Emiko Sado zit achter een klein altaartje in huis. Er staan wat spulletjes op. Foto’s, boekjes, herinneringen. Ze pakt één van de drie telefoons, die ook op het plankje liggen. “Als mijn dochter aan het werk was, had ze altijd drie telefoons bij zich. Toen ze overleed had ze er nog steeds eentje vast. Zo hebben ze haar gevonden.”

Haar dochter Miwa was journaliste en werkte voor de nationale publieke televisiezender waarvoor ze in 2013 de Japanse verkiezingen versloeg. De eerste maand van de campagne maakte ze 189 overuren, de tweede maand 200. Tot het haar letterlijk teveel werd. Haar hart stopte ermee. Miwa werd 31 jaar oud.

Karoshi: dood door uitputting

Het verhaal van Miwa schokt Japan. Opnieuw iemand die overlijdt aan overmatig veel en lang werken. Ze hebben er in het land zelfs een woord voor: karoshi, dood door uitputting. Elk jaar overlijden er duizenden Japanners aan de gevolgen van karoshi.

De Japanse regering worstelt al decennia met dit fenomeen. Om loyaliteit en ambitie te tonen moet je in Japan lang en hard werken. Soms met de dood tot gevolg. En wie niet overlijdt aan uitputting, besluit soms zelf een einde aan het leven te maken omdat de druk te hoog wordt.

Maximaal 100 uur overwerken

De Japanse regering nam onlangs een wet aan die het aantal karoshi-slachtoffers moet terugbrengen. “Een werknemer mag nog maar maximaal 100 uur per maand overwerken”, vertelt Makoto Murayama van het ministerie van werkgelegenheid. Dat is dus 100 uur bovenop de normale werkweken. Volgens hem is het vooral belangrijk dat er strenger gecontroleerd gaat wordt. “Als bedrijven zich beter aan de regels houden, dan zouden er vanzelf minder karoshi-slachtoffers zijn”, redeneert hij. 

De vakbonden protesteerden tegen de nieuwe wet en ook enkele leden van de Japanse oppositie vinden dat het anders moet met al die overuren. Ondertussen maken veel werkgevers gebruik van de situatie of, misschien beter gezegd, misbruik. Want naast lange dagen krijgen veel Japanners ook nog te maken met grote druk van bovenaf en in sommige gevallen met ernstige pesterijen. 

‘Waar is je ontslagbrief?’

Vanachter zijn computer laat Yamato Namakura zijn werkrooster zien. In het midden staan de uren die hij werkte. Hij begon rond half tien ’s morgens en werkte tot acht uur ’s avonds. “Maar mijn baas noteerde 8,5 uur, terwijl ik er zeker 11 werkte.” Ook vertelt hij over de sfeer op de werkvloer. “Als ik ‘s morgens binnenkwam begonnen de tirades al. ‘Waar is je ontslagbrief?’ gilde mijn baas dan. ‘Heb je nou nog geen andere baan gevonden?’ Dat is hoe mijn werkdag begon”, vertelt hij. “En zo ging het iedere dag.”

Depressief en suïcidaal 

Yamato werd er depressief van en kreeg suïcidale gedachten. Vorig jaar werd hij ontslagen. Hij was lang niet de enige. Veel van zijn collega’s besloten zelf weg te gaan, omdat ze het niet meer aankonden.

Wij hebben in Japan te maken met een treitercultuur

Yamato is er nu nog niet aan toe om weer te gaan werken. Ondertussen staat hij wel graag de media te woord. “Wij hebben in Japan te maken met een treitercultuur”, vertelt hij. “Ik wil dat mensen dat weten. Het is nu mijn taak om daar bewustzijn over te creëren.”

Niet alleen kinderen, ook volwassen zusters en paters werden slachtoffer van seksueel misbruik in de Katholieke Kerk. Het Vaticaan start een groot onderzoek naar wangedrag van monniken in Nederlandse en Vlaamse kloosters. "Structuur is dictatoriaal."

Dat er sprake is van een nieuwe en mogelijk grote misbruik-affaire binnen de Katholieke Kerk, werd recent duidelijk toen de benedictijnse congregatie in Rome, een belangrijke kloosterorde binnen de Katholieke Kerk, een alarmerend bericht de wereld in stuurde. De boodschap: het Vaticaan gaat alle benedictijnse abdijen in Nederland en Vlaanderen doorlichten en onderzoek doen naar wangedrag binnen de kloostermuren.

Onderzoek naar Nederlandse en Vlaamse abdijen

Uit navraag van EenVandaag blijkt dat zit zogenaamde canonische onderzoek zich in Nederland richt op de kloosters in Teteringen, Doetinchem, Tilburg en Vaals. En op vier Vlaamse kloosters in Affligem, Dendermonde, Leuven en Steenbrugge.

Een woordvoerder van de Congregatie in Rome laat weten dat er extra aandacht gaat naar wat zich in de abdij in Doetinchem heeft afgespeeld.

Structureel probleem

Rik Devillé (80) is een Vlaamse priester in ruste. Hij staat bekend om zijn inzet voor slachtoffers van misbruik in de Katholieke Kerk en stelt dat er sprake is van een 'structureel probleem' in veel kloosters in Nederland en Vlaanderen.

En hij kan het weten, want in zijn meest recente boek 'Donkere Gangen' sprak hij met ruim 300 paters en nonnen die in Nederlandse en Vlaamse abdijen slachtoffer zijn geworden van misbruik. Uit een gevoel van diepe schaamte, hebben ze hier jaren over gezwegen, legt Devillé uit.

