Geen kinderopvangtoeslag meer, maar bijna gratis kinderopvang. Over 2 jaar moet het écht zo ver zijn, maakte het kabinet vandaag bekend in een uitwerking van de plannen. De belofte: meer zekerheid en minder financiële zorgen voor ouders.

"We willen meer zekerheid bieden voor ouders", zegt staatssecretaris van Participatie en integratie Jurgen Nobel (VVD). In een brief aan de kamer worden stappen geschetst die de komende 2 jaar nog moeten worden genomen.

Geen kinderopvangtoeslag meer

Het huidige toeslagensysteem voor de kinderopvang ligt al jaren onder vuur vanwege de complexiteit en het risico op hoge terugbetalingen. Dit leidde bij veel ouders tot financiële problemen. Met het nieuwe 'inkomensonafhankelijke' stelsel wil het kabinet meer rust brengen.

Het kabinet wil daarvoor zorgen door vanaf 2027 een compleet nieuw financieringssysteem in te voeren. Ouders ontvangen dan geen toeslag meer om de kinderopvang te betalen, maar de overheid vergoedt de kosten rechtstreeks aan de kinderopvangorganisatie. Van ouders wordt in dit systeem alleen nog een eigen bijdrage van 4 procent van het uurtarief gevraagd. Volgens het kabinet zal de nieuwe aanpak voor de meeste gezinnen resulteren in lagere netto-kosten.

Nadelig voor lage inkomens

"Voor vrijwel alle werkende ouders wordt kinderopvang gratis", legt Nobel uit. "Daar zit een arbeidseis aan gekoppeld. We willen aan de ene kant werken stimuleren en tegelijkertijd, als we het voor iedereen gratis zouden maken, dan zou het heel kostbaar worden. En dan hebben we ook heel veel meer mensen nodig." Het wordt dus niet helemaal gratis: er is een bijdrage van de ouders van 4 procent.

Het nieuwe stelsel belooft dus eenvoud en zekerheid, maar het systeem kan voor gezinnen met lage inkomens nadelig uitpakken. In het nieuwe stelsel moeten zij een grotere eigen bijdrage gaan betalen, die afhankelijk is van het uurtarief. Stijgt het uurtarief, dan stijgen ook de kosten. Ook stijgende tarieven door een toegenomen vraag naar kinderopvang kunnen deze groep extra hard raken.

Eén van de risico's

"Op dit moment is het zo dat de opvang voor lage inkomens bijna gratis is", zegt staatssecretaris Nobel. "En het zou zo kunnen zijn dat die bedragen omhoog gaan, op het moment dat er meer vraag komt in de sector. Dat weten we nog niet, maar het is wel één van de risico's die op de loer ligt."

Toch wil het kabinet dit plan doorzetten. "We voeren stapsgewijs in dat het bijna gratis wordt voor werkende ouders. We zijn echt in de breedte bezig om onze voet te laten landen. Het is nog zeer de vraag of het daadwerkelijk duurder wordt voor lage inkomens."

'Dit gaat niet werken'

"Ik ben niet meer verrast, want het stond in het hoofdlijnenakkoord en nu wordt het verder uitgewerkt door de staatssecretaris", zegt directeur bij Brancheorganisatie Kinderopvang Emmeline Bijlsma. "Waar ik wel verrast over ben, is dat het kabinet blijft volharden in een plan, waarvan eigenlijk iedereen zegt: het is geen goed plan. Ook de belangrijkste onafhankelijke adviseurs van het kabinet, Sociaal Cultureel Planbureau en het Centraal Planbureau hebben gezegd: geen goed idee. En toch gaat het kabinet ermee door."

Volgens Bijlsma is het positief dat kinderopvang betaalbaarder en eenvoudiger wordt. "Maar de manier waarop het kabinet het doet en het tempo waarin het kabinet het doet. Dat gaat niet werken. We hebben enorme personeelstekorten in de kinderopvang. En als je kinderopvang heel goedkoop gaat maken, gaat de vraag heel erg toenemen. En dat betekent lange wachtlijsten, dalende kwaliteit en stress bij medewerkers."

Inzetten op zijinstromers

Het kabinet rekende zelf uit dat zo'n 30.000 tot 40.000 extra mensen in de kinderopvang moeten gaan werken. Daarvoor wil het kabinet ook inzetten op zijinstromers.

"We zijn als sector al heel lang bezig met zijinstromers en er stromen ook heel veel mensen in", vertelt Bijlsma. "Dus we zijn ontzettend goed als sector in het vinden en krijgen van nieuwe mensen. Maar het is niet genoeg."

'Meer ongelijkheid'

Het feit dat het nieuwe plan van het kabinet voor meer eenvoud zorgt, is goed volgens Bijlsma. "Maar eenvoud is een randvoorwaarde van kinderopvang en niet het doel." Daarbij zou het plan van het kabinet leiden tot meer gelijkheid: iedereen betaalt hetzelfde voor kinderopvang.

Daar is Bijlsma het niet mee eens. "Het wordt voor de hoogste inkomens supergoedkoop. Die gaan er duizenden euro's per jaar op vooruit. Voor de laagste inkomens wordt het juist duurder. Die hebben bovendien een minder goed netwerk. En we weten allemaal wat er dan gebeurt. Dat betekent dat zij buiten de boot vallen."

Ambitieus tijdspad

Staatssecretaris Nobel zegt bekend te zijn met de kritiek van de brancheverenging. "Tegelijkertijd komen mens nu in dat oerwoud van regelingen terecht. Daar wil ik zo snel mogelijk vanaf en ik wil dat het voor werkende ouders bijna gratis wordt."

"Ik ben optimistisch", concludeert Nobel. "Als het blijkt dat dingen onmogelijk zijn, zullen we daar realistisch over zijn. Maar voor nu houd ik vast aan het ambitieuze tijdspad."

Afgelopen zomer was er veel aandacht voor de situatie van de 12-jarige Mikael. Hij is in Nederland geboren maar wordt uitgezet naar Armenië, waar zijn ouders vandaan komen. Wat voor opties heeft hij nog om toch te blijven? "Einde van de rit in Nederland."

Door de strenge veiligheidsmaatregelen rond de NAVO-top in Den Haag op 24 en 25 juni, wordt het verkeer rond de stad een bende. Rijkswaterstaat adviseert zelfs de Randstad te vermijden. Niet iedereen is enthousiast, en ondernemers vrezen voor hun omzet.