Het is pas sinds 2019 een verplichting geworden dat stembureaus toegankelijk zijn voor mensen met een handicap, vertelt Marijke Hartendorp. Ze is docent-onderzoeker inclusieve samenleving aan Hogeschool Saxion. "Sindsdien zijn er veel initiatieven opgezet om dit mogelijk te maken, maar het verschilt nog steeds sterk per gemeente."

Per gemeente andere invulling

"Het VN-verdrag dat stembureau-toegankelijkheid verplicht stelt, wordt per gemeente anders ingevuld", gaat ze verder. "In de ene gemeente zijn stembureaus uitstekend ingericht voor mensen met een beperking, terwijl dat in andere gemeenten veel minder het geval is."

Ook Lieke Derksen, vrijwilliger op een stembureau in Elst en zelf licht verstandelijk beperkt, ziet die verschillen. Ze werkt bij Stichting Prokkel en vormt samen met Wilma een 'Prokkelduo'. "Wij proberen heel Nederland, in duo's van mensen met en zonder beperking, inclusiever te maken", legt ze uit.

Snel en goed observeren

Lieke vindt het belangrijk dat er op stemlocaties mensen met een beperking aanwezig zijn."Wij zien namelijk dingen die anderen vaak over het hoofd zien. Ik ben best wel prikkelgevoelig, dus ik zie alles. Alles beweegt, alles valt me op. Als ik binnenkom, zie ik meteen aan iemands uitdrukking hoe die erbij zit, of het een jong of oud persoon is."

Ze weet nog dat ze de eerste keer meehielp op een stembureau: "Toen viel het me op dat een zware deur een probleem zou vormen voor mensen in een rolstoel", blikt ze terug. Het was een punt dat de andere aanwezigen niet hadden opgemerkt. "Dat snelle observeren is volgens mij een talent dat goed van pas komt op het stembureau."

De Verkiezingstelefoon

Stichting Prokkel is niet de enige organisatie die de verkiezingen toegankelijker probeert te maken. Zorgorganisatie Philadelphia in Amersfoort heeft opnieuw de Verkiezingstelefoon geopend voor mensen met een beperking die vragen hebben over de Tweede Kamerverkiezingen.

"Er worden veel moeilijke woorden gebruikt en in de stembureaus zijn veel prikkels en drukte", vertelt vrijwilliger Beppie Jansen, die zelf ook ervaringsdeskundige is. "We bieden hulp. Als mensen willen weten wat je moet meenemen naar het stembureau, dan leg ik dat uit."

Wat mag in het stemhokje?

De zorgorganisatie beantwoordt ook vragen over wat wel en niet mag tijdens het stemmen, vertelt vrijwilliger Fedor van Woerkom. "Vandaag kregen we bijvoorbeeld de vraag of je iemand mee mag nemen in het stemhokje. Dan zoeken we het antwoord op internet op en lezen dat voor aan degene die de vraag stelde."

"In dit geval bleek het antwoord 'nee' te zijn", zegt Fedor. "Maar je mag wél om advies vragen aan de vrijwilligers op het stembureau."

Drempels wegnemen

"Dat is zeker een goed begin," reageert docent-onderzoeker Hartendorp op dit soort initiatieven. "Het betrekken van mensen met een beperking helpt om werkelijk alle drempels weg te nemen. Bovendien worden zij op deze manier zichtbaarder voor anderen en wordt duidelijk dat ook zij recht hebben om te stemmen."

"Stemmen geeft bovendien een gevoel van invloed en erbij horen. Iedereen heeft dat recht in Nederland en met je stem kun je invloed uitoefenen op de onderwerpen die jij belangrijk vindt."

'Echte inclusie is ingewikkelder'

"Maar echte inclusie is ingewikkelder," vervolgt ze. "Stembureaus zijn oorspronkelijk ingericht voor mensen zonder beperking, waarna wordt gekeken hoe ze toegankelijk gemaakt kunnen worden voor mensen met een beperking."

"Dit kan ertoe leiden dat iemand in een rolstoel via een achteringang naar binnen moet, waardoor je je ineens bekeken voelt en weer apart staat", legt de docent-onderzoeker uit.

Stemmen met hulp

Derksen vult aan: "Mensen met een onzichtbare beperking zijn vaak zenuwachtig bij binnenkomst. Ze vragen zich af: 'Hoe werkt dit? Hoe moet ik stemmen? Hoe word ik welkom geheten?'"

Het is daarom is belangrijk dat mensen met een verstandelijke beperking in het stemhokje geholpen mogen worden, legt de vrijwilliger uit. "Zonder die ondersteuning stemmen velen namelijk niet, omdat het te spannend is."

'Voel als écht stemmen'

Ook docent-onderzoeker Hartendorp vindt dit belangrijk. Zij is zelf slechtziend en mag wel hulp krijgen in een stemhokje. "Als slechtziende mogen we dat nu, dankzij een grote lobby, maar mensen met een verstandelijke beperking mogen dit bijvoorbeeld niet."

Dat zou wel moeten, zegt ze. "Want het idee dat je je stem niet zelf uitbrengt omdat je geholpen wordt, is niet zo realistisch. Ik neem altijd iemand mee die helpt met stemmen, en dat is iemand die ik vertrouw. Bovendien voelt het veel meer als écht stemmen dan wanneer je iemand een machtiging geeft."