Geen kinderopvangtoeslag meer, maar bijna gratis kinderopvang. Over 2 jaar moet het écht zo ver zijn, maakte het kabinet vandaag bekend in een uitwerking van de plannen. De belofte: meer zekerheid en minder financiële zorgen voor ouders.

"We willen meer zekerheid bieden voor ouders", zegt staatssecretaris van Participatie en integratie Jurgen Nobel (VVD). In een brief aan de kamer worden stappen geschetst die de komende 2 jaar nog moeten worden genomen.

Geen kinderopvangtoeslag meer

Het huidige toeslagensysteem voor de kinderopvang ligt al jaren onder vuur vanwege de complexiteit en het risico op hoge terugbetalingen. Dit leidde bij veel ouders tot financiële problemen. Met het nieuwe 'inkomensonafhankelijke' stelsel wil het kabinet meer rust brengen.

Het kabinet wil daarvoor zorgen door vanaf 2027 een compleet nieuw financieringssysteem in te voeren. Ouders ontvangen dan geen toeslag meer om de kinderopvang te betalen, maar de overheid vergoedt de kosten rechtstreeks aan de kinderopvangorganisatie. Van ouders wordt in dit systeem alleen nog een eigen bijdrage van 4 procent van het uurtarief gevraagd. Volgens het kabinet zal de nieuwe aanpak voor de meeste gezinnen resulteren in lagere netto-kosten.

Nadelig voor lage inkomens

"Voor vrijwel alle werkende ouders wordt kinderopvang gratis", legt Nobel uit. "Daar zit een arbeidseis aan gekoppeld. We willen aan de ene kant werken stimuleren en tegelijkertijd, als we het voor iedereen gratis zouden maken, dan zou het heel kostbaar worden. En dan hebben we ook heel veel meer mensen nodig." Het wordt dus niet helemaal gratis: er is een bijdrage van de ouders van 4 procent.

Het nieuwe stelsel belooft dus eenvoud en zekerheid, maar het systeem kan voor gezinnen met lage inkomens nadelig uitpakken. In het nieuwe stelsel moeten zij een grotere eigen bijdrage gaan betalen, die afhankelijk is van het uurtarief. Stijgt het uurtarief, dan stijgen ook de kosten. Ook stijgende tarieven door een toegenomen vraag naar kinderopvang kunnen deze groep extra hard raken.

Eén van de risico's

"Op dit moment is het zo dat de opvang voor lage inkomens bijna gratis is", zegt staatssecretaris Nobel. "En het zou zo kunnen zijn dat die bedragen omhoog gaan, op het moment dat er meer vraag komt in de sector. Dat weten we nog niet, maar het is wel één van de risico's die op de loer ligt."

Toch wil het kabinet dit plan doorzetten. "We voeren stapsgewijs in dat het bijna gratis wordt voor werkende ouders. We zijn echt in de breedte bezig om onze voet te laten landen. Het is nog zeer de vraag of het daadwerkelijk duurder wordt voor lage inkomens."

'Dit gaat niet werken'

"Ik ben niet meer verrast, want het stond in het hoofdlijnenakkoord en nu wordt het verder uitgewerkt door de staatssecretaris", zegt directeur bij Brancheorganisatie Kinderopvang Emmeline Bijlsma. "Waar ik wel verrast over ben, is dat het kabinet blijft volharden in een plan, waarvan eigenlijk iedereen zegt: het is geen goed plan. Ook de belangrijkste onafhankelijke adviseurs van het kabinet, Sociaal Cultureel Planbureau en het Centraal Planbureau hebben gezegd: geen goed idee. En toch gaat het kabinet ermee door."

Volgens Bijlsma is het positief dat kinderopvang betaalbaarder en eenvoudiger wordt. "Maar de manier waarop het kabinet het doet en het tempo waarin het kabinet het doet. Dat gaat niet werken. We hebben enorme personeelstekorten in de kinderopvang. En als je kinderopvang heel goedkoop gaat maken, gaat de vraag heel erg toenemen. En dat betekent lange wachtlijsten, dalende kwaliteit en stress bij medewerkers."

