Geen kinderopvangtoeslag meer, maar bijna gratis kinderopvang. Over 2 jaar moet het écht zo ver zijn, maakte het kabinet vandaag bekend in een uitwerking van de plannen. De belofte: meer zekerheid en minder financiële zorgen voor ouders.

"We willen meer zekerheid bieden voor ouders", zegt staatssecretaris van Participatie en integratie Jurgen Nobel (VVD). In een brief aan de kamer worden stappen geschetst die de komende 2 jaar nog moeten worden genomen.

Geen kinderopvangtoeslag meer

Het huidige toeslagensysteem voor de kinderopvang ligt al jaren onder vuur vanwege de complexiteit en het risico op hoge terugbetalingen. Dit leidde bij veel ouders tot financiële problemen. Met het nieuwe 'inkomensonafhankelijke' stelsel wil het kabinet meer rust brengen.

Het kabinet wil daarvoor zorgen door vanaf 2027 een compleet nieuw financieringssysteem in te voeren. Ouders ontvangen dan geen toeslag meer om de kinderopvang te betalen, maar de overheid vergoedt de kosten rechtstreeks aan de kinderopvangorganisatie. Van ouders wordt in dit systeem alleen nog een eigen bijdrage van 4 procent van het uurtarief gevraagd. Volgens het kabinet zal de nieuwe aanpak voor de meeste gezinnen resulteren in lagere netto-kosten.

Nadelig voor lage inkomens

"Voor vrijwel alle werkende ouders wordt kinderopvang gratis", legt Nobel uit. "Daar zit een arbeidseis aan gekoppeld. We willen aan de ene kant werken stimuleren en tegelijkertijd, als we het voor iedereen gratis zouden maken, dan zou het heel kostbaar worden. En dan hebben we ook heel veel meer mensen nodig." Het wordt dus niet helemaal gratis: er is een bijdrage van de ouders van 4 procent.

Het nieuwe stelsel belooft dus eenvoud en zekerheid, maar het systeem kan voor gezinnen met lage inkomens nadelig uitpakken. In het nieuwe stelsel moeten zij een grotere eigen bijdrage gaan betalen, die afhankelijk is van het uurtarief. Stijgt het uurtarief, dan stijgen ook de kosten. Ook stijgende tarieven door een toegenomen vraag naar kinderopvang kunnen deze groep extra hard raken.

Eén van de risico's

"Op dit moment is het zo dat de opvang voor lage inkomens bijna gratis is", zegt staatssecretaris Nobel. "En het zou zo kunnen zijn dat die bedragen omhoog gaan, op het moment dat er meer vraag komt in de sector. Dat weten we nog niet, maar het is wel één van de risico's die op de loer ligt."

Toch wil het kabinet dit plan doorzetten. "We voeren stapsgewijs in dat het bijna gratis wordt voor werkende ouders. We zijn echt in de breedte bezig om onze voet te laten landen. Het is nog zeer de vraag of het daadwerkelijk duurder wordt voor lage inkomens."

Bekijk ook

• 

  Kansengelijkheid in het onderwijs onder druk door kabinetsplannen: 'Kinderen uit mindere milieus de dupe'

  • 23-09-2024

'Dit gaat niet werken'

"Ik ben niet meer verrast, want het stond in het hoofdlijnenakkoord en nu wordt het verder uitgewerkt door de staatssecretaris", zegt directeur bij Brancheorganisatie Kinderopvang Emmeline Bijlsma. "Waar ik wel verrast over ben, is dat het kabinet blijft volharden in een plan, waarvan eigenlijk iedereen zegt: het is geen goed plan. Ook de belangrijkste onafhankelijke adviseurs van het kabinet, Sociaal Cultureel Planbureau en het Centraal Planbureau hebben gezegd: geen goed idee. En toch gaat het kabinet ermee door."

Volgens Bijlsma is het positief dat kinderopvang betaalbaarder en eenvoudiger wordt. "Maar de manier waarop het kabinet het doet en het tempo waarin het kabinet het doet. Dat gaat niet werken. We hebben enorme personeelstekorten in de kinderopvang. En als je kinderopvang heel goedkoop gaat maken, gaat de vraag heel erg toenemen. En dat betekent lange wachtlijsten, dalende kwaliteit en stress bij medewerkers."

Inzetten op zijinstromers

Het kabinet rekende zelf uit dat zo'n 30.000 tot 40.000 extra mensen in de kinderopvang moeten gaan werken. Daarvoor wil het kabinet ook inzetten op zijinstromers.

"We zijn als sector al heel lang bezig met zijinstromers en er stromen ook heel veel mensen in", vertelt Bijlsma. "Dus we zijn ontzettend goed als sector in het vinden en krijgen van nieuwe mensen. Maar het is niet genoeg."

Bekijk ook

• 

  Drie op tien ouders met kinderen op opvang willen niet dat opvang gratis wordt: 'Slecht voor kwaliteit'

  • 11-09-2023

'Meer ongelijkheid'

Het feit dat het nieuwe plan van het kabinet voor meer eenvoud zorgt, is goed volgens Bijlsma. "Maar eenvoud is een randvoorwaarde van kinderopvang en niet het doel." Daarbij zou het plan van het kabinet leiden tot meer gelijkheid: iedereen betaalt hetzelfde voor kinderopvang.

Daar is Bijlsma het niet mee eens. "Het wordt voor de hoogste inkomens supergoedkoop. Die gaan er duizenden euro's per jaar op vooruit. Voor de laagste inkomens wordt het juist duurder. Die hebben bovendien een minder goed netwerk. En we weten allemaal wat er dan gebeurt. Dat betekent dat zij buiten de boot vallen."

Ambitieus tijdspad

Staatssecretaris Nobel zegt bekend te zijn met de kritiek van de brancheverenging. "Tegelijkertijd komen mens nu in dat oerwoud van regelingen terecht. Daar wil ik zo snel mogelijk vanaf en ik wil dat het voor werkende ouders bijna gratis wordt."

"Ik ben optimistisch", concludeert Nobel. "Als het blijkt dat dingen onmogelijk zijn, zullen we daar realistisch over zijn. Maar voor nu houd ik vast aan het ambitieuze tijdspad."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na anderhalf jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening een asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna twee jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Bekijk ook

• 

  Ombudsman vergelijkt asielwetten met toeslagenaffaire: 'De problemen worden alleen maar erger'

  • 20-03-2025

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen, maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen: dat is een Dublinclaim.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat twee maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt, of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

Bekijk ook

• 

  Asielwetten van minister Faber goedgekeurd door kabinet, maar gemeenten bang voor chaos: 'Overlast voor mensen in dorpen en steden'

  • 07-03-2025

1 op 6 Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts 1 op de 6 Dublinclaims die Nederland in de afgelopen vijf jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen drie jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van anderhalf jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na achttien maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan een hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet in de cijfers vaak staan: 'met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren, en wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Bekijk ook

• 

  Inspectie oordeelt keihard over COA én asielminister Faber: aanmeldcentrum Ter Apel nog steeds onveilig ondanks eerdere waarschuwingen

  • 15-01-2025

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die achttien maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

Ook de gemeente Amsterdam helpt deze groep in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Bekijk ook

• 

  Kan de asielprocedure voor kinderen niet sneller? En andere vragen over een kinderpardon beantwoord

  • 14-08-2024

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt drie jaar in plaats van achttien maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen om dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die drie jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."