Japanse Miwa werkte zich letterlijk dood

Emiko Sado zit achter een klein altaartje in huis. Er staan wat spulletjes op. Foto’s, boekjes, herinneringen. Ze pakt één van de drie telefoons, die ook op het plankje liggen. “Als mijn dochter aan het werk was, had ze altijd drie telefoons bij zich. Toen ze overleed had ze er nog steeds eentje vast. Zo hebben ze haar gevonden.”

Haar dochter Miwa was journaliste en werkte voor de nationale publieke televisiezender waarvoor ze in 2013 de Japanse verkiezingen versloeg. De eerste maand van de campagne maakte ze 189 overuren, de tweede maand 200. Tot het haar letterlijk teveel werd. Haar hart stopte ermee. Miwa werd 31 jaar oud.

Karoshi: dood door uitputting

Het verhaal van Miwa schokt Japan. Opnieuw iemand die overlijdt aan overmatig veel en lang werken. Ze hebben er in het land zelfs een woord voor: karoshi, dood door uitputting. Elk jaar overlijden er duizenden Japanners aan de gevolgen van karoshi.

De Japanse regering worstelt al decennia met dit fenomeen. Om loyaliteit en ambitie te tonen moet je in Japan lang en hard werken. Soms met de dood tot gevolg. En wie niet overlijdt aan uitputting, besluit soms zelf een einde aan het leven te maken omdat de druk te hoog wordt.

Maximaal 100 uur overwerken

De Japanse regering nam onlangs een wet aan die het aantal karoshi-slachtoffers moet terugbrengen. “Een werknemer mag nog maar maximaal 100 uur per maand overwerken”, vertelt Makoto Murayama van het ministerie van werkgelegenheid. Dat is dus 100 uur bovenop de normale werkweken. Volgens hem is het vooral belangrijk dat er strenger gecontroleerd gaat wordt. “Als bedrijven zich beter aan de regels houden, dan zouden er vanzelf minder karoshi-slachtoffers zijn”, redeneert hij. 

De vakbonden protesteerden tegen de nieuwe wet en ook enkele leden van de Japanse oppositie vinden dat het anders moet met al die overuren. Ondertussen maken veel werkgevers gebruik van de situatie of, misschien beter gezegd, misbruik. Want naast lange dagen krijgen veel Japanners ook nog te maken met grote druk van bovenaf en in sommige gevallen met ernstige pesterijen. 

‘Waar is je ontslagbrief?’

Vanachter zijn computer laat Yamato Namakura zijn werkrooster zien. In het midden staan de uren die hij werkte. Hij begon rond half tien ’s morgens en werkte tot acht uur ’s avonds. “Maar mijn baas noteerde 8,5 uur, terwijl ik er zeker 11 werkte.” Ook vertelt hij over de sfeer op de werkvloer. “Als ik ‘s morgens binnenkwam begonnen de tirades al. ‘Waar is je ontslagbrief?’ gilde mijn baas dan. ‘Heb je nou nog geen andere baan gevonden?’ Dat is hoe mijn werkdag begon”, vertelt hij. “En zo ging het iedere dag.”

Depressief en suïcidaal 

Yamato werd er depressief van en kreeg suïcidale gedachten. Vorig jaar werd hij ontslagen. Hij was lang niet de enige. Veel van zijn collega’s besloten zelf weg te gaan, omdat ze het niet meer aankonden.

Wij hebben in Japan te maken met een treitercultuur

Yamato is er nu nog niet aan toe om weer te gaan werken. Ondertussen staat hij wel graag de media te woord. “Wij hebben in Japan te maken met een treitercultuur”, vertelt hij. “Ik wil dat mensen dat weten. Het is nu mijn taak om daar bewustzijn over te creëren.”