Schroom en schaamte

"Je zag dat ook bij het kindermisbruik in de kerk", gaat hij verder. "Volwassenen beginnen daar nu pas over te praten. Die hebben daar een enorme schroom en schaamte over, die durven dat bijna niet te doen. Dat duurt decennia."

"Sommige hebben vaak gedacht: ik moet iets vertellen, maar durven het dan toch weer niet. Bang om niet geloofd te worden. Datzelfde proces zie je nu bij hen die slachtoffer zijn geworden in de abdijen. Nu komen de verhalen pas, soms een halve eeuw later."

Kwetsbare jongvolwassen

Wat dit misbruik van jongvolwassenen zo kenmerkend maakt, is dat het om diep gelovige mensen gaat die hun leven volledig in dienst stellen van het klooster, zegt de priester. Volgens hem maakt dit hen extra kwetsbaar voor misbruik.

"Het ging om jongvolwassenen die de abdij intraden en een hoog ideaal hadden. Mensen die diep geloof hadden en iets van hun leven wilde maken." Deze jonge idealistische mensen komen vervolgens in het zeer hiërarchische systeem van een klooster terecht, waar ze geleidelijk aan hun eigen identiteit verliezen.

Dictatoriaal systeem

"De structuur is dictatoriaal, een abdij is een zeer gesloten gemeenschap, gericht op geheimhouding", vertelt Devillé. "Als je dan geleidelijk aan in een sektarische omgeving komt die je helemaal inpalmt, je een mooie spiegel voorhoudt. En er vervolgens voor zorgt dat je dingen die typisch van jou zijn, niet meer mag doen. Dan word je persoonlijkheid afgebroken."

"Je wordt dan helemaal ingekapseld in zo'n leefwereld. Dan kan het gebeuren dat je op gegeven moment leeft als een levende dode." Volgens de priester worden de persoonlijkheid van deze jongen mensen zelfs 'kapotgemaakt'.

'Kom je psychologisch niet meer uit'

Wanneer deze jonge kloosterlingen dan slachtoffer worden van misbruik durven ze daar niet over te praten. Ze zijn bang om alles te verliezen, legt de priester uit. "De hoofdthema's in het kloosterleven zijn onderdanigheid en gehoorzaamheid. Dus als moeder overste zegt dat je moet zwijgen over de problemen die je hebt met een pater, dan doe je dat ook."

"Want, je kunt niet weg en je hebt geen bondgenoten. Dus als jouw geestelijk begeleider jou misbruikt, dan zit je totaal klem en opgesloten. Daar kom je psychologisch niet meer uit."

'Ze denken dat het erbij hoort'

Devillé slaakt een zucht van verdriet. "Ik vind het zo zielig voor al deze slachtoffers. Ik krijg ze aan de telefoon. Hun huwelijk is om zeep geholpen, ze zijn aan de drank geraakt."

"Het ergste nog is, het zijn allemaal diep gelovige mensen die vanuit hun geloof werkten in het klooster. Ze dachten op een gegeven moment dat het erbij hoort, dat misbruik."

'De kerk wil alles wegstoppen'

Seksueel misbruik, geweld, pesterijen, machtsmisbruik. Jarenlang bleven al deze verhalen verborgen achter de muren van de abdijen. De vraag is of er ,nu er een groot onderzoek komt, vanuit het Vaticaan in Rome er meer openheid komt over wat er werkelijk heeft plaatsgevonden in deze kloosters.

Devillé is, na 30 jaar ervaring als klokkenluider binnen de kerk, zeer sceptisch over. "Vroeger zou ik nog gezegd hebben, misschien verandert er eindelijk iets. Maar nu geloof ik er niks van. De Kerk wil alles weten om het vervolgens weer diep weg te stoppen. Er komt een nieuwe structuur die ervoor zorgt dat er nog minder naar buiten komt. Dus nee, dit gaat niks brengen helaas."

'Mijn deur staat open'

De Vlaamse priester maakt zich ook geen illusies, dat het er nu beter aan toe gaat in de kloosters. Sterker, hij hoort de verhalen van misbruik nog steeds. "Ik spreek nog steeds mensen die mij aanspreken over wat er in kloosters gebeurt. Deze problematiek is niet van een ver verleden, maar van vandaag."

Verder blijft Devillé zich wel inzetten voor hen die slachtoffer zijn geworden. "Ik had gehoopt dat het er niet was, al dat misbruik. Maar het seksueel misbruik binnen de kerk is zo specifiek. Het splijt hele families. Ik voel dat verdriet en onrecht nog altijd. Die mensen kunnen er nergens mee terecht. Dus als ik dan dat eerste opstapje kan zijn, ze kan helpen een beetje moed te verzamelen, dan blijven ze altijd welkom. Mijn deur staat open."

Geen inhoudelijke reactie

Over het verdere verloop van het onderzoek onder leiding van het Vaticaan, laat de woordvoerder van de Roomse Congregatie der Benedictijnen aan EenVandaag weten dat het streven is om voor de zomer het onderzoek naar de abdijen af te ronden.

In de tussentijd worden er over het onderzoek geen inhoudelijke mededelingen gedaan.

Een paar dagen vrij om te rouwen na het overlijden van een bloedverwant: steeds meer bedrijven bieden het aan. Maar is dat de beste manier om met verlies om te gaan? "Oppakken van dagelijkse activiteit is enorm belangrijk."