunt houden, en hoe je kunt omgaan met iets waar je weinig macht over hebt. "Het is belangrijk om niet onverschillig te worden. Sluit niet de deuren, maar trek het je aan, en leef mee, ook al kun je verder niks."

'Haaks op wat het Kerstverhaal zou moeten zijn'

Weinig kerken durven, zoals de kerk van predikant Wieringa, het gesprek over Israël en Gaza te openen, ziet theoloog Stegeman. "De grootste groep weet niet wat te doen, is in verlegenheid, en spreekt zich daarom niet uit. Bestuurders houden zich verre van politieke uitspraken."

Stegeman vindt dat jammer: "Sommige mensen vinden dat politiek niet thuishoort in de kerk. Maar geweld is niet alleen politiek, het is vooral iets wat mensen ervaren. Dus daar moet je iets mee, vind ik. We kunnen met Kerst niet zingen over vrede op aarde, wetende wat er aan de hand is, in zowel Gaza en Israël als bijvoorbeeld in Oekraïne. Het negeren van dat leed en onrecht staat haaks op wat het Kerstverhaal zou moeten zijn."