Inzetten op zijinstromers

Het kabinet rekende zelf uit dat zo'n 30.000 tot 40.000 extra mensen in de kinderopvang moeten gaan werken. Daarvoor wil het kabinet ook inzetten op zijinstromers.

"We zijn als sector al heel lang bezig met zijinstromers en er stromen ook heel veel mensen in", vertelt Bijlsma. "Dus we zijn ontzettend goed als sector in het vinden en krijgen van nieuwe mensen. Maar het is niet genoeg."

'Meer ongelijkheid'

Het feit dat het nieuwe plan van het kabinet voor meer eenvoud zorgt, is goed volgens Bijlsma. "Maar eenvoud is een randvoorwaarde van kinderopvang en niet het doel." Daarbij zou het plan van het kabinet leiden tot meer gelijkheid: iedereen betaalt hetzelfde voor kinderopvang.

Daar is Bijlsma het niet mee eens. "Het wordt voor de hoogste inkomens supergoedkoop. Die gaan er duizenden euro's per jaar op vooruit. Voor de laagste inkomens wordt het juist duurder. Die hebben bovendien een minder goed netwerk. En we weten allemaal wat er dan gebeurt. Dat betekent dat zij buiten de boot vallen."

Ambitieus tijdspad

Staatssecretaris Nobel zegt bekend te zijn met de kritiek van de brancheverenging. "Tegelijkertijd komen mens nu in dat oerwoud van regelingen terecht. Daar wil ik zo snel mogelijk vanaf en ik wil dat het voor werkende ouders bijna gratis wordt."

"Ik ben optimistisch", concludeert Nobel. "Als het blijkt dat dingen onmogelijk zijn, zullen we daar realistisch over zijn. Maar voor nu houd ik vast aan het ambitieuze tijdspad."

Het kabinet kijkt naar de zoutkoepels in het noorden als mogelijke opslagplek voor kernafval. Alleen moesten provincies, gemeenten en burgers daar zelf achter komen. Ze zijn boos en komen nu in actie: "Er wordt gedacht: Groningen? Ja, daar kan het wel."

Nile Gardiner staat ook wel bekend als 'Trump-fluisteraar'. Volgens hem maakt Donald Trump de NAVO alleen maar sterker en zijn Europa en de VS nog altijd bondgenoten. Hij beantwoordt 5 vragen over de koers van de Amerikaanse president.

Nile Gardiner was afgelopen week in Nederland. Hij is politiek strateeg en directeur van het Margaret Thatcher Center for Freedom bij de Heritage Foundation, een van de invloedrijkste conservatieve denktanks in de VS. Vorig jaar produceerde die denktank 'Project 2025', ook wel bekend als de blauwdruk voor de tweede termijn van Donald Trump. Gardiner kent Trump goed. We ontmoetten hem in Den Haag waar hij op uitnodiging van de Atlantische commissie een lezing gaf en spraken hem over wat de koers van Trump voor Europa en de NAVO betekent.

1. Zijn Europa en de Verenigde Staten nog bondgenoten?

"Absoluut", zegt Gardiner overtuigd. "Ik geloof zelfs dat Trump de NAVO sterker zal maken", voegt hij toe. Volgens Gardiner gaat dit tweede termijn van Trump dit transatlantische bondgenootschap alleen maar versterken.

Het is een geluid dat de afgelopen weken weinig te horen is. Veel Europese landen maken zich zorgen over de toekomst van de transatlantische relaties en in het bijzonder over het voortbestaan van de NAVO.

Volgens Gardiner ziet Trump wel degelijk het belang van de NAVO, en hij verwacht dat Trumps 'tough-love'-benadering positief gaat uitpakken voor Europa. "Ik ben eigenlijk heel optimistisch", voegt hij toe.

2. Maar het lijkt alsof Donald Trump nogal kritisch is op Europese landen binnen de NAVO?

"Trump vindt dat veel Europese landen te weinig hebben geïnvesteerd in de versterking van het bondgenootschap", vervolgt Gardiner. Trump wil de NAVO dus niet ondermijnen maar juist ervoor zorgen dat landen hun defensie-uitgaven verhogen, volgens hem.

"Het doel is om ervoor te zorgen dat Europa in staat is zichzelf te verdedigen. Natuurlijk met steun van de VS, maar Europese landen zouden 80 tot 90 procent van die defensieve last op zich moeten nemen", legt Gardiner uit.

En we zien nu al het effect van Trumps harde aanpak: "Als je kijkt naar wat Duitsland doet dan zie je dat de EU 800 miljard dollar gaat investeren. Duitsland, de grootste economie in Europa, is vastberaden om zijn militaire macht weer op te bouwen. Wat de Duitsers doen, zet de toon voor de rest van Europa op het gebied van defensie-uitgaven." Dat is volgens Gardiner iets positiefs.

3. Hoe moeten we Trumps beleid richting zijn bondgenoten opvatten?

"Trump focust zich in eerste instantie altijd op wat belangrijk is voor de Verenigde Staten, op het nationale belang. Het is een 'America First'-beleid en dat is logisch als je president bent van de machtigste natie ter wereld", zegt Gardiner. "Je wordt gekozen om het Amerikaanse volk te vertegenwoordigen."

Volgens Gardiner gebruikt Trump vaak schokkende uitspraken als een tactiek om verandering teweeg te brengen. Het is dus niet zo dat Trump allianties verwerpt, hij wil dat ze effectiever zijn, vervolgt Gardiner. "Wat jullie in Europa als 'pesten' zien, wordt in Amerika juist opgevat als goed leiderschap." Volgens hem zijn alle onderhandelingen van Trump uiteindelijk heel doelgericht.

4. In hoeverre zien we een toenadering tussen de Verenigde Staten en Rusland?

Voor de Verenigde Staten blijft Rusland een grote dreiging. Het is een nucleair bewapende dictatuur, legt Gardiner uit. "Het is een militaire supermacht die zich barbaars gedraagt. Maar - net zoals Roosevelt en Churchill destijds met Stalin moesten samenwerken - moet Trump ook met Poetin kunnen omgaan." Iets wat in het verleden tot de verdeeldheid in West- en Oost-Europa heeft geleid.

Voor Gardiner blijft het een voorbeeld van 'realpolitik': het handelen in de internationale politiek op basis van belangen en machtsverhoudingen. Dat zag je al tijdens Trumps eerste termijn in 2018, vervolgt Gardiner. Toen vielen Russische huurlingen een Amerikaanse basis in Syrië aan. Onder Trumps bevel reageerde het Amerikaanse leger: twee- tot driehonderd Russen kwamen daarbij om. Poetin liet het daarbij omdat hij de macht van de Verenigde Staten niet onderschat. "Trump is in staat om Rusland hard aan te pakken en dat weet Poetin."

Gardiner is ervan overtuigd dat de Verenigde Staten hun bondgenoten zullen blijven steunen, vooral met het oog op de dreiging die uitgaat van Rusland.

5. Zit er een plan achter Trumps buitenlandbeleid?

"Ik denk dat Trump wel degelijk een groot masterplan heeft. Zijn doel is om ervoor te zorgen dat Europa zichzelf kan verdedigen", verklaart Gardiner het huidige beleid. Steun uit Amerika zal er volgens Gardiner altijd blijven, maar het is niet de bedoeling dat Europa afhankelijk blijft van de VS voor de komende 500 jaar.

"Vóór Trump was dat de conventionele wijsheid", vervolgt Gardiner. "Trump wil dat veranderen. En dat is geen afwijzing van Europa, het is juist een boodschap aan Europa dat jullie op eigen benen moeten staan." Volgens hem zou die boodschap met open armen ontvangen moeten worden.

"De EU is als geheel veel rijker dan Rusland, dus er is geen reden waarom ze zichzelf niet zouden kunnen verdedigen", sluit hij af. "Het is echt een kwestie van wilskracht en leiderschap."